Η Συμπεριφορά των Επενδυτών και η ζήτηση για SR Αμοιβαία Κεφάλαια

Τα τελευταία χρόνια, η έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ) έχει συνδεθεί σταθερά με τη βιώσιμη ανάπτυξη στις σύγχρονες επιχειρηματικές πρακτικές (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Δούμπος, Ε. Γρηγορούδης, Μ. Εσκαντάρ, η κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης, Πολυτεχνείο Κρήτης, Δευτέρα 12 Αυγούστου 2019). Πολλές επιχειρήσεις ενσωματώνουν πλέον νέες πρωτοβουλίες στις στρατηγικές τους ως απάντηση στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις και τις κοινωνικές ανησυχίες, ενώ ταυτόχρονα επιδιώκουν χρηματοοικονομικούς στόχους. Οι τεράστιες ευκαιρίες που προσφέρουν οι βιώσιμες επιχειρήσεις για να χτίσουν ένα καλύτερο αύριο προσελκύουν όλο και περισσότερο την προσοχή των επαγγελματιών και των μελετητών.

Υπάρχει τώρα εκτενής βιβλιογραφία που εξετάζει τους λόγους για τους οποίους η δέσμευση για τη βιωσιμότητα είναι γενικά επίμονη στο επιχειρηματικό πλαίσιο. Σύμφωνα με τους Fourati και Dammak (2021, Corporate social responsibility and financial performance: International evidence of the mediating role of reputation. Corporate Social Responsibility and Environmental Management), η ΕΚΕ έχει σημαντική και θετική επίδραση στην εταιρική φήμη, η οποία με τη σειρά της έχει σημαντική και θετική επίδραση στην εταιρική χρηματοοικονομική απόδοση.

Οι Hejase et al. (2012, Exploring the multiple benefits of CSR on organizational performance: Case of Lebanon. Journal of Social Sciences) διερευνούν τα πολλαπλά οφέλη της ΕΚΕ για την απόδοση του οργανισμού, τονίζοντας τη βελτιωμένη διαχείριση επιχειρηματικού κινδύνου και τη βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα, μαζί με υψηλότερη λειτουργική απόδοση και εξοικονόμηση κόστους.

Στην ίδια γραμμή, οι Lu et al. (2021, Assessment of corporate social responsibility by addressing sustainable development goals. Corporate Social Responsibility and Environmental Management) εντόπισαν τις θετικές χρηματοοικονομικές πτυχές της ΕΚΕ για την οικονομική ευημερία των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της εταιρικής εικόνας, της μόχλευσης, της καθαρής θέσης, της επωνυμίας, της αστάθειας των μετοχών και της ενίσχυσης της μακροπρόθεσμης κερδοφορίας. Οι Barauskaite και Streimikiene (2021, Corporate social responsibility and financial performance of companies: The puzzle of concepts, definitions and assessment methods. Corporate Social Responsibility and Environmental Management) παρέχουν μια εις βάθος ανασκόπηση της ΕΚΕ και των σχέσεων της με τις χρηματοοικονομικές επιδόσεις.

Ως εκ τούτου, ένας αυξανόμενος αριθμός οργανισμών ευθυγραμμίζουν τις στρατηγικές τους για την ΕΚΕ με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Οι διαδικασίες διαχείρισης δίνουν προτεραιότητα στην ευθύνη για μακροπρόθεσμες βιώσιμες λειτουργίες και ισχυρότερες σχέσεις με την κοινωνία, ενώ παράλληλα προστατεύουν το περιβάλλον για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.

Υπάρχει επίσης μια αναμφισβήτητη σύνδεση μεταξύ της διάστασης της ΕΚΕ και της μακροπρόθεσμης βιώσιμης ανάπτυξης της κοινωνίας. Γενικότερα, και κατ’ επέκταση, οι βιώσιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες έχουν γίνει ακρογωνιαίος λίθος της οικονομικής ανάπτυξης και διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη της αγοράς. Έτσι, η εξέταση της πραγματικής επίδρασης των βιώσιμων επενδύσεων είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση των δραματικών αλλαγών που έχουν λάβει χώρα στην ευθυγράμμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών με την ιδέα της βιώσιμης ανάπτυξης και της ΕΚΕ.

