Πυρηνική ενέργεια: Ανοίγει η όρεξη για νέα έργα – Το μεγάλο στοίχημα του ουρανίου

Η πυρηνική ενέργεια είναι και πάλι στο προσκήνιο.

Οι προσπάθειες για επίτευξη του στόχου του καθαρού μηδέν, σε συνδυασμό με τις συντονισμένες προσπάθειες που γίνονται αφενός για ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία και αφετέρου για ενεργειακή ασφάλεια έχουν πυροδοτήσει μια σημαντική αύξηση νέων έργων σε όλο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια.

Ωστόσο, παρά την αυξημένη όρεξη, οι προκλήσεις για την βιομηχανία πυρηνικής ενέργειας είναι πολλές: καθυστερήσεις στα projects και υπερβάσεις στους προϋπολογισμούς αποτελούν τροχοπέδη στις πυρηνικές φιλοδοξίες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Παραγωγή ρεκόρ για την πυρηνική ενέργεια στον κόσμο

Υπενθυμίζεται ότι Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) έχει επισημάνει ότι τα πυρηνικά έργα που ξεκινούν μεταξύ 2010 και 2020 καθυστερούν κατά μέσο όρο τρία χρόνια, παρόλο που προβλέπει ότι η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας θα φτάσει σε υψηλό επίπεδο το επόμενο έτος και θα χρειαστεί να υπερδιπλασιαστεί έως το 2050.

Οι βασικοί παράγοντες με τους οποίους είναι αντιμέτωποι τόσο οι κατασκευαστές όσο και οι κυβερνήσεις μπορούν να συνοψισθούν σε τεχνικά ζητήματα, ελλείψεις εξειδικευμένου προσωπικού, διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας, αυστηρούς κανονισμούς αλλά και κοινωνικές αντιδράσεις. Το τελευταίο μάλιστα, αποκτά ιδιαίτερη  βαρύτητα καθώς πολλές χώρες είναι σε προεκλογική περίοδο.

Τεχνικά και κατασκευαστικά θέματα

Όπως γράφουν οι Financial Times, σε εκτενές τους δημοσίευμα, όταν η EDF επιβεβαίωσε την περασμένη εβδομάδα ότι ο πυρηνικός σταθμός Hinkley Point C στο Σόμερσετ της Αγγλίας θα καθυστερούσε τουλάχιστον άλλα δύο χρόνια έως το 2029 το νωρίτερο, επικαλέστηκε τεχνικά προβλήματα: την πολυπλοκότητα της εγκατάστασης ηλεκτρομηχανικών συστημάτων και περίπλοκων σωληνώσεων.

Η EDF ελπίζει ότι η δημιουργία πολλαπλών έργων σε κλίμακα θα τη βοηθήσει να ξεπεράσει αυτά τα τεχνικά ζητήματα, επιτρέποντάς της να μαθαίνει στην πράξη και να επιλύει προβλήματα με τον σχεδιασμό. Σύμφωνα μάλιστα, με πληροφορίες των FT  Γαλλία πιέζει το Ηνωμένο Βασίλειο να συμβάλει στην κάλυψη των ελλείψεων προϋπολογισμού στο συγκεκριμένο έργο.

Στις ΗΠΑ, η Georgia Power έχει προγραμματιστεί να ολοκληρώσει τις εργασίες εντός εβδομάδων στον δεύτερο από τους δύο γιγάντιους νέους πυρηνικούς αντιδραστήρες που βρίσκονται στην πρωτοπορία των σχεδίων των ΗΠΑ για την ανοικοδόμηση της βιομηχανίας πυρηνικής ενέργειας.

Αλλά η επέκταση του εργοστασίου Vogtle έχει καθυστερήσει επτά χρόνια και έχει κοστίσει υπερδιπλάσια από την αρχική τιμή των 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων λόγω μιας σειράς κατασκευαστικών προβλημάτων, υπογραμμίζοντας την πολυπλοκότητα των πυρηνικών μεγάλων έργων.

Κρατικές επιχορηγήσεις και γεωπολιτική ισχύς

Αυτές οι πολυπλοκότητες, το υψηλό κόστος και οι μεγάλοι χρόνοι κατασκευής – καθώς και οι αυστηροί κανονισμοί λόγω των κινδύνων πυρηνικών ατυχημάτων – καθιστούν την πυρηνική ενέργεια μια τρομακτική προοπτική για πολλούς επενδυτές. Ως αποτέλεσμα, ο τομέας επιδοτείται σε μεγάλο βαθμό από τις κυβερνήσεις. Πολλοί προμηθευτές αντιδραστήρων για έργα μεγάλης κλίμακας είναι κρατικοί και εργάζονται μαζί με τον ιδιωτικό τομέα για την κατασκευή των μονάδων.

Αλλά οι χώρες έχουν επίσης ένα όριο στο πόσα είναι διατεθειμένες να ξοδέψουν. Η EDF, η οποία ανήκει πλέον πλήρως στο γαλλικό κράτος, θα περιορίσει το μερίδιό της στο επόμενο προγραμματισμένο εργοστάσιό της στο Ηνωμένο Βασίλειο, Sizewell C, στο 20%.

