Πώς η λέξη γραφείο απέκτησε σταδιακά την έννοια του χώρου εργασίας

Η Wall Street θέλει να επιστρέψει το εργατικό της δυναμικό στα γραφεία του. Η BofA, η Morgan Stanley και η Goldman Sachs έχουν ήδη ενημερώσει τους υπαλλήλους τους ότι πλησιάζει η ώρα που θα βγάλουν τις πιτζάμες και τις φόρμες τους και θα επιστρέψουν και πάλι στα όχι και τόσο άνετα ρούχα εργασίας τους. Ορισμένοι υπάλληλοι είναι ενθουσιασμένοι με την προοπτική αυτή, ωστόσο, άλλοι δεν έχουν καμία όρεξη να επιστρέψουν και πάλι στο γραφείο.

Σε αντίθεση, όμως, με τη δημοφιλή πεποίθηση, η εργασία στο γραφείο δεν αποτελεί φρικτή εφεύρεση του καπιταλιστικού συστήματος. Ήδη, από το 3000 π.Χ., οι πόλεις των ναών της Μεσοποταμίας χρησιμοποιούσαν ομάδες γραφέων για να κρατήσουν αρχεία. Η αγγλική λέξη “office” προέρχεται από δύο λέξεις, από τη λατινική λέξη “officium”, που σήμαινε θέση ή καθήκον, και την επίσης λατινική “ob ficium”, που σήμαινε, ουσιαστικά, «πάω να κάνω κάτι, να πραγματοποιήσω ένα έργο». Ο Geoffrey Chaucer ήταν ο πρώτος συγγραφέας που στο έργο του “The Canterbury Tales”, το 1395, χρησιμοποίησε τη λέξη γραφείο (“office”), με τέτοιο τρόπο ώστε σημαίνει ένα πραγματικό μέρος.

Τον 16ο αιώνα, οι Μέδικοι στη Φλωρεντία έχτισαν το Uffizi, το σημερινό δημοφιλές μουσείο, για τη διεξαγωγή των εμπορικών και πολιτικών δραστηριοτήτων τους (η λέξη uffizi στα Iταλικά σημαίνει «γραφεία»). Η ιδέα αυτή των γραφείων δεν ήταν τόσο γνωστή στην Ευρώπη μέχρι οι Βρετανοί να αρχίσουν να κάνουν επίδειξη δύναμης σε όλη την ήπειρο. Όταν το Βασιλικό Ναυτικό δεν χώραγε πια στη μικρή του βάση, ανέθεσε τη ανέγερση ενός κτιρίου σε σχήμα U στο κεντρικό Λονδίνο, που ήταν αρχικά γνωστό ως Ripley Block, και, αργότερα, ως το κτίριο Old Admiralty. Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε το 1726 και έχει μείνει γνωστό ως το πρώτο ειδικά σχεδιασμένο γραφείο στο Ηνωμένο Βασίλειο.

REUTERS/Emily Elconin TPX IMAGES OF THE DAY

Τρία χρόνια αργότερα, η εταιρεία East India ξεκίνησε να διαχειρίζεται τις ιδιοκτησίες της από τα νέα γραφεία στην οδό Leadenhall. Ο δοκιμογράφος και κριτικός, Charles Lamb, έγινε μέλος στην East India Company ως κατώτερος βοηθός γραφείο 1792 και παρέμεινε εκεί μέχρι τη συνταξιοδότησή του, αλλά σιχάθηκε τη ζωής στο γραφείο σε τέτοιο σημείο που την αποκαλούσε «δουλεία της ημέρας». Έχει μείνει γνωστός, ακόμη, για τη ρήση του «Φτάνω πάντα αργά στο γραφείο, αλλά επανορθώνω φεύγοντας νωρίς».

Δεν αντιμετώπιζαν όλοι, όμως, το γραφείο ως «φυλακή χωρίς σίδερα». Για τις γυναίκες, η δουλειά εκεί θα μπορούσε να θεωρηθεί απελευθερωτική. Η ξαφνική έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, οδήγησε τον Francis Elias Spinner, Υπουργό Οικονομικών στις ΗΠΑ, να προσλάβει τις πρώτες γυναίκες υπαλλήλους στα γραφεία της κυβέρνησης με ορισμένους Αμερικανούς να σοκάρονται από την απόφασή του αυτή. Το 1864, ο εκπρόσωπος Τζέιμς Μπρουκς είπε στη Βουλή των Αντιπροσώπων, που είχε ενθουσιαστεί με την απόφαση, ότι στο Υπουργείο Οικονομικών «γίνονται Σόδομα και Γόμορα».

Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι εφευρέσεις του ηλεκτρικού λαμπτήρα και του ασανσέρ μεταμόρφωσαν σε τέτοιο βαθμό τα γραφεία όσο και το τηλέφωνο με τη γραφομηχανή: Περισσότεροι υπάλληλοι μπορούσαν να συγκεντρωθούν σε μεγαλύτερους χώρους για περισσότερες ώρες. Στη συνέχεια, το 1911, ο Frederick Winstow Taylor δημοσίευσε το έργο του «Οι Αρχές της Επιστημονικής Διαχείρισης», στο οποίο υποστήριξε μια προσέγγιση εργοστασιακού στιλ στο χώρο εργασίας με σειρές γραφείων που θα παρατάσσονται η μία κοντά στην άλλη εντός ενός πιο ανοιχτού χώρου. Η θεωρία που ανέπτυξε ο  Frederick Winstow Taylor, γνωστή ως «Taylorism», έθεσε τα θεμέλια μία ολόκληρης προσέγγισης αφιερωμένης στην επίτευξη περισσότερης παραγωγικότητας από τους υπαλλήλους.

Το μυθιστόρημα «The Job» του Σίνκλερ Λιούις, το 1917, ταύτισε το γραφείο με έναν τόπο ευκαιρίας για την πρωταγωνίστριά του, κάτι που χαρακτηρίστηκε ως «διαφορετική προσέγγιση» από τους συγγραφείς και τους κοινωνικούς κριτικούς. Οι περισσότεροι ανησυχούν για τις επιπτώσεις της εργασίας στο γραφείο στις ψυχές των εργαζομένων. Το 1955, το έργο «The Man in the Grey Flanel Suit» του Sloan Wilson, που πραγματευόταν την ιστορία ενός απογοητευμένου βετεράνου πολέμου, ο οποίος ήταν παγιδευμένος σε μια δουλειά που μισεί, απέδιδε άψογα τη βαθιά αμερικανική αμφιθυμία για την εργασία στο γραφείο. Οι σύγχρονες τηλεοπτικές σειρές, όπως το “The Office”, δείχνουν ότι η αυτή η αμφιθυμία υπάρχει ακόμη στη νοοτροπία των Αμερικανών- όπως και τα αντικρουόμενα συναισθήματα για την επιστροφή μετά την πανδημία στην καθημερινότητα του γραφείου.