Για τον Κώστα Τσαούση

Οχι, Κώστα Τσαούση. Εγώ δεν θα σε αποχαιρετήσω έτσι, με κουβέντες που εσύ ο ίδιος θα έβρισκες στρογγυλεμένες, αχνές, γλυκανάλατες σχεδόν… Που αν τις άκουγες να εκφωνούνται μπροστά στη σορό σου, θα έσφιγγες τα χείλη για να μη σου ξεφύγει ένα σκωπτικότατο μειδίαμα. “Μα τι λένε;” θα αναρωτιόσουν. “Αυτά λοιπόν συγκράτησαν, αυτά θα θυμούνται από μένα;”. Την επόμενη στιγμή, θα κουνούσες το κεφάλι με κατανόηση. “Ο θάνατος”, θα παρατηρούσες, “προκαλεί τέτοια αμηχανία, ώστε όσοι δεν αρκούνται – ή δεν αντέχουν – τη σιωπή προσφεύγουν σε παρηγορητικές κοινοτοπίες. Ο νεκρός πρέπει να ρετουσαριστεί για να χωρέσει στο άλμπουμ της μνήμης”.

Βεβαίως και υπήρξες, Κώστα, όλα όσα είπαν κι έγραψαν οι φίλοι και οι συνεργάτες σου. Και οργανωμένος στην Ανανεωτική Αριστερά στα πρώτα νιάτα σου. Και φιντάνι της “Αυγής”, που επί δεκαετίες θεωρούνταν – και ήταν – δημοσιογραφικό σχολείο, εκεί διέκρινε πρώτος το ταλέντο σου ο Γρηγόρης Γιάνναρος. Και εξαιρετικός ρεπόρτερ, λαγωνικό και στυλοβάτης των οικονομικών σελίδων όταν μετακόμισες σε εφημερίδες μεγαλύτερης κυκλοφορίας. Και πνεύμα ευρύτατο, φυσιογνωμία αναγεννησιακή, ενσάρκωση της φράσης “τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο”.

Μάτι – ξυράφι για την τέχνη, ιδίως για τα εικαστικά. Λάτρης της γης και των προϊόντων της, εμψύχωνες όποιον τολμούσε νέες καλλιέργειες, όποιον έφτιαχνε το καλό κρασί. Οποιον κυοφορούσε ένα όραμα για τον τόπο του και είχε ανάγκη ενθάρρυνσης και καθοδήγησης. Πολυπράγμων και ακούραστος. Επινοητικός και αεικίνητος. Εφερνες σε επαφή ετερόκλητες προσωπικότητες, ύφαινες κοινωνικά δίκτυα – δημιουργικές παρέες εννοώ -, έδινες γενναιόδωρα κατευθύνσεις και συμβουλές.

Ησουν όμως κάτι πολύ περισσότερο από όλα τα παραπάνω. Κάτι μοναδικό. Ησουν ο πλέον οξυδερκής, ο πλέον εύστοχος παρατηρητής της ανθρώπινης κατάστασης.

Με το θάρρος που σε χαρακτήριζε, έμπαινες μέσα σε όλα. Εξέθετες τον εαυτό σου σε συναναστροφές. Σε εμπειρίες. Σε έρωτες και σε μάχες. Την κάθε μέρα σου την ένιωθες, τη βίωνες σαν περιπέτεια με ανοιχτό τέλος. Διακινδύνευες, καψαλιζόσουν, πικραινόσουν ενίοτε. Μα δεν ξεδίψαγες ποτέ.

Η φυσική σου περιέργεια. Η λαχτάρα σου να βρίσκεσαι στο κέντρο των εξελίξεων. Η ανάγκη σου να ψάχνεις και να ανακαλύπτεις ό,τι συνέβαινε πίσω από τη σκηνή, στο ημίφως, στο σκοτάδι… Η ικανότητά σου να διηγείσαι γλαφυρότατα, σπαρταριστά. Να καταλήγεις σε επιγραμματικά συμπεράσματα. Αυτό κυρίως σε ξεχώριζε.

Τι στ’ αλήθεια συνέβαινε τη δεκαετία του 1980, στις λεωφόρους και στο πεζοδρόμιο και στα πιο κρυφά σοκάκια; Να ρωτήσουμε τον Τσαούση! Πώς μοιράστηκαν και ξαναμοιράστηκαν στη δεκαετία του 1990 και του 2000 τα χαρτιά της πολιτικής και της οικονομικής εξουσίας; Ποιες ήταν οι πραγματικές διαδρομές όσων απασχόλησαν την κοινή γνώμη και όσων διέλαθαν της προσοχής της; Θα σας τα εξηγήσει, με το νι και με το σίγμα, ο Τσαούσης! Κρίμα, Κώστα, που δεν άφησες – εάν δεν άφησες – απομνημονεύματα. Θα αποτελούσαν το πιο ευχάριστο, το πιο διδακτικό συνάμα χρονικό μιας ολόκληρης εποχής. Πολυτιμότερο από οποιαδήποτε διατριβή πολιτικής επιστήμης ή κοινωνιολογίας.

Συνδύαζες, Κώστα, τη λαϊκότητα με την αριστοκρατικότητα. Την εικονοκλαστική διάθεση με την ευσέβεια. Το χριστιανικό πνεύμα με την πανάρχαια ελληνική μας πίστη. Στο Αγιον Ορος αλλά και στα μυστήρια της γενέτειράς σου Ελευσίνας.

Από όταν, το βραδάκι της Δευτέρας, πέρασες στο επέκεινα, αναρωτιέμαι με ποια μορφή θα επέστρεφες ανάμεσά μας. Ποια όψη θα διάλεγες για την επόμενη ζωή σου.

Ως γλαυξ θα ξαναγεννιόσουν, Κώστα μου! Ιερό, σοφό πετούμενο, ψυχή της Αθήνας. Κουκουβαγάκι τετραπέρατο, που φτερουγίζει από κλαρί σε στέγη, που βλέπει και κατανοεί και συγχωρεί τα πάντα.

Εάν, τώρα που καλοκαιριάζει, από το ανοιχτό παράθυρο της τραπεζαρίας, της κρεβατοκάμαρας, ενώ θα θυσιάζετε στον Βάκχο ή στην Αφροδίτη, ακούσετε θρόισμα φτερών, φωτισθείτε για μια στιγμή από πελώρια, ολοστρόγγυλα μάτια – φανάρια, ο Κώστας θα είναι. Θα σας ευλογεί. Θα σας προστατεύει. Θα σας αγαπάει».

Αυτά είπα προχθές στην κηδεία του Κώστα Τσαούση.