Πολλοί από τους νέους αντιδραστήρες που κατασκευάζονται σε ολόκληρο τον κόσμο προμηθεύονται από τη Ρωσία και την Κίνα, γεγονός που τους προσφέρει γεωπολιτική διαπραγματευτική δύναμη. Οι κινεζικοί και ρωσικοί αντιδραστήρες αντιπροσωπεύουν το 70% αυτών που βρίσκονται υπό κατασκευή, ανέφερε ο IEA.

Η ρωσική Rosatom προμηθεύει αρκετούς νέους αντιδραστήρες για τον πυρηνικό σταθμό Kudankulam της Ινδίας. Η Ινδία σχεδιάζει να τριπλασιάσει την πυρηνική της ενέργεια έως το 2031 με 19 νέους αντιδραστήρες.

Το μεγάλο στοίχημα του ουρανίου

Οι ΗΠΑ και αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν ανακοινώσει φιλόδοξα σχέδια πυρηνικής ενέργειας για τις επόμενες δεκαετίες, για να υποστηρίξουν μια πράσινη μετάβαση.

Ωστόσο, η έλλειψη παραγωγής ουρανίου εκτός Ρωσίας αποτελεί απειλή για την επίτευξη αυτών των σχεδίων. Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη ρωσική ενέργεια και άλλα προϊόντα, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, έχουν οδηγήσει σε παγκόσμιες ελλείψεις φυσικού αερίου, ουρανίου και άλλων κρίσιμων υλικών. Αυτό οδήγησε πολλές κυβερνήσεις να να διαφοροποιήσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους και να αυξήσουν την περιφερειακή παραγωγή μιας ποικιλίας πηγών ενέργειας και συναφών υλικών. Αυτό σημαίνει ότι σύντομα θα δούμε νέες αγορές παραγωγής ουρανίου στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Ενώ οι ΗΠΑ και η Ευρώπη επέβαλαν αυστηρές κυρώσεις στις εισαγωγές ενεργειακών προϊόντων, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ήταν πιο δύσκολο να γίνει το ίδιο με το ουράνιο λόγω της έλλειψης εναλλακτικών προμηθειών.

Παντοδυναμία

Η Ρωσία εξορύσσει μόνο το 5% της παγκόσμιας προμήθειας ουρανίου στο εσωτερικό , ενώ η Rosatom State Nuclear Energy Corporation έχει αρκετές θυγατρικές που εξορύσσουν μεταλλεύματα ουρανίου στο εξωτερικό, σε χώρες όπως το Καζακστάν. Όπως γράφει το oilprice.com η Ρωσία ελέγχει περίπου το 40% των παγκόσμιων εγκαταστάσεων επεξεργασίας και το 46% της συνολικής παγκόσμιας ικανότητας εμπλουτισμού. Είναι επίσης πολύ μπροστά από τους ανταγωνιστές της όσον αφορά την παραγωγή καινοτόμων τύπων ουρανίου, όπως το υψηλής ανάλυσης ουράνιο χαμηλού εμπλουτισμού (HALEU) με μερίδιο 15-19,75% εμπλουτισμού, που απαιτείται για την τροφοδοσία της τελευταίας γενιάς πυρηνικών αντιδραστήρων .

Καθώς η Ευρώπη διαφοροποιήθηκε από τις ρωσικές προμήθειες ουρανίου, το Καζακστάν έγινε σημαντικός προμηθευτής , παρέχοντας το 26,82% του ουρανίου της ΕΕ το 2022. Το Καζακστάν αυξάνει σταθερά την παραγωγική του ικανότητα τα τελευταία χρόνια. Εν τω μεταξύ, ο Νίγηρας παρείχε το 25,38% της προμήθειας της ΕΕ, ενώ ο Καναδάς παρέδωσε το 21,99%. Ωστόσο, η Ευρώπη και οι ΗΠΑ πρέπει να αναπτύξουν τις δικές τους δυνατότητες παραγωγής ουρανίου εάν θέλουν να αποφύγουν εντελώς την παραγωγή ουρανίου που συνδέεται με τη Ρωσία, καθώς και να διασφαλίσουν ότι θα παραμείνουν ανταγωνιστικές στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας.

Τον Δεκέμβριο, οι ΗΠΑ ψήφισαν νομοσχέδιο που απαγορεύει την εισαγωγή ρωσικού ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού στις ΗΠΑ έως το 2040. Αυτό ακολουθεί αρκετές αυστηρότερες κυρώσεις στη ρωσική ενέργεια και πρόσφατες καινοτομίες στην ενεργειακή βιομηχανία των ΗΠΑ, όπως η αύξηση της παραγωγής LNG και η βελτιωμένη παραγωγή ουρανίου δυνατότητες.

