Ανθρακας: Η ανάγκη για περισσότερη ενέργεια διατηρεί σε υψηλά επίπεδα την κατανάλωση

Είναι κοινός τόπος ότι για την αντιμετώπιση και -κυρίως- την αποφυγή των πιο τρομερών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής απαιτείται η σταδιακή κατάργηση των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που καίνε άνθρακα, τη μεγαλύτερη πηγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Ωστόσο, συμβαίνει το αντίθετο. Ακόμα και όταν οι θερμοκρασίες στη Γη σπάνε νέα ρεκόρ και οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι το κλίμα φτάνει σε επικίνδυνα σημεία καμπής, η ποσότητα άνθρακα που καταναλώνεται συνεχίζει να αυξάνεται.

Copernicus: Όλο και πιο πιθανό το 2024 να γίνει η πιο ζεστή χρονιά στα παγκόσμια χρονικά

Το βασικό πρόβλημα είναι απλό: Κάθε φορά που η ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια τίθεται εν αμφιβόλω, η επιτακτική ανάγκη για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη υποχωρεί στην ημερήσια διάταξη, σημειώνει το Bloomberg.

Πόσο εξαρτημένος είναι ο κόσμος από τον άνθρακα;

Ο άνθρακας, το πιο βρώμικο ορυκτό καύσιμο, είναι η μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, αντιπροσωπεύοντας το 35% της παγκόσμιας παραγωγής το 2023, σύμφωνα με την Ember, μια κλιματική δεξαμενή σκέψης.

Το φυσικό αέριο ήταν δεύτερο με περισσότερο από 22%, η υδροηλεκτρική ενέργεια παρείχε 14% και η πυρηνική ενέργεια ήταν 9%. Παρόλα αυτά, αυτό είναι ένα σημάδι προόδου. Από το 2006 έως το 2014, ο άνθρακας ήταν η πηγή τουλάχιστον του 40% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, έναν οργανισμό ανεπτυγμένων χωρών με έδρα το Παρίσι, ο οποίος έχει ως στόχο να διασφαλίσει μια σταθερή παγκόσμια αγορά.

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να μειωθεί ο άνθρακας;

Οι αναπτυσσόμενες χώρες εκτιμούν τον άνθρακα ως μια φθηνή και βολική πηγή ενέργειας που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για τον εκσυγχρονισμό των οικονομιών τους – όπως ακριβώς έκαναν και τα δυτικά έθνη πριν από αυτές.

Στην Κίνα και την Ινδία, τους δύο μεγαλύτερους καταναλωτές, η χρήση άνθρακα αυξάνεται σχεδόν συνεχώς εδώ και δεκαετίες: Συνδυαστικά, θα είναι υπεύθυνες για τα δύο τρίτα της παγκόσμιας χρήσης άνθρακα το 2023, σε σύγκριση με το 35% το 2000. Αυτό αντιστάθμισε σε μεγάλο βαθμό την πρόοδο που σημείωσαν οι βιομηχανικές χώρες, ιδίως οι ΗΠΑ και τα ευρωπαϊκά έθνη, για την αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Και ο άνθρακας παραμένει ανθεκτικός σε πολλές δυτικές χώρες, όπου οι προσδοκίες για συνεχή αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας – που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον εξηλεκτρισμό των προσωπικών μεταφορών και της θέρμανσης των σπιτιών και στην ταχεία επέκταση των κέντρων δεδομένων – καθυστερούν τα σχέδια για την απόσυρση των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα.

Παραδόξως, η προσπάθεια για καθαρή μηδενική κατανάλωση συμβάλλει στη στήριξη της ζήτησης άνθρακα βραχυπρόθεσμα, καθώς ένα μεγάλο μέρος της κατασκευής ηλεκτρικών οχημάτων, ηλιακών συλλεκτών και άλλης φιλικής προς το κλίμα τεχνολογίας πραγματοποιείται στην Κίνα που είναι πεινασμένη για άνθρακα.

Παγκόσμια ζήτηση άνθρακα – Bloomberg, με βάση στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA)

Γιατί η χρήση του άνθρακα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη παραμένει ισχυρή;

Ο άνθρακας είχε μια τρελή πορεία μετά την πανδημία του Covid-19, όταν τα εργοστάσια και τα γραφεία έκλεισαν, μειώνοντας τη ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια. Οι παραγωγοί φυσικού αερίου περιόρισαν την παραγωγή ως απάντηση.

Αλλά όταν οι περιορισμοί χαλάρωσαν το 2021 και η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια αυξήθηκε κατακόρυφα, η παραγωγή φυσικού αερίου άργησε να επανεκκινήσει και οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας στράφηκαν στον πάντα διαθέσιμο άνθρακα για να κρατήσουν τα φώτα αναμμένα.

Στη συνέχεια, ήρθε η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η οποία ώθησε τις ευρωπαϊκές κυρώσεις. Η Ρωσία άρχισε να περιορίζει τις προμήθειες φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, η οποία αύξησε τη χρήση άνθρακα για να καλύψει το κενό. Και ξεκινώντας από τα τέλη του 2023, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας αιφνιδιάστηκαν από την ταχεία αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας από τα κέντρα δεδομένων, ιδίως από ενεργοβόρες εφαρμογές όπως η τεχνητή νοημοσύνη.

