Φυσικό αέριο: Ο στρατηγός Πούτιν χάνει τη μάχη – Γιατί δεν κερδίζει η Ευρώπη

Η εικόνα στην Ευρώπη αυτό το καλοκαίρι σε ό,τι αφορά τις ενεργειακές ανησυχίες δεν θυμίζει σε τίποτα την περσινή αντίστοιχη περιοχή του έτους: η ήπειρος βγήκε σχεδόν αλώβητη από τον χειμώνα, έχοντας την τύχη του ήπιου καιρού με το μέρος της, αλλά και εξαιτίας του περιορισμού του ζήτησης, οι τιμές στο φυσικό αέριο έχουν υποχωρήσει από τα ιστορικά υψηλά του περασμένου Αυγούστου και οι αποθήκες είναι γεμάτες σε ιστορικά υψηλά ποσοστά πολύ νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, πολλοί έσπευσαν να μιλήσουν για ήττα του Πούτιν, τονίζοντας ότι δεν του έχει βγει μέχρι στιγμής το χαρτί της εργαλειοποίησης της ενέργειας. Ας μην ξεχνούμε ότι μετά την επιβολή των πρώτων πακέτων κυρώσεων από την Ευρώπη, το Κρεμλίνο έσπευσε να περιορίσει σημαντικά τις ροές φυσικού αερίου προς τη γηραιά ήπειρο, απειλώντας ανοικτά ότι θα βυθίσει στο σκοτάδι και θα «παγώσει» την Ευρώπη.

Ο εφιάλτης… επιστρέφει: Φόβοι για εκτόξευση των λογαριασμών ρεύματος

Έκτοτε οι τιμές έχουν υποχωρήσει, η ΕΕ έχει βρει εναλλακτικούς προμηθευτές, τα ενεργειακή έσοδα στα ρωσικά ταμεία έχουν μειωθεί σημαντικά, αλλά -παρά τα αισιόδοξα αυτά στοιχεία- η Ευρώπη δεν μπορεί ακόμα να κηρύξει τη νίκη της επί του Πούτιν.

Τι συμβαίνει με τις τιμές

Το τελευταίο διάστημα οι τιμές του φυσικού αερίου στο Άμστερνταμ, σημείο αναφοράς για την ήπειρο, καταγράφουν σημαντική άνοδο

Η πιθανότητα απεργιακών κινητοποιήσεων στην Αυστραλία απειλεί να σπάσει την εύθραυστη ισορροπία των παγκόσμιων προμηθειών και να αυξήσει τους λογαριασμούς των καταναλωτών για άλλη μια φορά, την ώρα που οι κεντρικές τράπεζες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού επιδίδονται σε μια επιθετική μάχη για την πάταξη του πληθωρισμού.

Η ζήτηση για φυσικό αέριο στο βόρειο ημισφαίριο είναι ακόμη υποτονική, με λίγους μήνες να απομένουν πριν από την έναρξη της περιόδου θέρμανσης. Αλλά η προοπτική ενός παρατεταμένου κλεισίματος των εργοστασίων έχει εκτοξεύσει τις τιμές του φυσικού αερίου χονδρικής στα ύψη, στον απόηχο των ακραίων καιρικών φαινομένων και των κυμάτων καύσωνα που έχουν δοκιμάσει τα ενεργειακά συστήματα αυτό το καλοκαίρι.

Αναβιώνει ο εφιάλτης της ενεργειακής κρίσης – Ράλι 40% στο φυσικό αέριο

Η «ευάλωτη» Ευρώπη

Η βίαιη άνοδος στις τιμές του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου υπογραμμίζει πώς η επιτυχία της περιοχής να απογαλακτιστεί από τη ρωσική ενέργεια την έχει αφήσει πιο ευάλωτη στην άμπωτη και την παλίρροια των ασταθών παγκόσμιων ενεργειακών αγορών.

Η Ευρώπη κατάφερε να αποτρέψει μια ενεργειακή κρίση πέρυσι αυξάνοντας ραγδαία τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου. Το θαλάσσιο καύσιμο αντικατέστησε τη ροή από τους ρωσικούς αγωγούς αφού το Κρεμλίνο διέκοψε την πλειοψηφία των προμηθειών σε μια κλιμακούμενη ενεργειακή αντιπαράθεση μετά την εισβολή του στην Ουκρανία.

