Ρωσία: Πώς ο πόλεμος «άδειασε» τις τράπεζες και γέμισε τη χώρα με σάκους από μετρητά

Ρώσοι μισθοφόροι που σκοτώθηκαν στην Ουκρανία βοηθούν άθελά τους να πυροδοτηθεί μια νέα έκρηξη μετρητών στην πατρίδα τους σε μια ασυνήθιστη παρενέργεια του πολέμου.

Τα χρήματα που καταβάλλονται ως αποζημίωση για τον θάνατό τους – τα οποία υπολογίζονται σε έως και 5 εκατομμύρια ρούβλια (60.000 δολάρια) ανά άτομο, επιπλέον των τυχόν μη εισπραχθέντων μισθών – συνήθως διανέμονται σε… σακούλες, σύμφωνα με αρκετές γυναίκες που έπρεπε να ταξιδέψουν σε διάφορα σημεία παραλαβής, διάσπαρατα σε όλη τη χώρα, και οι οποίες ζήτησαν να αναφερθούν μόνο με τα μικρά τους ονόματα μιλώντας στο Bloomberg.

Ουκρανία: Πάνω από 60 δισ. δολάρια για την ανοικοδόμηση της οικονομίας – Διάσκεψη δωρητών στο Λονδίνο

Πολλοί συγγενείς θυμάτων του πολέμου καλούνται να αποφύγουν την κατάθεση των μετρητών που λαμβάνουν σε κάποιο τραπεζικό ίδρυμα. Η Οξάνα από το Τσελιάμπινσκ στην περιοχή των Ουραλίων, της οποίας ο σύζυγος σκοτώθηκε πολεμώντας για την παραστρατιωτική ομάδα Wagner στο Μπαχμούτ, δεν χρειαζόταν οδηγίες, λέγοντας ότι δεν ήθελε «προβλήματα» με το φορολογικό σύστημα και δεν είχε έγγραφα που να αναφέρουν από πού προέρχονταν τα χρήματα.

«H Wagner πλήρωσε ό,τι έπρεπε», είπε. «Αγοράσαμε ήδη ένα διαμέρισμα.»

Η χρηματοδότηση των στρατιωτών που προσέλαβε η Wagner, η οποία σύμφωνα με εκτιμήσεις των ΗΠΑ, έχει στείλει στα πεδία των μαχών της Ουκρανίας περίπου 50.000 άνδρες, έχει ανοίξει την κάνουλα των μετρητών και έχει καταστεί μία ακόμα από τις πολλές πηγές ρευστού χρήματος που κατακλύζει τη ρωσική οικονομία. Ο όγκος των ρουβλιών είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των στρεβλώσεων που προκλήθηκαν από τον πόλεμο που διανύει τώρα τον 16ο μήνα.

Η ποσότητα του νομίσματος που είναι σε κυκλοφορία έχει εκτοξευθεί με ρυθμό ρεκόρ από τον Σεπτέμβριο, όταν ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε την πρώτη μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με αποτέλεσμα 2,2 τρισεκατομμύρια ρούβλια να έχουν εκταμιευτεί από τις τράπεζες, σύμφωνα με το Bloomberg.

Δεδομένων των περιορισμών που επιβάλλονται στις τραπεζικές συναλλαγές, η χρήση μετρητών γίνεται πιο διαδεδομένη για τη διευθέτηση του εξωτερικού εμπορίου, ενώ επεκτείνεται και στα κατεχόμενα μέρη της Ουκρανίας, όπου η Ρωσία επιβάλλει το δικό της νόμισμα καθώς άλλες επιλογές πληρωμών παραμένουν περιορισμένες.

Ο ρόλος της Wagner

Με επικεφαλής τον Γεβγκένι Πριγκόζιν, έναν Ρώσο επιχειρηματία που έχει υποστεί κυρώσεις και που συνδέεται με τον Πούτιν, η Wagner αναπτύχθηκε στην Ουκρανία τον Μάρτιο του περασμένου έτους και τελικά ενίσχυσε τις τάξεις της στρατολογώντας καταδίκους από ρωσικές φυλακές.

Ο Πριγκόζιν δεν έχει προσπαθήσει να κρύψει πώς πληρώνονται οι δυνάμεις του. Σε ένα ηχητικό σχόλιο που δημοσιεύτηκε αυτόν τον μήνα από την εταιρεία του Concorde, είπε ότι οι μαχητές «παίρνουν όλα τα χρήματα σε μαύρα μετρητά».

