«Αποκεντρωμένη Χρηματοοικονομική»: Τεχνολογική καινοτομία ή νέα αρχιτεκτονική;

Οι τελευταίοι μήνες δεν ήταν καλοί για τον κλάδο της  κρυπτοοικονομίας. Οι συστημικές συνδέσεις μεγάλων δομών του κλάδου οδήγησαν σε ένα ντόμινο πτωχεύσεων, και μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα, αξίες κοντά στο $1 τρις έκαναν φτερά. Μέσα στον γενικότερο πανικό, και όσο κολοσσοί του χώρου, όπως το ανταλλακτήριο FTX και οι πλατφόρμες δανεισμού BlockFi και Celsius, αντιμετώπιζαν μηνύσεις για απάτη και κακοδιαχείριση από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (SEC), πολύ είναι αυτοί που διείδαν το τέλος της κρυπτοοικονομίας.

Αν κάποιος όμως κοιτάξει προσεκτικά τα χαρακτηριστικά των δομών που κατέρρευσαν, θα διαπιστώσει ένα κοινό τους χαρακτηριστικό: όλες αυτές οι δομές ήταν κεντροποιημένες. Ο όρος «κεντροποιημένος οργανισμός» (centralized institution) είναι κάτι πολύ συνηθισμένο στην παραδοσιακή μας οικονομία, καθώς ουσιαστικά αναφέρεται στις γνωστές μας …επιχειρήσεις. Σε οργανισμούς δηλαδή οι οποίοι τείνουν να έχουν μια πυραμιδοειδή οργάνωση, όπου ο έλεγχος (και η ευθύνη) συγκεντρώνεται σε έναν μικρό αριθμό ανθρώπων, ίσως και σε έναν μόνο άνθρωπο (όπως ο Sam Bankman-Fried – SBF της FTX). Κι ενώ θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η χρήση του όρου «κεντροποιημένος οργανισμός» στην παραδοσιακή οικονομία δεν έχει νόημα, (η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων είναι εκ φύσεως «κεντροποιημένες»), στον κόσμο της κρυπτοοικονομίας, ο όρος αυτός αποκτά (και έχει) τεράστια σημασία. Διότι, σε έναν χώρο που είναι θεμελιωδώς χτισμένος και ιδεολογικά καθορισμένος από την έννοια και τη φιλοσοφία της «αποκέντρωσης», έχει νόημα κάποιος να διαχωρίσει οτιδήποτε «κεντροποιημένο» από οτιδήποτε «αποκεντρωμένο». Και οι δομές που κατέρρευσαν σαν τραπουλόχαρτα τους τελευταίους μήνες στην κρυπτοοικονομία ήταν κεντροποιημένες δομές. Ήταν δηλαδή επιχειρήσεις (με εξαίρεση το αλγοριθμικό κρυπτονόμισμα σταθερής ισοτιμίας UST-TERRA, που είναι μια άλλη ιστορία).

Οι κεντροποιημένες δομές όμως είναι ένα μόνο τμήμα του κόσμου της κρυπτοοικονομίας, το οποίο μάλιστα δεν βρίσκεται καν στο (εννοιολογικό) κέντρο του οικοσυστήματος. Δίπλα σε αυτές, βρίσκεται και λειτουργεί ένα άλλο τμήμα της κρυπτοοικονομίας, οι λεγόμενες «αποκεντρωμένες δομές» (decentralized structures), οι οποίες βρέθηκαν και αυτές να αντιμετωπίζουν τις ίδιες (εξοντωτικές) δυνάμεις μιας αγοράς που καταρρέει, αλλά βγήκαν σχετικά αλώβητες από την καταιγίδα. Το πιο γνωστό, και σίγουρα ένα από τα πιο ενδιαφέροντα, τμήμα αυτών των αποκεντρωμένων δομών είναι η λεγόμενη «Αποκεντρωμένη Χρηματοοικονομική» (Decentralized Finance – DeFi).

Ο όρος  Αποκεντρωμένη Χρηματοοικονομική, δεν αφορά απλά και μόνο μια ακόμα χρηματοοικονομική καινοτομία, αλλά μια νέα πρόταση αρχιτεκτονικής ενός νέου χρηματοπιστωτικού συστήματος που λειτουργεί χωρίς ενδιαμέσους. H Αποκεντρωμένη Χρηματοοικονομική είναι ένα σύνολο αποκεντρωμένων εφαρμογών (dApps), που έχει καταφέρει να επεκτείνει τη χρήση του blockchain από τις απλές μεταφορές αξιών σε πιο σύνθετες χρηματοοικονομικές λειτουργίες όπως είναι ο δανεισμός, η ανταλλαγή κρυπτοστοιχείων, η αγορά παραγώγων κ.α.  Οι εφαρμογές αυτές δεν «ανήκουν» σε μια εταιρία, αλλά διακυβερνούνται από κοινότητες, οι οποίες μεριμνούν ώστε αφενός τα υπολογιστικά πρωτόκολλα που εφαρμόζουν τις χρηματοοικονομικές λειτουργίες να λειτουργούν σωστά, και αφετέρου αποφασίζουν για τις μελλοντικές επεκτάσεις των εφαρμογών αυτών. Το ενδιαφέρον με τις εφαρμογές DeFi είναι ότι είναι σχεδιασμένες με τέτοιο τρόπο, ώστε όλοι οι κανόνες λειτουργίας τους να είναι εκ των προτέρων γνωστοί στους χρήστες τους (διαφάνεια), και επιπλέον μπορούν να «μεγαλώσουν» ή να «μικρύνουν» σε όγκο, αλλά δεν μπορούν να καταρρεύσουν (ανθεκτικότητα).

