Αγροτικά προϊόντα: Με δυνατά brand names η ελληνική γη – Ο χάρτης των ΠΟΠ/ΠΓΕ

Προϊόντα με «ταυτότητα», προϊόντα που συνδέονται με τον τόπο, με τους ανθρώπους, με την κουλτούρα, με τις παραδόσεις είναι τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), με Προστασία Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) και Εγγυημένα Παραδοσιακά Ιδιότυπα Προϊόντα (ΕΠΙΠ), τα οποία έχουν κατακτήσει τις αγορές του κόσμου.

Σχεδόν σε όλες τις Περιφέρειες της χώρας υπάρχει πλούσιο χαρτοφυλάκιο ονομασιών με τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα ΠΟΠ/ΠΓΕ να έχουν φτάσει τα 116 (80 προϊόντα ΠΟΠ και 36 προϊόντα ΠΓΕ). Πάνω από 20 διαφορετικά τυριά, δεκάδες ετικέτες ελαιόλαδου, μοναδικές ποικιλίες ελιών, φρούτα και λαχανικά και ξηροί καρποί, μέλι, όσπρια, κρασιά, ο κρόκος Κοζάνης, η μαστίχα Χίου αλλά και το παραδοσιακό αυγοτάραχο του Μεσολογγίου περιλαμβάνονται μέχρι σήμερα στη λίστα των ΠΟΠ και ΠΓΕ, μία λίστα εντυπωσιακή, που συνεχώς εμπλουτίζεται, καθώς η γκάμα των ελληνικών αγροτικών προϊόντων συνεχώς εξελίσσεται (δείτε ΕΔΩ). Τελευταία προσθήκη στη μακρά λίστα είναι το «Μέλι Κισσούρι».

ΥπΑΑΤ: Σε διαβούλευση το ν/σ για προστασία προϊόντων ΠΟΠ/ΠΓΕ

Με δυνατά brand name

Η Ελλάδα είναι προικισμένη με εξαιρετικό, ήπιο κλίμα, παράγοντας που εγγυάται προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας. Ταυτόχρονα, η χώρα μας με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα το κλίμα, την γεωμορφολογία, την πλούσια βιοποικιλότητα, τα οποία ενισχύουν το «όπλο» της ποιότητας. Την ίδια στιγμή, ο ανταγωνισμός με διεθνώς ομοειδή προϊόντα, που παράγονται σε τεράστιες ποσότητες και διατίθενται σε χαμηλές τιμές, είναι δύσκολος.

Σημαντικές προσπάθειες προστασίας των προϊόντων τους και αύξησης της προστιθέμενης αξίας, με τη δημιουργία στο ράφι ενός ανταγωνιστικού brand name έχουν γίνει τόσο από τοπικούς Αγροτικούς Συνεταιρισμούς όσο και από ομάδες παραγωγών. Προσπάθειες που έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη του καταναλωτή όχι μόνο σε εγχώριο επίπεδο, αλλά και στις αγορές του κόσμου.

Αποτέλεσμα αυτών των προσπαθειών είναι η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της  eAmbrosia, της κοινής βάσης δεδομένων της ΕΕ για τα προϊόντα των συστημάτων ποιότητας, μέχρι τις αρχές Ιουνίου του 2022 να κατέχει ένα σεβαστό μερίδιο για το μέγεθός της (το 6,8% του συνόλου), 147 ονομασίες οίνων (το 9% του συνόλου), και 15 ονομασίες οινοπνευματωδών (το 5,8% του συνόλου).

Επιπρόσθετα, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάζονται στο στρατηγικό σχέδιο της Ελλάδας για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και τα οποία περιλαμβάνονται στην έκθεση της διαΝΕΟσις του 2022, η συνολική αξία πωλήσεων ελληνικών κατοχυρωμένων προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ αυξήθηκε κατά 174 εκατ. ευρώ μεταξύ 2010 και 2017.

Πρωταθλήτρια η φέτα

Ωστόσο, από τη συνολική αυτή αύξηση, το 90% οφείλεται στην άνοδο των πωλήσεων των τυριών και κυρίως της φέτας, η οποία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με τις εξαγωγές να φτάνουν το 2023 τα 835 εκατ. ευρώ. Καλές αποδόσεις καταγράφει και η γραβιέρα Κρήτης, όπως επίσης τα ελαιόλαδα και οι επιτραπέζιες ελιές.

Ανησυχία όμως προκαλεί το γεγονός ότι περιορισμένος αριθμός προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ έχει εξαιρετική επίδοση στην αγορά, καθώς πολύ λίγα έχουν ικανοποιητική παραγωγή, ενώ κάποια έχουν μηδενική.

Τέλος, η αναγνώριση των σημάτων ΠΟΠ και ΠΓΕ από πολίτες ευρωπαϊκών χωρών παραμένει μικρή (περίπου 16%), παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις μεταξύ χωρών και τμημάτων καταναλωτών, όπως δείχνει και μια πρόσφατη μελέτη που ανέλυσε στοιχεία για όλη την Ευρώπη.

Σημαντικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες

Στη διατήρηση των τοπικών ποικιλιών φυτών και φυλών ζώων κάθε γεωγραφικής περιοχής, καθώς και στην αύξηση του εισοδήματος των παραγωγών συμβάλλει η αναγνώριση των αγροτικών προϊόντων ΠΟΠ/ΠΓΕ.

Ειδικότερα, οι παραγωγοί και ειδικά αυτοί των μειονεκτικών και απομακρυσμένων περιοχών βελτιώνουν το εισόδημά τους με τις καλύτερες τιμές που απολαμβάνουν, ενώ οι καταναλωτές αγοράζουν προϊόντα ποιοτικά, με εγγυήσεις για την παραγωγή, την επεξεργασία και τη γεωγραφική καταγωγή τους. Ταυτόχρονα, επιτυγχάνεται η προσέλκυση επισκεπτών στην περιοχή, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η διατήρηση του τοπικού πληθυσμού.

Νέα νομοθετική ρύθμιση

Ακριβώς πάνω σε αυτή την ανάγκη ενίσχυσης της προστασίας των ελληνικών αγροτικών προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ έρχεται να συμβάλει το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το οποίο στοχεύει να αντιμετωπίσει τυχόν παρανομίες στη διαδικασία παραγωγής, συσκευασίας και εμπορίας προστατευόμενων προϊόντων με την επιβολή κυρώσεων για τους παραβάτες που φτάνουν μέχρι και τις 300.000 ευρώ.

Ταυτόχρονα, στοχεύει στην προστασία από παράνομες ελληνοποιήσεις, ενώ για την αντιμετώπιση των παραβάσεων, θεσπίζονται κριτήρια επιμέτρησης, συντελεστές των κριτηρίων επιμέτρησης και το εύρος των προβλεπόμενων προστίμων κατόπιν αξιολόγησης και βαθμολόγησης συγκεκριμένων παραμέτρων, όπως επίσης και η σύσταση Επιτροπής επιβολής κυρώσεων, το πλαίσιο λειτουργίας και το έργο αυτής.

Επίσης, στις αρμοδιότητες του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ περιλαμβάνεται ιδίως η διεξαγωγή ελέγχων της παραγωγής, της ποιότητας και της διακίνησης αγροτικών προϊόντων. Στόχος είναι να καθοριστούν οι έλεγχοι για την εξακρίβωση της συμμόρφωσης με τις προδιαγραφές κάθε προϊόντος με ΠΟΠ, ΠΓΕ ή ΕΠΙΠ, οι οποίοι είναι επιτόπιοι, τακτικοί ή/και έκτακτοι και να εξασφαλιστεί ότι ενεργούνται με τρόπο διαφανή, δίκαιο και αμερόληπτο.

Να σημειωθεί ότι, με το νομοσχέδιο γίνεται αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων κάθε αρχής ελέγχου, προκειμένου οι έλεγχοι να καταστούν αποτελεσματικότεροι και αποδοτικότεροι. Επιπλέον, προβλέπονται υποχρεώσεις για όσους επιθυμούν να παράγουν, διακινήσουν, συσκευάσουν με σκοπό την εμπορία, γεωργικά προϊόντα ή τρόφιμα ΠΟΠ/ΠΓΕ/ΕΠΙΠ, όπως επίσης και  για τις επιχειρήσεις παραγωγής, συσκευασίας, εμπορίας γεωργικών προϊόντων.

Πότε ένα προϊόν γίνεται ΠΟΠ και ΠΓΕ

Το καθεστώς ΠΟΠ απονέμεται σε προϊόντα που καλλιεργούνται, συγκομίζονται, μεταποιούνται και παράγονται σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή και φέρουν χαρακτηριστικά που αποδίδονται στη συγκεκριμένη περιοχή. Οι πρώτες ύλες και τα βήματα παραγωγής πραγματοποιούνται στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή και το τελικό προϊόν καθορίζεται από αυτά τα τοπικά συστατικά και την τεχνογνωσία των παραγωγών.

Η Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ) συνδέει επίσης ένα προϊόν με μια γεωγραφική περιοχή, μέσω της ποιότητας, των χαρακτηριστικών ή/και της φήμης του. Η καταχώριση ΠΓΕ απαιτεί τουλάχιστον μία από τις διαδικασίες παραγωγής, μεταποίησης ή προετοιμασίας να πραγματοποιείται στη συγκεκριμένη περιοχή. Ωστόσο, τα συστατικά δεν χρειάζεται να προέρχονται από αυτήν την περιοχή.

Έτσι, τα αγροδιατροφικά προϊόντα και τα κρασιά μπορούν να προστατεύονται ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ) και τα αλκοολούχα ποτά ως Γεωγραφικές Ενδείξεις (ΓΕ).