Ωστόσο, η επίδραση των ενεργά διαχειριζόμενων κεφαλαίων στην εταιρική κοινωνική απόδοση έχει λάβει πολύ μικρή ερευνητική προσοχή και η συζήτηση για τη σχέση μεταξύ εταιρικής κοινωνικής απόδοσης και πρακτικών διαχείρισης είναι σε εξέλιξη. Οι Luo et al. (2015, Corporate social performance, analyst stock recommendations, and firm future returns. Strategic Management Journal) εξετάζουν τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν οι διαχειριστές όταν κάνουν συστάσεις στους επενδυτές, καθώς ενεργούν ως μεσολαβητές μεταξύ της εταιρικής κοινωνικής απόδοσης και της εταιρικής χρηματοοικονομικής απόδοσης.

Οι Su et al. (2016, The signaling effect of corporate social responsibility in emerging economies. Journal of Business Ethics) βρίσκουν μια θετική σύνδεση μεταξύ των πρακτικών ΕΚΕ και της χρηματοοικονομικής απόδοσης. Ωστόσο, οι Cennamo et al. (2009, Does stakeholder management have a dark side? Journal of Business Ethics) επισημαίνουν ορισμένες αρνητικές σχέσεις και κόστη αντιπροσώπευσης που προκύπτουν όταν οι διαχειριστές εφαρμόζουν την ΕΚΕ με στόχο να προάγουν τα προσωπικά τους συμφέροντα (όπως η φήμη ή η καλή δημόσια εικόνα) αντί να δίνουν προτεραιότητα στα συμφέροντα των μετόχων.

Σχέση μεταξύ της ΕΚΕ και της διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων

Τα ενεργά διαχειριζόμενα κεφάλαια κυριαρχούν στο πλαίσιο των κοινωνικά υπεύθυνων περιουσιακών στοιχείων και αυτή η αυξανόμενη τάση αναμένεται να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια. Τα κεφάλαια αυτά είναι δυνατόν να δώσουν στους επενδυτές το άμεσο δικαίωμα συμμετοχής στις πολιτικές των εταιρειών που διατηρούνται στο χαρτοφυλάκιο.

Πρόσφατα, τα κοινωνικά υπεύθυνα αμοιβαία κεφάλαια (SR, βλ. Μ. Εσκαντάρ, Κ. Ζοπουνίδης, διαχείριση και απόδοση SR αμοιβαίων κεφαλαίων, Πολυτεχνείο Κρήτης, Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2022), γνώρισαν σημαντική ανάπτυξη όσον αφορά τα περιουσιακά στοιχεία υπό διαχείριση, καθιστώντας μια δημοφιλή εναλλακτική λύση στα συμβατικά χαρτοφυλάκια, επειδή επιτρέπουν στους επενδυτές να ευθυγραμμίσουν ηθικούς και χρηματοοικονομικούς στόχους μέσω πολιτικών ελέγχων που βασίζονται σε περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς ή δείκτες διακυβέρνησης (Qi, L., Wang, L., & Li, W. A. (2020). Do mutual fund networks affect corporate social responsibility? Evidence from China. Corporate Social Responsibility and Environmental Management).

Όπως επισημαίνουν οι van Dijk-de Groot και Nijhof (2015, Socially responsible investment funds: A review of research priorities and strategic options. Journal of Sustainable Finance & Investment), ο στόχος των περισσότερων μελετών για τα κεφάλαια SR είναι να αναλύσουν την απόδοσή τους σε σύγκριση με τα συμβατικά κεφάλαια.

Γενικά, δεν αποκαλύπτονται ουσιαστικές διαφορές απόδοσης μεταξύ των δύο τύπων αμοιβαίων κεφαλαίων (Statman, M. (2000). Socially responsible mutual funds (corrected). Financial Analysts Journal). Άλλες μελέτες ( Pereira, P., Cortez, M. C., & Silva, F. (2019). Socially responsible investing and the performance of Eurozone corporate bond portfolios. Corporate Social Responsibility and Environmental Management; Yen, M. F., Shiu, Y. M., & Wang, C. F. (2019). Socially responsible investment returns and news: Evidence from Asia. Corporate Social Responsibility and Environmental Management) εξετάζουν την απόδοση των κοινωνικά υπεύθυνων χαρτοφυλακίων σε σχέση με τις αξιολογήσεις τους για την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Επίσης, οι Chen and Scholtens (2018, The urge to act: A comparison of active and passive socially responsible investment funds in the United States. Corporate Social Responsibility and Environmental Management) δείχνουν ότι τα ενεργά και παθητικά κοινωνικά υπεύθυνα κεφάλαια δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στις προσαρμοσμένες ως προς τον κίνδυνο αποδόσεις τους.

