Κλιματική αλλαγή: Ποιες χώρες θα πληρώσουν τον λογαριασμό;

Ζέστη ρεκόρ στην Κίνα. Οι πυρκαγιές οδηγούν σε εκκένωση χωριά στην Ελβετία. Η ξηρασία καταστρέφει τις ισπανικές καλλιέργειες. Καθώς το κόστος της κλιματικής αλλαγής αυξάνεται, μια συζήτηση φουντώνει μεταξύ των κυβερνήσεων: ποιος πρέπει να πληρώσει;

Το ερώτημα βρέθηκε στο επίκεντρο εν μέσω των συνομιλιών για το κλίμα αυτής της εβδομάδας μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, όπου οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου προσπάθησαν να βρουν τρόπους να συνεργαστούν σε θέματα που κυμαίνονται από την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως τις χρηματοδοτήσεις που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή ενόψει της φετινής συνόδου κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα, COP28, στο Ντουμπάι.

Το τρίπτυχο του κλιματικού ολέθρου απειλεί την ευρωπαϊκή οικονομία

Αυξάνονται οι πιέσεις στην Κίνα

Δεδομένης της ταχείας οικονομικής ανάπτυξης της Κίνας και των αυξανόμενων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, έχει αυξηθεί η πίεση στο Πεκίνο να ενταχθεί στην ομάδα των χωρών που συνεισφέρουν σε αυτή τη χρηματοδότηση.

Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών στο Πεκίνο, ο απεσταλμένος των ΗΠΑ για το κλίμα, Τζον Κέρι, δήλωσε ότι οι δύο πλευρές θα συνεχίσουν να συζητούν για τη χρηματοδότηση σχετικά με το κλίμα κατά τους επόμενους τέσσερις μήνες, πριν από τη διάσκεψη COP28 που ξεκινά στις 30 Νοεμβρίου.

«Είναι δύσκολο να υποστηρίξουμε ότι χώρες όπως η Κίνα, η Βραζιλία ή η Σαουδική Αραβία θα πρέπει να βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο με τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και τα μικρά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη», δήλωσε στο Reuters ένας διπλωμάτης από μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ΕΕ, σήμερα ο μεγαλύτερος συνεισφέρων στη χρηματοδότηση για το κλίμα, έχει ασκήσει πιέσεις ώστε να επεκταθεί η δεξαμενή των χωρών δωρητών που συμμετέχουν σε αυτή την προσπάθεια.

Η χρηματοδότηση για το κλίμα αφορά σε κεφάλαια που συνεισφέρουν οι πλούσιες χώρες προκειμένου να βοηθήσουν τα φτωχότερα κράτη να μειώσουν τις εκπομπές CO2 και να προσαρμοστούν σε έναν πιο ζεστό, πιο σκληρό κόσμο.

«Δεν πληρώνω» από πλούσιες χώρες

Μέχρι στιγμής, οι λίγες δεκάδες πλούσιων χωρών που υποχρεούνται να κάνουν αυτές τις πληρωμές δεν έχουν παραδώσει τα ποσά που υποσχέθηκαν. Αυτός ο κατάλογος των χωρών χρηματοδότησης αποφασίστηκε κατά τις συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα το 1992, όταν η οικονομία της Κίνας ήταν ακόμη μικρότερη από την ιταλική.

Τώρα, ορισμένες χώρες ζητούν από την Κίνα να συνεισφέρει όσα της αναλογούν με βάση τα σημερινά δεδομένα της οικονομίας της. Αμερικανοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένης της υπουργού Οικονομικών, Τζάνετ Γέλεν, έχουν σημειώσει ότι η συνεισφορά της Κίνας θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα του Ταμείου του ΟΗΕ για το κλίμα.

Άλλες χώρες που βρίσκονται υπό παρόμοια πίεση είναι το Κατάρ, η Σιγκαπούρη και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τρία από τα πλουσιότερα κράτη του κόσμου όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Μέχρι στιγμής, η Κίνα έχει αντισταθεί στις σχετικές εκκλήσεις που θα μπορούσαν να την εντάξουν στα πλούσια κράτη.

Σε συνάντηση με τον Κέρι την Τρίτη, ο Κινέζος πρωθυπουργός Λι Τσιανγκ τόνισε ότι οι ανεπτυγμένες χώρες θα πρέπει να εκπληρώσουν τις δικές τους δεσμεύσεις τους σχετικά με τη χρηματοδότηση του Ταμείου για κλίμα και να πρωτοστατήσουν στη μείωση των εκπομπών, σύμφωνα με το γραφείο του Λι. Πρότεινε δε ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες θα μπορούσαν να συνεισφέρουν «στο πλαίσιο των δυνατοτήτων τους».