«Άνθρωποι με ποινικό παρελθόν πήγαν στον πόλεμο προκειμένου να καθίσουν οι πολίτες της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο σπίτι δίπλα στις σόμπες και να ζεσταθούν», έχει δηλώσει χαρακτηριστικά για να προσθέτει: «Και πέθαναν για αυτά τα μαύρα μετρητά».

Αν και οι πηγές χρηματοδότησης της Wagner δεν είναι ξεκάθαρες, η εμπλοκή της σημαίνει ότι ακόμη περισσότερες δαπάνες για τον πόλεμο καταβάλλονται από το ρωσικό κράτος.

«Μια επέκταση της χρήσης μετρητών μπορεί να υποδηλώνει μια ποικιλία αλλαγών στην οικονομία της Ρωσίας, καμία εκ των οποίων δεν είναι καλή. Η αυξανόμενη ζήτηση για μετρητά υποδηλώνει χαμηλότερη εμπιστοσύνη στις τοπικές τράπεζες, υψηλότερο άγχος για ένα αβέβαιο μέλλον μεταξύ των νοικοκυριών, που προτιμούν να διατηρούν μετρητά παρά τον πληθωρισμό, και ένα αυξανόμενο μερίδιο της παραοικονομίας και την επιδείνωση της φορολογικής συμμόρφωσης».

Ο Πούτιν έχει δεσμευτεί για απεριόριστες δαπάνες στο βωμό της στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία, ενώ η κυβέρνηση έχει δεσμεύσει ένα άνευ προηγουμένου μερίδιο των κρατικών δαπανών. Την ευθύνη για την επίβλεψη του συστήματος κυκλοφορίας μετρητών έχει ο υποδιοικητής της κεντρικής τράπεζας Sergey Belov, ένας στρατιωτικός αξιωματικός που είναι επίσης υπεύθυνος για ειδικά ιδρύματα που διοχετεύουν τη χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό στα στρατεύματα πρώτης γραμμής.

Ο πόλεμος διογκώνει το έλλειμμα

Απαντώντας σε αίτημα για σχολιασμό, η Τράπεζα της Ρωσίας επεσήμανε πολλούς πιθανούς λόγους για αυτό που αποκάλεσε «αυξημένη ζήτηση» μετρητών από το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους.

Μεταξύ των παραγόντων είναι η «πιθανή πρόσθετη» ζήτηση για μετρητά στις «νέες περιοχές» της Ρωσίας, όπως σημείωσε, αναφερόμενη σε τμήματα της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας που προσαρτήθηκαν από τη Ρωσία τον περασμένο Σεπτέμβριο. Η κεντρική τράπεζα ανέφερε επίσης τον ρόλο των πληρωμών του δημόσιου τομέα που οι άνθρωποι τείνουν να αποσύρουν εν μέρει σε μετρητά και τις ανάγκες των τουριστών κατά την περίοδο των διακοπών του Μαΐου στη Ρωσία.

Mετρητά

Τα χρήματα που προορίζονται για τον στρατό, συμπεριλαμβανομένων των τακτικών στρατευμάτων, είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο τα μετρητά γίνονται όλο και περισσότερο το μέσο επιλογής, σύμφωνα με αξιωματούχους που γνωρίζουν τη σκέψη των ρωσικών αρχών. Η φοροαποφυγή είναι απίθανο να παίξει σημαντικό ρόλο, είπαν, ζητώντας την ανωνυμία για να μιλήσουν ανοιχτά.

Σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1990, όταν οι εργοδότες πλήρωναν μισθούς σε μετρητά για να αποφύγουν τους φόρους, η νοοτροπία τώρα είναι διαφορετική, σύμφωνα με τον Όλεγκ Βιούγκιν, πρώην ανώτατο στέλεχος της κεντρικής τράπεζας και του υπουργείου Οικονομικών.

«Οι φόροι έχουν παραμείνει στο ίδιο επίπεδο που είναι αποδεκτό από τους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις», είπε ο Βιούγκιν. Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι «υπάρχει πλέον μια άλλη πηγή ζήτησης για μετρητά, που συνδέεται με την ειδική στρατιωτική επιχείρηση», είπε, χρησιμοποιώντας τον όρο που προτιμά το Κρεμλίνο για τον πόλεμο.