Όμως, η νεοανακαλυφθείσα εξάρτηση από το LNG, που είναι ένα παγκόσμιο εμπόρευμα, έχει αφήσει τις ευρωπαϊκές τιμές ενέργειας πιο ευαίσθητες στις διακοπές του εφοδιασμού από όλο τον κόσμο — ακόμα και από τη μακρινή Αυστραλία.

Κλείνοντας short θέσεις

Οι αναλυτές τονίζουν ότι η βουτιά ήταν ιδιαίτερα απότομη επειδή πολλοί traders είχαν στοιχηματίσει σε περαιτέρω πτώση των τιμών και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν απότομα τις short θέσεις τους όταν η αγορά κινήθηκε εναντίον τους.

Για τους ενεργειακούς αναλυτές, η κίνηση επιβεβαίωσε τη νέα πραγματικότητα της Ευρώπης: οι προμήθειες φυσικού αερίου στις οποίες βασίζεται, όπως το πετρέλαιο, είναι πλέον πραγματικά παγκόσμιες.

Η Goldman Sachs, μία από τις τράπεζες με τη μεγαλύτερη επιρροή στον τομέα των εμπορευμάτων, προειδοποιεί ότι οι ευρωπαϊκές τιμές θα μπορούσαν να διπλασιαστούν ή και να τριπλασιαστούν αυτό το χειμώνα.

Πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αυτό που συνέβη στις ασιατικές αγορές φυσικού αερίου είχε περιορισμένο αντίκτυπο στην Ευρώπη, όπου το φθηνό και άφθονο ρωσικό αέριο αγωγών σήμαινε ότι η ήπειρος ήταν μόνο ένας μικρός αγοραστής LNG. Το 2021, το LNG  αντιπροσώπευε μόνο περίπου το 20% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία της δεξαμενής σκέψης Bruegel. Το ρωσικό αέριο αντιπροσώπευε το 40%.

Αλλά η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει αλλάξει βαθιά την ισορροπία. Το LNG αποτελούσε το 34% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ πέρυσι και αναμένεται να αυξηθεί ξανά το 2023 στο 40%%.

Το LNG από την Αυστραλία σπάνια φτάνει απευθείας στις ευρωπαϊκές ακτές, καθώς η διάρκεια του ταξιδιού καθιστά το υψηλό κόστος αποστολής αντιοικονομικό.

Αλλά εάν οι αγοραστές αυστραλιανού φυσικού αερίου στην Ασία χρειαστεί να αναζητήσουν εναλλακτικές, θα τους φέρει απευθείας σε ανταγωνισμό με την Ευρώπη και τη νέα δίψα της για το καύσιμο. Η Ιαπωνία, η Κίνα και η Νότια Κορέα είναι μερικοί από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς LNG στον κόσμο.

Γεμάτες αποθήκες

Όπως δείχνουν τα στοιχεία της Gas Infrastructure Europe,  οι αποθήκες είναι πλέον γεμάτες σε ποσοστό άνω του 90%, πετυχαίνοντας το ορόσημο αυτό δυόμιση μήνες νωρίτερα, από το δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα του Νοεμβρίου.

Η εξέλιξη αυτή χαρακτηρίζεται από παράγοντες της αγοράς ως μία «ακόμα νίκη έναντι του Κρεμλίνου», το οποίο πέρυσι αποφάσισε να κόψει τις ροές φυσικού αερίου μέσω αγωγών προς την Ευρώπη, ως αντίποινα στις δυτικές κυρώσεις. Και αναγκάζει τη Μόσχα να αναζητά νέους «πελάτες», προσπαθώντας να καλύψει τη μαύρη τρύπα στα οικονομικά της.

Απογαλακτισμός

Η Μόσχα διέκοψε σταδιακά τους πελάτες της στην ΕΕ, μειώνοντας και στη συνέχεια διακόπτοντας τις ροές μέσω των αγωγών Yamal-Europe και Nord Stream, ενώ μειώνει επίσης τους όγκους που φτάνουν στην ΕΕ μέσω της Ουκρανίας.

