Τα εμπόδια που απειλούν την πράσινη επενδυτική έκρηξη

Καθώς η παγκόσμια οικονομία επιστρέφει, ελλείψεις και αυξήσεις τιμών επηρεάζουν τα πάντα, από την προμήθεια επεξεργαστών από την Ταϊβάν, μέχρι το κόστος του γαλλικού πρωϊνού. Ένα είδος συμφόρησης αξίζει ειδικής μνείας: τα προβλήματα στην πλευρά της προσφοράς, όπως η έλλειψη μετάλλων και οι περιορισμοί γης, που απειλούν με επιβράδυνση την έκρηξη της πράσινης ενέργειας. Αυτά τα προβλήματα συμφόρησης όχι μόνο δεν είναι περιοδικά, αλλά απειλούν να εξελιχθούν σε ένα χαρακτηριστικό της παγκόσμιας οικονομίας στα χρόνια που έρχονται επειδή η μεταστροφή σε ένα πιο καθαρό σύστημα ενέργειας βρίσκεται σε βρεφική ηλικία. Οι κυβερνήσεις πρέπει να απαντήσουν σ΄ αυτά τα σημάδια της αγοράς, διευκολύνοντας μια τεράστια επενδυτική έκρηξη από τον ιδιωτικό τομέα την επόμενη 10ετία που θα αυξήσει το δυναμικό. Αν αποτύχουν, θα έχουν ελάχιστες ελπίδες να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους για μηδενικούς ρύπους.

Επιστήμονες και ακτιβιστές ανησυχούσαν για την κλιματική αλλαγή για 10ετίες. Πρόσφατα, πολιτικοί έδειξαν σημάδια μεγαλύτερης δέσμευσης: χώρες που αντιστοιχούν σε πάνω από το 70% του παγκόσμιου ΑΕΠ και τις εκπομπές θερμοκηπίου έχουν θέσει στόχους για μηδενικούς ρύπους μέχρι το 2050. Παράλληλα, υπήρξε μια θεαματική μεταστροφή στην συμπεριφορά των επιχειρήσεων. Οι επενδυτές απαιτούν από τις εταιρείες να αλλάξουν τακτική, ενθαρρυμένοι από τη νέα πραγματικότητα που θέλει τις καθαρές τεχνολογίες να είναι περισσότερο ανταγωνιστικές στο κόστος.

Οι γίγαντες της εποχής των ορυκτών καυσίμων, όπως Volkswagen και ExxonMobil αλλάζουν τα επενδυτικά πλάνα τους, ενώ οι πρωτοπόροι της καθαρής ενέργειας αυξάνουν γρήγορα τις δαπάνες κεφαλαίου. Η Orsted, πρωταθλήτρια στα αιολικά πάρκα, σχεδιάζει την αύξηση των δαπανών κατά 30% φέτος, ενώ η Tesla μια αύξηση της τάξης του 62%. Εν τω μεταξύ, ποσό 178 δισ. δολαρίων εισέρρευσε στα επενδυτικά ταμεία που σχετίζονται με την πράσινη ανάπτυξη στο πρώτο τρίμηνο του 2021.