Καθώς οι ΗΠΑ και η Ευρώπη προσπαθούν να απομακρύνουν την πυρηνική τους εξάρτηση από τη Ρωσία αναπτύσσοντας εναλλακτικές αλυσίδες εφοδιασμού και αναπτύσσοντας τις ικανότητές τους παραγωγής ουρανίου, μπορούμε να αναμένουμε αύξηση του αριθμού των αγορών παραγωγής ουρανίου σε όλο τον κόσμο.

Οι αλυσίδες εφοδιασμού εμπλουτισμού ουρανίου είναι επίσης γεμάτες. Σχεδόν το ήμισυ της παγκόσμιας εμπορικής ικανότητας εμπλουτισμού βρίσκεται στη Ρωσία.

Χώρες όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο προσπαθούν τώρα να σπάσουν την κυριαρχία της Ρωσίας. Τον Ιανουάριο, η βρετανική κυβέρνηση δήλωσε ότι θα επενδύσει 300 εκατομμύρια λίρες για την ανάπτυξη της βρετανικής παραγωγής Haleu, ή ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού υψηλής ανάλυσης, που χρησιμοποιείται σε μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες.

Ο παγκόσμιος πόλεμος ταλέντων

Οι επενδύσεις «Stop-start» σε νέους πυρηνικούς σταθμούς σε πολλές χώρες έχουν καταστήσει πιο δύσκολο για τη βιομηχανία να αναπτύξει έμπειρο προσωπικό καθώς και να επιλύσει τεχνικά προβλήματα. Η εύρεση μηχανικών με τις κατάλληλες δεξιότητες είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα.

Η Γαλλία έχει δηλώσει ότι χρειάζεται 100.000 επιπλέον άτομα στον κλάδο, από συγκολλητές μέχρι ηλεκτρολόγους, έως το 2030 και παρόμοια θέματα προσωπικού έχουν σημειωθεί αλλού, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το «τυράκι» στον ιδιωτικό τομέα

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, οικυβερνήσεις συνεχίζουν να προσπαθούν να δελεάσουν τον ιδιωτικό τομέα να βοηθήσει. Οι ΗΠΑ και η Σουηδία έχουν αναπτύξει κρατικές εγγυήσεις για τη χρηματοδότηση των κατασκευαστών ώστε να δώσουν κίνητρα στη στήριξη του ιδιωτικού τομέα.

Αρκετές ιδιωτικές εταιρείες συμμετέχουν στον αγώνα για την ανάπτυξη νέων, μικρότερων αντιδραστήρων που οι υποστηρικτές ελπίζουν ότι μπορούν να κατασκευαστούν ταχύτερα και φθηνότερα από τα μεγάλης κλίμακας πυρηνικά έργα που κατασκευάζονται σήμερα.

Ιδιώτες επενδυτές, συμπεριλαμβανομένου του Μπιλ Γκέιτς, και του Σαμ Άλτμαν του Open AI, υποστηρίζουν νεοφυείς επιχειρήσεις που αναπτύσσουν μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες.

Άλλες χώρες ακολουθούν τον πολιτικό δρόμο. Η Γαλλία προσπάθησε να τοποθετηθεί ως μία από τις πυρηνικές δυνάμεις του δυτικού κόσμου και πρωτοστάτησε στη διαπραγμάτευση παραχωρήσεων για τον τομέα εντός της ΕΕ.

Στις επιτυχίες της περιλαμβάνεται η ευνοϊκότερη μεταχείριση για την ατομική ενέργεια στις μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην προσέλκυση επενδύσεων και η νίκη στην προωθούμενη μεταρρύθμιση της ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να να κατευθύνονται περισσότερες κρατικές επιδοτήσεις σε υπάρχοντες πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Το Παρίσι ελπίζει επίσης να πείσει την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να χρηματοδοτήσει τον πυρηνικό τομέα.

Τριπλασιασμός της παραγωγής

Η «αποδαιμονοποίηση του αντιδραστήρα» εξελίσσεται σε χώρες γνωστές για τις περιβαλλοντικές τους ευαισθησίες. Στη Φινλανδία τον περασμένο Απρίλιο τέθηκε σε λειτουργία έπειτα από παρελκύσεις… 13 ετών ένας αντιδραστήρας που κατασκευάστηκε σε συνεργασία με τη Γαλλία. Ο κλάδος καλύπτει μόνο το 4% της παραγόμενης ενέργειας στον κόσμο. Αλλά όπως φάνηκε και στην COP 28 το Δεκέμβριο στο Ντουμπάι, θα αναπτυχθεί παράλληλα με τον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών.

Στο περιθώριο της συνόδου περισσότερες από 20 χώρες, μεταξύ αυτών οι ΗΠΑ, η Βρετανία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, υπέγραψαν κοινή δήλωση για τον τριπλασιασμό της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας έως τα μέσα του αιώνα. «Η πυρηνική ενέργεια ξαναγίνεται δημοφιλής και οι κυβερνήσεις την αντιμετωπίζουν ως μέρος της λύσης για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα», παρατηρεί ο «Economist». Η διεθνής κοινότητα φαίνεται πως απαντά καταφατικά στο πυρηνικό ερώτημα του 21ου αιώνα.