Οι Ρώσοι ανέσυραν μετρητά από τις τράπεζες σε ποσά ρεκόρ τον Φεβρουάριο του 2022, καθώς εκείνον τον μήνα ο Πούτιν ανακοίνωσε την απόφασή του να εισβάλει στην Ουκρανία. Αλλά η φρενίτιδα αποδείχθηκε βραχύβια, καθώς η Τράπεζα της Ρωσίας ανέσυρε κεφάλαια πίσω στο χρηματοπιστωτικό σύστημα με μια έκτακτη αύξηση των επιτοκίων που συνέβαλε στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης.

Η δυναμική αυτή τη φορά δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική.

Το χρήμα που κυκλοφορεί επί 10 συνεχείς μήνες αυξάνεται και έχει ανέλθει σε περίπου 1,4 τρισεκατομμύρια ρούβλια, περίπου στο υψηλό που καταγράφηκε τον Μάρτιο του 2022, σύμφωνα με στοιχεία της κεντρικής τράπεζας. Πρόκειται για ένα χρονοδιάγραμμα που ευθυγραμμίζεται με την στρατολόγηση που έκανε το Κρεμλίνο και την επίθεση που εξαπέλυσε η Wagner στην πόλη Mπαχμούτ της ανατολικής Ουκρανίας – τη μεγαλύτερη και πιο αιματηρή μάχη του πολέμου μέχρι στιγμής.

Εκτός από την προσφορά πρόωρης απελευθέρωσης για εγκληματίες που επέζησαν μετά από έξι μήνες πολεμώντας στο μέτωπο, οι μισθοφόροι της Wagner λαμβάνουν επίσης πληρωμές που περιλαμβάνουν μπόνους και μηνιαίο μισθό 240.000 ρούβλια.

Ενώ η κυβέρνηση δεν αποκαλύπτει τακτικά τις ρωσικές απώλειες, ο Πριγκόζιν είπε μετά την κατάληψη της Μπαχμούτ ότι η Wagner έχασε 20.000 στρατιώτες σε αυτό που αποκαλεί «κρεατομηχανή». Απώλειες αυτής της κλίμακας ουσιαστικά αντιστοιχούν σε μια πληρωμή μετρητών ύψους 100 δισεκατομμυρίων ρουβλιών μόνο ως αποζημίωση θανάτου.

Τι πέτυχαν και τι δεν πέτυχαν οι κυρώσεις στη Ρωσία

Δεδομένου ότι η Wagner δεν υπάγεται φορολογικά στη Ρωσία, δραστηριοποιείται πάντα με μετρητά ενώ λάμβανε χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, σύμφωνα με τον Μαράτ Γκαμπιντούλιν, ο οποίος ήταν διοικητής πεδίου σε μια πολιτοφυλακή στη Συρία συνδεδεμένη με την ομάδα Wagner και συνεργάστηκε με τον Πριγκόζιν για τέσσερα χρόνια, συμπεριλαμβανομένης μιας θητείας στο γραφείο του στην Αγία Πετρούπολη μέχρι το 2019.

Υπογράφονται συμβόλαια με μια άλλη εταιρεία που ανήκει στoν Προγκόζιν και τα μετρητά παραδίδονται πολλές φορές το μήνα με αυτοκίνητα σε μια βάση της Wagner στη νότια Ρωσία, είπε ο Γκαμπιντούλιν από τη Γαλλία.

«Όλες οι εκταμιεύσεις, τα μπόνους, οι πληρωμές κηδειών και άλλα πάντα γίνονταν μόνο σε μετρητά, σε φακέλους — τόσο τότε όσο και τώρα», είπε.

Η οικονομία μετρητών που διαμορφώνεται είναι εμβληματική των αλλαγών στη Ρωσία, της οποίας οι τράπεζες πριν από τον πόλεμο ήταν από τους ηγέτες της Ευρώπης στην παροχή ψηφιακών υπηρεσιών. Τώρα, μεγάλα τμήματα της οικονομίας πρέπει να λειτουργούν μυστικά.

«Η αύξηση των μετρητών αντανακλά μια εκτίμηση των επιχειρηματικών κινδύνων και της αβεβαιότητας στην οικονομία», δήλωσε ο Σεργκέι Ντουμπίνιν, διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας από το 1995 έως το 1998. «Αυτός είναι ο κύριος παράγοντας».

Πηγή Bloomberg