Αυτή η ξαφνική στροφή στο πως κατανέμονται τα κεφάλαια, προκαλεί πιέσεις και εντάσεις την ώρα που η ζήτηση αυξάνεται εντυπωσιακά για πρώτες ύλες και συνωστισμός υποψηφίων παρατηρείται για τα λίγα έργα που έχουν εξασφαλίσει ρυθμιστική άδεια. Υπολογίζουμε ότι η τιμή καλαθιού πέντε ορυκτών που χρησιμοποιούνται σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα και δίκτυα ενέργειας αυξήθηκε κατά 139% πέρυσι. Συμμορίες στην αγορά ξυλείας εξαφανίζουν δάση στο Εκουαδόρ για να βρουν μπάλσα, είδος ξύλου που χρησιμοποιείται στις λεπίδες των τουρμπίνων σε ανεμογεννήτριες. Τον Φεβρουάριο, βρετανική δημοπρασία για δικαιώματα εγκατάστασης υπεράκτιων αιολικών πάρκων συγκέντρωσε 12 δισ. δολάρια επειδή οι ενεργειακοί όμιλοι έσπευσαν να διασφαλίσουν θέσεις αγνοώντας το κόστος. Οι ελλείψεις επεκτείνονται στη χρηματοδότηση: καθώς το χρήμα κυνηγάει τις λίγες εταιρείες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι αποτιμήσεις έχουν φτάσει σε περιοχή φούσκας. Παρότι η στάθμιση της βιομηχανίας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στους δείκτες τιμαρίθμου παραμένει χαμηλή, τραπεζικοί κύκλοι φοβούνται ότι οι ελλείψεις προσφοράς στα επόμενα χρόνια θα οδηγήσει τελικά ψηλότερα τον πληθωρισμό καυσίμων.

Αυτό που κάνει αυτές τις ενδείξεις υπερέκτασης τόσο εντυπωσιακές είναι ότι υλοποιούνται παρότι η ενεργειακή μετάβαση έχει ολοκληρωθεί κατά λιγότερο από 10%. Είναι αλήθεια ότι μερικές από τις τεχνολογίες που θα απαιτηθούν είναι ακόμη στα σπάργανα και δεν είναι διαθέσιμες για επενδύσεις. Γι’ αυτό χρειάζεται τόση πολύ έρευνα και ανάπτυξη. Ομως σε άλλους τομείς η πνευματική εργασία έχει ολοκληρωθεί -γιαυτό και η 10ετία που διανύουμε πρέπει να είναι η δεκαετία της δύναμης, της προώθησης της τεχνολογίας και των μαζικών δαπανών κεφαλαίου.

Οι αριθμοί για την επόμενη 10ετία απαιτούν συγκέντρωση. Για να παραμείνει σε τροχιά για μηδενικούς ρύπους μέχρι το 2030 η ετήσια παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων χρειάζεται να είναι 10 φορές ψηλότερη από πέρυσι και ο αριθμός των σταθμών φόρτισης 31 φορές μεγαλύτερος. Η εγκατεστημένη βάση γενιάς ανανεώσιμων πηγών ενέργειας πρέπει να αυξηθεί τρεις φορές. Οι παγκόσμιοι όμιλοι μεταλλείων πρέπει να αυξήσουν την ετήσια παραγωγή κρίσιμων ορυκτών κατά 500%. Ισως το 2% της αμερικανικής γης θα πρέπει να καλυφθεί από ανεμογεννήτριες και ηλιακά πάνελ.

REUTERS/Bing Guan/File Photo

Ολα αυτά θα απαιτήσουν τεράστιες επενδύσεις: περίπου 35 τρισ. δολάρια την επόμενη 10ετία, ποσό ισοδύναμο με το ένα-τρίτο του ενεργητικού που έχει η παγκόσμια βιομηχανία διαχείρισης ταμείων σήμερα. Το σύστημα που είναι σε καλύτερη θέση να προσφέρει αυτό το έργο είναι τα δίκτυα διασυνοριακής εφοδιαστικής αλυσίδας και κεφαλαιαγορών που άλλαξαν άρδην τον κόσμο από τη δεκαετία του 1990. Κι όμως, ακόμη και αυτό το σύστημα υπο-αποδίδει, με τις ενεργειακές επενδύσεις να κινούνται στο 50% του επιπέδου που απαιτείται, ενώ περιορίζονται σε μερικές πλούσιες χώρες και την Κίνα. Παρά την εκτίναξη των τιμών μετάλλων, για παράδειγμα, οι μεταλλευτικές εταιρείες είναι προσεκτικές στην τόνωση της προσφοράς.