Οι αλλαγές που αποσκοπεί να επιφέρει η Αποκεντρωμένη Χρηματοοικονομική σε σχέση με το Παραδοσιακό Χρηματοοικονομικό σύστημα, εστιάζονται σε τρείς βασικούς τομείς της οικονομίας:  Στην αποκεντρωμένη άντληση κεφαλαίων, στον αποκεντρωμένο δανεισμό και στα αποκεντρωμένα ανταλλακτήρια κρυπτοστοιχείων. Οι Αρχικές Προσφορές Νομισμάτων (Initial Coin Offerings) αποτέλεσαν την πρώτη σημαντική προσπάθεια για αποκεντρωμένη άντληση κεφαλαίων. Στις ICOs νεοφυείς εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο blockchain συγκεντρώνουν τα κεφάλαια που απαιτούνται για την εκκίνηση του έργου προβαίνοντας στην έκδοση ψηφιακών μαρκών και την απευθείας πώλησή τους στο κοινό  με αντάλλαγμα κύρια κρυπτοστοιχεία όπως Bitcoin, Ethereum κ.α. Σχετικά με τη λειτουργία του δανεισμού, εφαρμογές όπως το Compound ή το Aave φέρνουν σε απευθείας επαφή δανειστές και δανειολήπτες από οποιαδήποτε μέρος του κόσμου, οι οποίοι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους (δανείζουν ή δανείζονται) χωρίς ενδιαμέσους. Σε αντίθεση με το  παραδοσιακό μοντέλο δανεισμού, τα δάνεια στο DeFi είναι εκ των προτέρων υπερ-εξασφαλισμένα ενώ τα επιτόκια καθορίζονται αυτόματα σύμφωνα με τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. Τέλος, αν και στο Οικοσύστημα της Κρυπτοοικονομίας υπάρχουν τα κεντροποιημένα ανταλλακτήρια κρυπτοστοιχείων τα οποία τα ελέγχουν και τα λειτουργούν εταιρίες (όπως ήταν το FTX…), ταυτόχρονα έχουν δημιουργηθεί και αποκεντρωμένα ανταλλακτήρια, των οποίων ο έλεγχος και η λειτουργία βασίζεται στα έξυπνα συμβόλαια δίνοντας στους χρήστες τους την δυνατότητα να προβαίνουν σε απευθείας αγοραπωλησίες κρυπτοστοιχείων μεταξύ τους.

Συνοψίζοντας, οι προσπάθειες για την λειτουργία ενός αποκεντρωμένου  χρηματοοικονομικού συστήματος με μοναδική πηγή εμπιστοσύνης την τεχνολογία του blockchain έχουν προχωρήσει από την θεωρία στην πράξη. Στο οικοσύστημα αυτό μπορεί να έχει πρόσβαση ο καθένας διατηρώντας τον πλήρη έλεγχο  των περιουσιακών του στοιχείων. Οι εφαρμογές αποκεντρωμένης χρηματοοικονομικής αν και σε πρώιμο στάδιο, επιτελούν ήδη πραγματικές λειτουργιές έχοντας καταφέρει να συγκεντρώσουν κεφάλαια ύψους αρκετών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι ρυθμιστικές αρχές παρακολουθούν τα φαινόμενο DeFi, δυσκολεύονται ωστόσο να αναπτύξουν ένα ρυθμιστικό πλαίσιο, καθώς δεν είναι εύκολο κάποιος να απαντήσει στο ερώτημα «Πως ρυθμίζεται κάτι αποκεντρωμένο». Ο χρόνος θα δείξει πώς το φαινόμενο αυτό θα εξελιχθεί και σε τι βαθμό θα συνδεθεί με το παραδοσιακό χρηματοοικονομικό σύστημα. Το σίγουρο είναι ότι, ως έχει, φαίνεται να αντέχει στις αφόρητες πιέσεις που ασκούνται τελευταία στην κρυπτοοικονομία.

Ο κ. Νικόλαος Δασκαλάκης είναι Επίκουρος Καθηγητής Χρηματοοικονομικής και Λογιστικής στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, Πάντειο Πανεπιστήμιο και Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος του Προγράμματος «Οικονομικά του Blockchain: Εισαγωγή στα Κρυπτονομίσματα» ΚΕΔΙΒΙΜ Παντείου Πανεπιστημίου.

Ο κ. Παναγιώτης Γεωργιτσέας είναι Υποψήφιος Διδάκτορας στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, Πάντειο Πανεπιστήμιο και Αναλυτής Οικονομικών Κυρώσεων ΞΧ/ΧΤ στον Χρηματοπιστωτικό τομέα.