Ζήτηση για αμοιβαία κεφάλαια και η συμπεριφορά των επενδυτών

Αξιοσημείωτες πρώτες μελέτες σε αυτόν τον τομέα περιλαμβάνουν τους Chevalier and Elli son  (1997, Risk taking by mutual funds as a response to incentives. Journal of Political Economy) και Sirri and Tufano (1998, Costly search and mutual fund flows. The Journal of Finance). Και οι δύο αυτές μελέτες βρίσκουν μια θετική σχέση μεταξύ των ταμειακών ροών και των προηγούμενων επιδόσεων κεφαλαίων. Αυτή η σχέση ροής-απόδοσης είναι πιο σχετική στις αναλύσεις των αμοιβαίων κεφαλαίων με τις καλύτερες επιδόσεις. Επίσης, ο κίνδυνος που αναλαμβάνεται στο χαρτοφυλάκιο του αμοιβαίου κεφαλαίου φαίνεται να έχει επεξηγηματική επίδραση στις μετέπειτα ταμειακές ροές των επενδυτών.

Σε αυτό το πνεύμα, οι Andreu et al. (2012, What determines investors’ purchases and redemptions? Journal of Behavioral Finance) δείχνουν ότι τα κεφάλαια με τον υψηλότερο κίνδυνο τείνουν να έχουν χαμηλότερες ταμειακές εισροές και εκροές. Άλλες μελέτες αναλύουν την επίδραση των προμηθειών και των εξόδων ως καθοριστικών παραγόντων των ταμειακών ροών, παρέχοντας ποικίλα εμπειρικά στοιχεία. Barber et al. (2005, Out of sight, out of mind: The effects of expenses on mutual fund flows. The Journal of Business) δηλώνουν ότι τα επιχειρήματα είναι ανεπαρκή για να αποδειχθεί αρνητική σχέση μεταξύ ροών και εξόδων, αν και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι επενδυτές προσπαθούν να αποφύγουν τα έξοδα.

Οι Huang et al. (2007, Participation costs and the sensitivity of fund flows to past performance. The Journal of Finance) δηλώνουν ότι το κόστος έχει σημασία για τους επενδυτές κατά την εφαρμογή των αποφάσεων κατανομής μεταξύ των αμοιβαίων κεφαλαίων, καθώς τα συσχετίζουν με διαφορετικά εύρη του επιπέδου απόδοσης του αμοιβαίου κεφαλαίου.

Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να σημειωθεί ότι οι αποφάσεις για τη συμπεριφορά και τις ροές των επενδυτών ενδέχεται να μην καθορίζονται αποκλειστικά από χρηματοοικονομικούς στόχους. Προηγούμενη βιβλιογραφία υποδηλώνει ότι άλλοι λόγοι μπορούν να επηρεάσουν την αντίδρασή τους σε προηγούμενες επιστροφές (Rubaltelli, E., Lotto, L., Ritov, I., & Rumiati, R. (2015). Moral investing: Psychological motivations and implications. Judgment and Decision).

Αυτά τα μη χρηματοοικονομικά χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν προσωπικές αξίες (Pasewark, W. R., & Riley, M. E. (2010). It’s a matter of principle: The role of personal values in investment decisions. Journal of Business Ethics), ηθικούς προβληματισμούς (Hofmann, E., Meier-Pesti, K., & Kirchler, E. (2007). The decision process for ethical investment. Journal of Financial Services Marketing) και περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα (Jansson, M., & Biel, A. (2011). Motives to engage in sustainable investment: A comparison between institutional and private investors. Sustainable Development), μεταξύ άλλων παραγόντων. Jacobs et al. (2020, Consumer products and retail—How sustainability is fundamentally changing consumer preferences (Rep.) δείχνουν πώς οι προτιμήσεις των καταναλωτών επηρεάζονται έντονα από τη βιωσιμότητα. Σε σχέση με χρηματοοικονομικά προϊόντα, αρκετές μελέτες έχουν βρει διαφορές στη συμπεριφορά των επενδυτών μεταξύ συμβατικών και επενδύσεων SR (McLachlan, J., & Gardner, J. (2004). A comparison of socially responsible and conventional investors. Journal of Business Ethics).

Ως εκ τούτου, οι κοινωνικά υπεύθυνοι επενδυτές ενδιαφέρονται όχι μόνο για την αναμενόμενη χρηματοοικονομική απόδοση και τον κίνδυνο που λαμβάνουν από τις επενδύσεις τους, αλλά και για την προέλευση αυτής της απόδοσης (Cowton, C. J. (2018). Socially responsible investing. In A. Lewis (Ed.), The Cambridge handbook of psychology and economic behaviour (pp. 285– 304). Cambridge University Press).