Η κύρια αιτία για την έλλειψη επενδύσεων είναι ότι χρειάζεται πολύ χρόνο για την έγκριση έργων και ο εκτιμώμενος κίνδυνος και αποδόσεις παραμένουν θολές. Οι κυβερνήσεις κάνουν τα πράγματα χειρότερα χρησιμοποιώντας την κλιματική πολιτική ως όχημα για άλλους πολιτικούς στόχους. Η Ευρωπαϊκή Ενωση επιδιώκει την στρατηγική αυτονομία σε μπαταρίες και η πράσινη ατζέντα της οδηγεί ένα μεγάλο μέρος του προυπολογισμού της σε στερημένες περιοχές. Η Κίνα εξετάσει την επιβολή ανώτατων ορίων στα εμπορεύματα στο πλαίσιο του επόμενου πενταετούς σχεδίου της, ενώ το πράσινο σχέδιο του Προέδρου Μπάιντεν βάζει σε προτεραιότητα τις θέσεις εργασίας των σωματείων και τους τοπικούς κατασκευαστές. Αυτό το μείγμα θολών στόχων και ήπιου προστατευτισμού εμποδίζει τις αναγκαίες επενδύσεις.

Οι κυβερνήσεις πρέπει να γίνουν περισσότερο αποφασιστικές. Υπάρχει ο κρίσιμος ρόλος για ένα κράτος-ακτιβιστή που υποστηρίζει την κατασκευή βασικών υποδομών, όπως οι γραμμές μετάδοσης και η έρευνα και ανάπτυξη. Ομως η κυρίαρχη προτεραιότητα πρέπει να είναι η κινητοποίηση των ιδιωτικών επενδύσεων, με δύο τρόπους. Πρώτον, χαλάρωση των κανόνων σχεδιασμού. Το μέσο μεταλλευτικό σχέδιο παγκοσμίως χρειάζεται 16 χρόνια για να πάρει έγκριση. Ενα τυπικό σχέδιο αιολικής ενέργειας στην Αμερική πάνω από μια 10ετία για έγκριση και άδεια, κάτι που είναι μια αιτία γιατί το δυναμικό των υπεράκτιων αιολικών μονάδων είναι λιγότερο από το 1% της Ευρώπης. Η ταχύτητα απαιτεί κεντρική διαχείριση στη λήψη αποφάσεων και συχνά θα σημαίνει την απογοήτευση των τοπικών κατοίκων που δεν θέλουν τίποτα στην αυλή τους και των συντηρητικών.

Το τέλειο είναι ο εχθρός του καλού

Δεύτερον, οι κυβερνήσεις μπορούν να βοηθήσουν τις εταιρείες και τους επενδυτές να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους. Μπορούν να προσφέρουν βεβαιότητα σε κάποιους τομείς: για παράδειγμα, με την εγγύηση ελάχιστων τιμών για παραγωγή ενέργειας. Οι δυτικές κυβερνήσεις έχουν επίσης καθήκον να προσφέρουν φθηνή χρηματοδότηση για την αύξηση των επενδύσεων σε φτωχότερες χώρες. Ομως το κλειδί είναι η καθιέρωση τιμών άνθρακα που ενσωματώνουν τα σημάδια των αγορών σε εκατομμύρια καθημερινών εμπορικών αποφάσεων και δίνουν στους επιχειρηματίες και τους επενδυτές περισσότερη ορατότητα για τον μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Σήμερα, μόλις το 22% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου καλύπτονται από σχήματα τιμολόγησης και αυτά τα σχήματα δεν είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Η πράσινη συμφόρηση είναι ένα σημάδι ότι η διαδικασία απεξάρτησης από τον άνθρακα μετατρέπεται επί τέλους από θεωρητική ιδέα σε πραγματικότητα. Μια ισχυρή ώθηση χρειάζεται τώρα για να βοηθήσει αυτή την επανάσταση να συμβεί.