Περισσότερα από 80 χρόνια αφότου λεηλατήθηκε από τους Ναζί από έναν Εβραίο έμπορο τέχνης στο Άμστερνταμ, το πορτρέτο ενός Ιταλού ζωγράφου εντοπίστηκε στην ιστοσελίδα ενός κτηματομεσίτη που διαφημίζει ένα σπίτι προς πώληση στην Αργεντινή.
Μια φωτογραφία δείχνει τον πίνακα, Πορτρέτο μιας Κυρίας (Contessa Colleoni) του πορτρετίστα του ύστερου μπαρόκ Τζουζέπε Γκισλάντι, γνωστού και ως Fra’ Galgario, να κρέμεται πάνω από έναν καναπέ στο σαλόνι του ακινήτου, σε μια παραθαλάσσια πόλη κοντά στο Μπουένος Άιρες.
Η ολλανδική εφημερίδα AD ανέφερε ότι εντόπισε το έργο, το οποίο περιλαμβάνεται σε μια βάση δεδομένων χαμένων έργων τέχνης και αναφέρεται από το ολλανδικό υπουργείο πολιτισμού ως «μη επιστραφέν» μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά από μακρά έρευνα – και με την ακούσια βοήθεια του κτηματομεσίτη.
Το «Πορτρέτο μιας Κυρίας» ανήκε στον Ζακ Γκουντστίκερ, κορυφαίο Ολλανδό έμπορο τέχνης που έφυγε από την Ολλανδία στα μέσα Μαΐου 1940 για να ξεφύγει από τους εισβολείς Ναζί, αλλά πέθανε αφού έπεσε στο αμπάρι του πλοίου που τον μετέφερε και έσπασε τον λαιμό του.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ολόκληρη η συλλογή του Goudstikker, που αποτελούνταν από περισσότερα από 1.100 έργα τέχνης, συμπεριλαμβανομένων πολυάριθμων πινάκων που είχαν καταγραφεί ως αναγεννησιακοί, είχε αγοραστεί, σε αναγκαστική πώληση και για ένα μικρό κλάσμα της πραγματικής τους αξίας, από τον «Στρατάρχη του Ράιχ» Χέρμαν Γκέρινγκ.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ορισμένα έργα ανακτήθηκαν στη Γερμανία και εκτέθηκαν ως μέρος της ολλανδικής εθνικής συλλογής στο Rijkmuseum, πριν 202 αποκατασταθούν στην μοναδική επιζώσα κληρονόμο του εμπόρου, τη νύφη του Μαρέι φον Ζάχερ, το 2006.
Γνωστοί φιλότεχνοι επιθεωρούν “νεοαποκτηθέντα” έργα
Ο κλέψας του κλέψαντος
Το «Πορτρέτο μιας Κυρίας» δεν ήταν ανάμεσά τους. Η AD δήλωσε ότι είχε αποκαλύψει έγγραφα πολέμου που υποδηλώνουν ότι ο πίνακας ήταν ένας από τους δύο που κατείχε ο Φρίντριχ Κάντγκιεν, αξιωματούχος των Ναζί, αξιωματικός των SS και ανώτερος βοηθός του Γκέρινγκ, ο οποίος κατέφυγε στην Ελβετία το 1945.
Ο Κάντγκιεν – που περιγράφηκε από τους Αμερικανούς ανακριτές ως «όχι αληθινός Ναζί» αλλά «φίδι του εσχάτου είδους» – στη συνέχεια έφυγε από την Ελβετία για τη Βραζιλία και στη συνέχεια την Αργεντινή, ανέφερε η εφημερίδα, όπου ίδρυσε μια εταιρεία, έκανε οικογένεια και πέθανε το 1978, σε ηλικία 71 ετών.
Η εφημερίδα ανέφερε ότι είχε κάνει προσπάθειες εδώ και αρκετά χρόνια να μιλήσει με τις δύο κόρες του εκλιπόντος Ναζί στο Μπουένος Άιρες για τον πατέρα τους και τα χαμένα έργα τέχνης, αλλά είχε απορριφθεί επανειλημμένα. Τελικά, ένας δημοσιογράφος στάλθηκε για να χτυπήσει πόρτες.