Ωστόσο, λιγότερες μελέτες έχουν αναλύσει τη συμπεριφορά των επενδυτών σε αμοιβαία κεφάλαια SR. Ο Bollen (2007, Mutual fund attributes and investor behavior. Journal of Financial and Quantitative Analysis) δείχνει ότι τα αμοιβαία κεφάλαια SR παρουσιάζουν σημαντικά χαμηλότερη μηνιαία αστάθεια των ταμειακών ροών από τα συμβατικά χαρτοφυλάκια και οι επενδυτές τους είναι λιγότερο ευαίσθητοι σε δυσμενή αποτελέσματα.

Αυτό είναι σύμφωνο με το ότι οι επενδυτές αντλούν τη χρησιμότητά τους όχι μόνο από τις χρηματοοικονομικές αποδόσεις. Ομοίως, οι Benson and Humphrey (2008), Socially responsible investment funds: Investor reaction to current and past returns. Journal of Banking & Finance) και οι Renneboog et al. (2011, Is ethical money financially smart? Nonfinancial attributes and money flows of socially responsible investment funds. Journal of Financial Intermediation) προτείνουν ότι οι ροές σε κεφάλαια SR είναι λιγότερο ευαίσθητες στην απόδοση από τα συμβατικά κεφάλαια. Πρόσφατα, οι El Ghoul και Karoui (2017, Does corporate social responsibility affect mutual fund performance and flows? Journal of Banking & Finance) υποστήριξαν επίσης ότι η ανταπόκριση των επενδυτών είναι χαμηλότερη όταν η απόδοση λαμβάνεται υπόψη ως βασική μεταβλητή. Συγκεκριμένα, για κεφάλαια με υψηλό δείκτη SR, οι επενδυτές φαίνεται να είναι πιο απρόθυμοι να αλλάξουν την επενδυτική τους στρατηγική ακόμη και όταν τα αμοιβαία κεφάλαια αποδίδουν λιγότερο καλά.

Συνολικά, αυτά τα στοιχεία υπογραμμίζουν τη σημασία των χαρακτηριστικών SR στις αποφάσεις των επενδυτών αμοιβαίων κεφαλαίων, υποδηλώνοντας ότι οι επενδυτές θα μπορούσαν να δείξουν μεγαλύτερη προθυμία να διατηρήσουν τις επενδύσεις τους στα αμοιβαία κεφάλαια με τη χειρότερη απόδοση, ενώ αντιδρούν περισσότερο και πραγματοποιούν κέρδη από χαρτοφυλάκια με τις καλύτερες επιδόσεις. Οι van Dooren και Galema (2018, Socially responsible investors and the disposition effect. Journal of Behavioral and Experimental Finance) συνδέουν αυτό το αποτέλεσμα με μια συμπεριφορική μεροληψία γνωστή ως το φαινόμενο της διάθεσης.

Συμπερασματικά, η βιωσιμότητα αλλάζει τις προτιμήσεις των καταναλωτών (Jacobs, K., Robey, J., van Beaumont, K., Lago, C., Rietra, M., Hewett, S., Abirami, B. (2020). Consumer products and retail—How sustainability is fundamentally changing consumer preferences). Το άρθρο αυτό παρουσιάζει το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη του κλάδου των αμοιβαίων κεφαλαίων SR και για την ΕΚΕ.

Η ζήτηση για κεφάλαια SR συνεπάγεται πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στη συμμετοχή της κοινωνίας στην ΕΚΕ. Σε επίπεδο λιανικής, παρέχει ένα σαφές μήνυμα της στάσης των επενδυτών απέναντι στη βιώσιμη επένδυση. Σε επίπεδο χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης, ο κλάδος των αμοιβαίων κεφαλαίων έχει σημαντικό βάρος στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Έτσι, εάν ο κλάδος των κεφαλαίων SR απαιτεί επιχειρήσεις με τις καλύτερες πρακτικές ΕΚΕ, η αγοραία αξία τους θα αυξηθεί.

Δεδομένου ότι η αύξηση της αγοραίας αξίας είναι ένας κλασικός στόχος των διαχειριστών της επιχείρησης, θα ευθυγραμμιστεί με την περαιτέρω ανάπτυξη της στρατηγικής ΕΚΕ της. Αυτή η σχέση θα πλαισιωθεί στη βιβλιογραφία που υπογραμμίζει τα οφέλη της ΕΚΕ για τις εταιρείες (Barauskaite & Streimikiene, 2021; Fourati & Dammak, 2021; Hejase et al., 2012 και Lu et al., 2021).

Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ

Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering

Πολυτεχνείο Κρήτης

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός

Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών

Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων

Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ

Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France