Αυτό αναμένεται να ενισχύσει τη ζήτηση για άνθρακα.

Η Κίνα και η Ινδία κάνουν περικοπές;

Τα δύο πολυπληθέστερα έθνη αντιμετωπίζουν αυξανόμενη πίεση για να διατηρήσουν τη ροή ενέργειας στο δίκτυο εν μέσω της αυξανόμενης χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας. Η Κίνα εγκαθιστά με ταχείς ρυθμούς αιολικά και ηλιακά συστήματα, και το έθνος μπορεί σύντομα να φτάσει στην αιχμή της κατανάλωσης άνθρακα, αλλά το καύσιμο θα εξακολουθήσει να χρησιμοποιείται για να εξισορροπήσει τη διαλείπουσα παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Η χώρα χρησιμοποιεί περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου άνθρακα και το 2023 αντιπροσώπευε το 95% της παγκόσμιας κατασκευής νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, αλλά ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ έχει δεσμευτεί ότι η χρήση θα κορυφωθεί μέχρι το 2026.

Η Ινδία προσθέτει επίσης στο στόλο των ανθρακικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής της, με σχέδια να προσθέσει μεγαλύτερη δυναμικότητα το οικονομικό έτος 2025 από ό,τι έχει προσθέσει εδώ και σχεδόν μια δεκαετία. Ο άνθρακας παρέχει περίπου τα τρία τέταρτα της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας και η κυβέρνηση αναμένει ότι θα παραμείνει ο βασικός πυλώνας του δικτύου για τουλάχιστον άλλη μια δεκαετία.

Τι γίνεται με άλλες χώρες;

Απο τη ετήσια Διάσκεψη των των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα στο Ντουμπάι το 2023

Απεσταλμένοι από σχεδόν 200 έθνη κατέληξαν σε μια ιστορική συμφωνία στα τέλη του 2023 στην ετήσια διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα στο Ντουμπάι για τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένου του άνθρακα.

Αυτή ήταν η πρώτη φορά που οι διαπραγματευτές συμφώνησαν να αντιμετωπίσουν τη βασική αιτία της κλιματικής αλλαγής, αν και οι επικριτές λένε ότι η συμφωνία έχει πολλαπλά κενά που μπορεί να επιβραδύνουν τη μετάβαση.

Ποιες είναι οι προοπτικές;

Οι ερευνητές επιβεβαίωσαν ότι το 2023 ήταν το μακράν θερμότερο έτος στην ιστορία του πλανήτη. Ωστόσο, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) βλέπει ότι η ζήτηση για άνθρακα παραμένει σταθερή μέχρι το 2025, αφού ανέβει κατά 2,6% για να φτάσει σε άλλο ένα υψηλό ρεκόρ το 2023. Οι παγκόσμιοι ηγέτες θα πρέπει να εντείνουν τις διεθνείς προσπάθειες για τον περιορισμό της κατανάλωσης άνθρακα, ώστε να επιτευχθεί ο ευρέως αναφερόμενος στόχος του “καθαρού μηδενισμού” των παγκόσμιων εκπομπών μέχρι το 2050.

Το καθαρό μηδέν σημαίνει ότι οι εκπομπές ορυκτών καυσίμων μειώνονται σε σημείο όπου άλλες πρωτοβουλίες, όπως η φύτευση δέντρων ή η χρήση τεχνολογίας για την απόσυρση του διοξειδίου του άνθρακα από τον αέρα, αντισταθμίζουν ό,τι απομένει.

Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος μέχρι το 2050, η παγκόσμια χρήση άνθρακα θα πρέπει να μειωθεί κατά περισσότερο από 90% και ό,τι απομένει θα πρέπει να αντιμετωπιστεί από μονάδες που είναι ικανές να δεσμεύουν και να αποθηκεύουν τις εκπομπές, λέει ο ΙΕΑ.

Οι μεγάλοι ρυπαντές

Η Κίνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ινδία, η Ευρωπαική Ενωση (ΕΕ27), η Ρωσία και η Βραζιλία ήταν οι έξι μεγαλύτεροι ρυπαντές αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως το 2022. Μαζί αντιπροσωπεύουν το 50,1% του παγκόσμιου πληθυσμού, το 61,2% του παγκόσμιου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), το 63,4% της παγκόσμιας κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων και το 61,6% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Μεταξύ αυτών των κορυφαίων εκπομπών, το 2022 η Κίνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ινδία αύξησαν τις εκπομπές τους σε σύγκριση με το 2021, με την Ινδία να έχει τη μεγαλύτερη αύξηση σε σχετικούς όρους (5%).

Αντίθετα, οι άλλοι τρεις κορυφαίοι εκπέμποντες μείωσαν τις εκπομπές τους το 2022, με τη Ρωσία να παρουσιάζει τη μεγαλύτερη μείωση (-2,4%), Στοιχεία : EU/ EDGAR – Emissions Database for Global Atmospheric Research.