«Υπήρχε σίγουρα κάποιος στο σπίτι, είδαμε μια σκιά να κινείται στον διάδρομο, αλλά κανείς δεν άνοιξε», ανέφερε στον Guardian ο δημοσιογράφος, Πέτερ Σούτεν. «Παρεμπιπτόντως, το σπίτι πωλείται», πρόσθεσε, επισυνάπτοντας έναν σύνδεσμο προς το μεσιτικό γραφείο, Robles Casas & Campos.
Ο δημοσιογράφος του AD, Σίριλ Ρόσμαν, δήλωσε στον Guardian: «Καθώς άνοιξα τον σύνδεσμο το επόμενο πρωί, άρχισα να ψάχνω στις φωτογραφίες του εσωτερικού του ακινήτου. Υπήρχε κάτι που να έλεγε περισσότερα για το παρελθόν του; Τότε το είδα. Αυτός ο πίνακας, πάνω από τον καναπέ – φωτογραφία πέντε…».
Κάποια έργα ανακτήθηκαν μετά το τέλος του Πολέμου
Το χαμένο έργο του Γκισλάντι
Η εφημερίδα ανέφερε ότι οι ιστορικοί τέχνης πίστευαν ότι ο πίνακας έδειχνε ότι ήταν το χαμένο έργο του Γκισλάντι, ενός από τους σημαντικότερους Ιταλούς προσωπογράφους των τελών του 17ου και των αρχών του 18ου αιώνα, του οποίου τα έργα εκτίθενται σε πολλά μουσεία σε όλο τον κόσμο.
Ο Μπραμ ντε Κλερκ του Πανεπιστημίου Radboud στο Ναϊμέχεν δήλωσε ότι η σύνθεση ήταν «πανομοιότυπη» και οι διαστάσεις και τα χρώματα φαινόταν να ταιριάζουν με προηγούμενες ασπρόμαυρες φωτογραφίες, αλλά προειδοποίησε ότι δεν μπορούσε να πει περισσότερα με βάση μια φωτογραφία.
Δύο ερευνητές στην υπηρεσία πολιτιστικής κληρονομιάς της ολλανδικής κυβέρνησης, η Ανελίς Κουλ και ο Πέρι Σρίερ, δήλωσαν επίσης στην AD ότι «δεν υπάρχει λόγος να φανταστεί κανείς» ότι επρόκειτο για αντίγραφο, προσθέτοντας ότι μόνο μια εξέταση του ίδιου του πίνακα θα μπορούσε να παράσχει επιβεβαίωση.
Επιπλέον, οι Κουλ και Σρίερ δήλωσαν ότι πίστευαν ότι είχαν ανακαλύψει μια φωτογραφία ενός δεύτερου χαμένου έργου που ήταν γνωστό ότι βρισκόταν στην κατοχή της Κάντγκιεν, μια νεκρή φύση του Ολλανδού καλλιτέχνη του 17ου αιώνα Αμπραχάμ Μινιόν, σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από μια από τις κόρες του.
Η AD δήλωσε ότι όλες οι προσπάθειες να μιλήσει με τις αδελφές από την ανακάλυψη της φωτογραφίας είχαν αποτύχει, με μία να φέρεται να είπε στην εφημερίδα: «Δεν ξέρω τι πληροφορίες θέλετε από μένα και δεν ξέρω για ποιον πίνακα μιλάτε».
Ένας Αμερικανός δικηγόρος της περιουσίας Γκουντστίκερ δήλωσε στην εφημερίδα ότι οι κληρονόμοι του εμπόρου θα καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να ανακτήσουν το έργο, και η φον Ζάχερ, 81 ετών, είπε ότι δεν θα σταματήσει την αναζήτησή της για τα έργα τέχνης που ανήκαν στον εκλιπόντα πεθερό της, η οποία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990.
