Εκλογές: Ρυθμιστές της αυτοδυναμίας τα κόμματα εκτός Βουλής

Γράφει ο Αντώνης Παπαργύρης

Ο εκάστοτε εκλογικός νόμος είναι το σύστημα που μετατρέπει τα αποτελέσματα των εκλογών, τις ψήφους δηλαδή των εκλογέων σε κοινοβουλευτικές έδρες, είναι «ο καταλύτης που μετατρέπει τις λαϊκές ψήφους σε αιρετούς αντιπροσώπους, την κοινωνική βούληση σε πολιτική βάση εξουσίας, το ρεύμα και την απήχηση των κομμάτων σε κοινοβουλευτική παρουσία και οντότητα» (Θ. Διαμαντόπουλος, 2001)

Βέβαια ένα εκλογικό σύστημα είναι πολλά περισσότερα από ένας απλός μαθηματικός τρόπος παθητικής μετατροπής της λαϊκής ετυμηγορίας σε εξουσία. Πολλές φορές το ίδιο το εκλογικό σύστημα μπορεί να προσανατολίσει και να διαμορφώσει τη βούληση του εκλογικού σώματος. Επιπρόσθετα αποτελεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο με το οποίο μπορεί κανείς να καθοδηγήσει το κομματικό σύστημα ειδικά σε μια χώρα όπως η Ελλάδα όπου η συνηθισμένη αντίδραση όπως έχουμε δει στο παρελθόν από το κυβερνών κόμμα,  είναι η αλλαγή του εκλογικού συστήματος προσαρμοσμένο στα μέτρα των κυβερνώντων το οποίο θα εξασφαλίζει μια άνετη επικράτηση ή όπου αυτό δεν είναι δυνατό μια πιο εύπεπτη ήττα.

Προσπερνώντας την αμέσως επόμενη εκλογική διαδικασία που θα διεξαχθεί με το σύστημα της απλής αναλογικής και εστιάζοντας στα πιθανά αποτελέσματα των δεύτερων εκλογών που θα γίνουν με τον νόμο που ψήφισε η ΝΔ, όπως ήδη έχουμε επισημάνει σε παλαιότερα κείμενα από τις σελίδες των «ΝΕΩΝ», η κυβερνητική παράταξη αν επιβεβαιωθούν τα τελευταία δημοσκοπικά δεδομένα και είναι πρώτο κόμμα θα χρειαστεί ένα ποσοστό περί του 38% για να εξασφαλίσει την οριακή πλειοψηφία των 151 εδρών.

Η διαφορά

Εχουμε επίσης επισημάνει ότι ο τελικός αριθμός των εδρών δεν επηρεάζεται σε καμία περίπτωση από τη διαφορά του πρώτου με το δεύτερο κόμμα αλλά από το ποσοστό των κομμάτων που δεν θα καταφέρουν να πιάσουν το όριο του 3% και θα μείνουν εκτός Βουλής. Το 38% που απαιτείται να λάβει το πρώτο κόμμα για να εξασφαλίσει τις 151 έδρες ισχύει στην περίπτωση που το ποσοστό της μη αντιπροσωπευόμενης ψήφου είναι 8%. Χρησιμοποιούμε στο παράδειγμά μας το συγκεκριμένο νούμερο γιατί αυτό ήταν το ποσοστό των κομμάτων που έμειναν εκτός Κοινοβουλίου στις εκλογές του 2019. Κανείς βέβαια δεν μπορεί να υπολογίσει το αντίστοιχο νούμερο για τις επόμενες αναμετρήσεις, μια σύντομη όμως ιστορική αναδρομή μας δείχνει ότι με την εξαίρεση των πρώτων εκλογών του 2012 όπου το ποσοστό της μη αντιπροσωπευόμενης ψήφου έφτασε στο 19% στις υπόλοιπες περιπτώσεις τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν: 6% τον Ιούνιο του 2012, 8,6% τον Ιανουάριο του 2015 και 6,4% τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Παρατηρούμε λοιπόν μια διακύμανση της συγκεκριμένης μεταβλητής από το 6% έως το 8% περίπου.

Προχωρώντας τους υπολογισμούς μας διαπιστώνουμε ότι η αύξηση του ποσοστού των κομμάτων που θα μείνουν τελικά εκτός Βουλής μειώνει το όριο της αυτοδυναμίας για το πρώτο κόμμα. Ετσι αν το ποσοστό της μη αντιπροσωπευόμενης ψήφου διαμορφωθεί στο 6% το ποσοστό για τις 151 έδρες είναι 38,5%. Με 8% εκτός Βουλής η αυτοδυναμία επιτυγχάνεται με 37,9%. Με 10% το πρώτο κόμμα χρειάζεται 37,5%, με 12% εκτός 36,8% ενώ με 14% ο πήχης της αυτοδυναμίας πέφτει στο 36,3%.

Γίνεται φανερό ότι την κυβερνητική παράταξη θα την εξυπηρετούσε μια Βουλή πέντε ή ακόμη καλύτερα τεσσάρων κομμάτων, γεγονός που θα ανέβαζε σημαντικά το ποσοστό της μη  αντιπροσωπευόμενης ψήφου και θα κατέβαζε το όριο της αυτοδυναμίας. Τα έως τώρα δεδομένα ωστόσο δείχνουν ότι τόσο η Ελληνική Λύση του κ. Βελόπουλου όσο και το ΜΕΡΑ 25 του κ. Βαρουφάκη διεκδικούν με σοβαρές αξιώσεις την είσοδό τους και στη νέα Βουλή. Επιπλέον σε αυτή τη φάση δεν είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε τη συμπεριφορά των πρώην ψηφοφόρων της ΧΑ, ενός σχηματισμού που στις τελευταίες εκλογές προσέγγισε το όριο εισόδου του 3%.

Ο τρίτος πόλος

Ταυτόχρονα η πρόσφατη εμφάνιση ενός αναδυόμενου τρίτου πόλου δημιουργεί τις συνθήκες για την εγκαθίδρυση ενός κλασικού τριπολικού μοντέλου όπου τρία κόμματα η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΙΝΑΛ αντιπροσωπεύουν τις τρεις μεγάλες ιδεολογικές παρατάξεις τη Δεξιά, την Αριστερά και το Κέντρο. Τα μεταξύ τους ωστόσο όρια δεν είναι ιδιαιτέρως αποσαφηνισμένα και υπάρχουν αρκετές αλληλοεπικαλύψεις. Παρατηρείται επίσης μια υποχώρηση της ιδεολογικής πόλωσης η οποία οδηγεί στη διεύρυνση του μεσαίου χώρου καθιστώντας την επίτευξη της αυτοδυναμίας μια πολυπαραγοντική εξίσωση με πολλούς αγνώστους.

Ο Αντώνης Παπαργύρης είναι διευθυντής ερευνών GPO