Η ΕΕ ανταποκρίθηκε στρεφόμενη σε άλλους προμηθευτές και μειώνοντας τη ζήτηση. Όπως επισημαίνει το Politico, το ρωσικό φυσικό αέριο μειώθηκε στο 23,6% των εισαγωγών της ΕΕ τις πρώτες 32 εβδομάδες του 2022 και μέχρι στιγμής φέτος βρίσκεται μόλις στο 8,4%. Αυτό καθιστά εφικτή τη δέσμευση της ΕΕ να τερματίσει τις αγορές ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2027.

«Αυτή είναι σίγουρα μια ιστορία επιτυχίας», σχολίασε ο Giovanni Sgaravatti, αναλυτής ερευνητής στο think tank Bruegel των Βρυξελλών, «για την Επιτροπή, για την αγορά ενέργειας, αλλά ακόμη περισσότερο για τις κυβερνήσεις των κρατών μελών που ανταποκρίθηκαν αρκετά καλά για να αντικαταστήσουν τις 1.000 TWh χαμένου ρωσικού αερίου μέσα σε ένα χρόνο».

Το ρωσικό φυσικό αέριο έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από εισαγωγές από τις ΗΠΑ, τη Νορβηγία, το Αζερμπαϊτζάν και άλλες, μειώνοντας δραματικά τις τιμές από την κορύφωσή τους το 2022. Ο ολλανδικός δείκτης τιμολόγησης φυσικού αερίου TTF έφτασε τα 320 ευρώ ανά μεγαβατώρα τον περασμένο Αύγουστο και αυτή την εβδομάδα, μετά από ένα ράλι στην αγορά διαμορφώνεται γύρω στα 38 δολάρια.

Το νέο στοίχημα του χειμώνα

Ωστόσο, το κόστος του φυσικού αερίου παραμένει υψηλότερο από ό,τι πριν από τον πόλεμο, όταν κυμαινόταν γύρω στα 20 ευρώ ανά μεγαβατώρα, που σημαίνει υψηλότερους λογαριασμούς για τα νοικοκυριά και χαμηλότερη παραγωγικότητα για την ευρωπαϊκή βιομηχανία.

«Οι τιμές του φυσικού αερίου χονδρικής μπορεί να είναι σημαντικά χαμηλότερες από ό,τι πριν από ένα χρόνο, αλλά παραμένουν αισθητά πιο ακριβές από τις ιστορικές τιμές του φυσικού αερίου την τελευταία δεκαετία», δήλωσε ο Tom Marzec-Manser, επικεφαλής ανάλυσης φυσικού αερίου στην εταιρεία ανάλυσης αγοράς ICIS, προειδοποιώντας ότι οι έμποροι εξακολουθούν να ανησυχούν για την προσφορά.

«Το γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές αποθήκες είναι σχεδόν γεμάτες νωρίτερα από το κανονικό – συνήθως φτάνουν σε αυτό το επίπεδο γύρω στον Οκτώβριο – δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η τιμή θα μειωθεί περαιτέρω», πρόσθεσε.

Οι αναλυτές αναμένουν ότι αυτός θα είναι ο τελευταίος χειμώνας όπου οι ελλείψεις αποτελούν σοβαρή ανησυχία, δεδομένου ότι η αυξημένη ικανότητα παραγωγής LNG από προμηθευτές όπως το Κατάρ και οι ΗΠΑ πρόκειται να υλοποιηθεί στα μέσα του 2024.

Ωστόσο, ορισμένες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, ιδίως η Αυστρία , εξακολουθούν να εξαρτώνται από τις ρωσικές εισαγωγές που αποστέλλονται μέσω αγωγών που διασχίζουν την Ουκρανία. Το Κίεβο έχει δηλώσει ότι δεν σκοπεύει να επαναδιαπραγματευτεί τη συμφωνία διαμετακόμισης, η οποία πρόκειται να λήξει στα τέλη του επόμενου έτους. Αυτό δημιουργεί μια δύσκολη προθεσμία για όσους εξακολουθούν να εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα της Μόσχας.