Αυτή η αντίσταση υποδηλώνει ότι η προσπάθεια αύξησης των κρατών – δωρητών αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις και ότι η αλλαγή της επίσημης λίστας με τα κράτη -δωρητές του ΟΗΕ θα απαιτούσε διεθνή συναίνεση.

«Υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη αντίσταση μεταξύ χωρών όπως η Κίνα και η Σαουδική Αραβία», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ υπό τον όρο της ανωνυμίας.

Οι υποστηρικτές της αλλαγής υποστηρίζουν ότι αυτή η επέκταση στα κράτη- δωρητές πρέπει να συμφωνηθεί πριν ξεκινήσει ένας νέος -και πιθανότατα πολύ μεγαλύτερος- στόχος του ΟΗΕ για τη χρηματοδότηση του κλίματος μετά το 2025. Οι χώρες πρέπει ακόμα να διαπραγματευτούν το μέγεθος αυτού του στόχου και ποιος θα συμβάλει σε αυτόν.

«Όλες οι χώρες που είναι σε θέση, πρέπει να συνεισφέρουν στην παγκόσμια χρηματοδότηση για το κλίμα», δήλωσε ο Πρέσβης Pa’olelei Luteru, ο οποίος προεδρεύει της Συμμαχίας Μικρών Νησιωτικών Κρατών.

Το μεγαλύτερο ζήτημα, είπε ο Λουτέρου, είναι ποια από τις φτωχές και πιο ευάλωτες χώρες θα είναι στη σειρά για να το λάβει.

Ποιος είναι υπεύθυνος;

Η συμφωνία χρηματοδότησης του ΟΗΕ για το κλίμα βασίζεται στην αρχή ότι οι πλούσιες χώρες έχουν μεγαλύτερη ευθύνη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, επειδή έχουν συνεισφέρει το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών CO2 που θερμαίνουν τον πλανήτη από τη βιομηχανική επανάσταση.

Οι ιστορικές εκπομπές CO2 των Ηνωμένων Πολιτειών είναι μεγαλύτερες από αυτές οποιασδήποτε άλλης χώρας, αλλά η Κίνα σήμερα είναι ο μεγαλύτερος ρυπαντής με CO2 στον κόσμο σε ετήσια βάση.

Οι χώρες θα αντιμετωπίσουν το ζήτημα της ιστορικής ευθύνης στο COP28, καθώς στοχεύουν στη δημιουργία ενός νέου ταμείου για την αποζημίωση των ευάλωτων κρατών για το κόστος που ήδη επιβαρύνει τις φυσικές καταστροφές που προκαλούνται από το κλίμα.

Η ΕΕ σταμάτησε πέρυσι την πολυετή άρνησή της όσον αφορά στη συμμετοχή της σε αυτό το ταμείο, αλλά με την προϋπόθεση ότι μια μεγαλύτερη ομάδα χωρών θα πληρώσει. Οι χώρες ωστόσο δεν έχουν αποφασίσει ακόμη ποιος θα συνεισφέρει.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δεσμευτεί να καταβάλουν το δικό τους μερίδιο το οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αποζημίωση για την κλιματική αλλαγή.

Ορισμένες χώρες που δεν είναι υποχρεωμένες να συνεισφέρουν στα ταμεία του ΟΗΕ για το κλίμα το έχουν πράξει ούτως ή άλλως, συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Κορέας και του Κατάρ. Άλλοι έχουν αρχίσει να διοχετεύουν βοήθεια μέσω άλλων καναλιών.

Η Κίνα ξεκίνησε το ταμείο South-South Climate Cooperation το 2015 για να βοηθήσει τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες να αντιμετωπίσουν κλιματικά ζητήματα και μέχρι στιγμής έχει παραδώσει περίπου το 10% των 3,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων που υποσχέθηκε, σύμφωνα με το think tank E3G.

Αυτό είναι ένα κλάσμα των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων που ξοδεύει το Πεκίνο για την πρωτοβουλία Belt and Road, υποστηρίζοντας έργα, συμπεριλαμβανομένων αγωγών πετρελαίου και λιμανιών.

Ορισμένες ευάλωτες χώρες, απογοητευμένες από τη χρηματοδότηση που έχουν λάβει μέχρι σήμερα, αναζητούν νέες πηγές για μετρητά. Η Πρωτοβουλία Bridgetown υπό την ηγεσία των Μπαρμπάντος πιέζει για ανανέωση των πολυμερών αναπτυξιακών τραπεζών, ώστε να μπορούν να προσφέρουν περισσότερη υποστήριξη για έργα για το κλίμα. Άλλα κράτη έχουν συσπειρωθεί πίσω από μια παγκόσμια εισφορά CO2 στη ναυτιλία για να συγκεντρώσουν κεφάλαια.