Πλήγμα στη Μόσχα

Η απώλεια των πιο αξιόπιστων ευρωπαίων πελατών της ήταν ένα μεγάλο πλήγμα για το Κρεμλίνο. Τα έσοδα από τις εξαγωγές ενέργειας μειώθηκαν κατά 41%  στα 43,4 δισεκατομμύρια δολάρια τους πρώτους επτά μήνες του τρέχοντος έτους, δήλωσε το ρωσικό υπουργείο Οικονομικών.  Αυτό καθιστά πιο δύσκολο για τη Ρωσία να συνεχίσει να υποστηρίζει την απομονωμένη οικονομία της, να πληρώνει τους μισθούς των στρατιωτών της και να αγοράζει όπλα από το εξωτερικό. Σύμφωνα με τη Natasha Kuhrt, ανώτερη λέκτορα στο Τμήμα Πολεμικών Σπουδών του King’s College του Λονδίνου, «στο τέλος, η κυβέρνηση θα δώσει προτεραιότητα στις στρατιωτικές δαπάνες», ενώ τα οικονομικά δεινά θα σημαίνουν κυρίως δυσκολίες για πολλούς απλούς Ρώσους.

Οι… άλλοι υπολογισμοί

Μπορεί οι ιθύνοντες στην Ευρώπη να ευαγγελίζονται τον απογαλακτισμό από το ρωσικό φυσικό αέριο, ωστόσο τα στοιχεία δείχνουν μια διαφορετική εικόνα: τον Ιούλιο οι εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω αγωγών αυξήθηκαν στο υψηλότερο επίπεδο από τη διακοπή των προμηθειών μέσω του Nord Stream τον Αύγουστο του 2022.

Σύμφωνα με υπολογισμούς της Energy Intelligence, με βάση τα δεδομένα μεταφοράς φυσικού αερίου,  η κρατική Gazprom προμήθευσε περίπου 2,7 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα στην Ευρώπη, εξαιρουμένης της Τουρκίας, τον Ιούλιο, καταγράφοντας αύξηση 34% από τα επίπεδα του Ιουνίου.

Πώς οι δεξαμενές αερίου της Ουκρανίας μπορεί να «σώσουν» την Ευρώπη

Παρά την εκρηκτική αύξηση ωστόσο, η συνολική ποσότητα εξακολουθεί να είναι κατά 32% μικρότερη από αυτή που παρείχε η Gazprom τον Ιούλιο του 2022, όταν συνέχιζε να στέλνει φυσικό αέριο μέσω του Nord Stream στη Γερμανία, αν και ήδη σε πολύ περιορισμένους όγκους. Η Gazprom σταμάτησε τις ροές του Nord Stream στα τέλη Αυγούστου και συνέχισε να χρησιμοποιεί μόνο δύο διαδρομές – την ουκρανική διέλευση και τον αγωγό Turk Stream.

Οι εξαγωγές έφθασαν στο υψηλό 11 μηνών τον Ιούλιο, κυρίως χάρη στην απότομη αύξηση των ροών του Turk Stream που τροφοδοτεί τη νότια και την ανατολική Ευρώπη.

Πού οφείλεται η αύξηση

Σύμφωνα με την Energy Intelligence η αύξηση αυτή εκτιμάται ότι οφείλεται κυρίως στη μείωση των τιμών συμβολαίου της Gazprom που συνδέονται με τον κόμβο και έναν παρατεταμένο καύσωνα που οδήγησε σε αύξηση της ζήτησης ψύξης στη νότια και κεντρική Ευρώπη. Οι τιμές που συνδέονται με τον κόμβο της Gazprom ακολούθησαν την καθοδική δυναμική των προηγούμενων μηνών. Οι τιμές spot δεν αυξήθηκαν πολύ παρά την ενίσχυση της ζήτησης λόγω του καύσωνα, αλλά το μειούμενο χάσμα μεταξύ των τιμών spot και της πτώσης της Gazprom έκανε τις ρωσικές παραλαβές φυσικού αερίου πιο ελκυστικές για τους αγοραστές από ό,τι τους προηγούμενους μήνες.