Νομπελίστας Άνγκους Ντίτον: Άρθρο – γροθιά στους συναδέλφους του οικονομολόγους

Ο Άνγκους Ντίτον είναι ο οικονομικός γκουρού στο οποίο τόσοι προσβλέπουν. Γεννήθηκε στη Σκωτία, έκανε διδακτορικό στο Cambridge και βρίσκεται στο Princeton τα τελευταία 40 χρόνια. Είναι επί του παρόντος ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικών και Διεθνών Υποθέσεων στην έδρα Eisenhower. Κέρδισε το Νόμπελ Οικονομίας το 2015. Και μόλις έριξε μια τεράστια γροθιά σε ολόκληρο το επάγγελμά του.

Το μέσο στο οποίο δημοσίευσε ο Ντίτον, έχει και αυτό την σημασία του: στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ίδρυμα που θεωρείται ο σημαιοφόρος της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας, αλλά που τα τελευταία χρόνια επανεξετάζει τις επιπτώσεις των σκληροπυρηνικών πολιτικών που κάποτε επέβαλε σε χώρες.

Γέλεν: Χρηματοδότηση ύψους 21 δισ. δολάρια στο ΔΝΤ

Ο Ντίτον εκτοξεύσε μια σειρά από βόμβες αλήθειας για το δικό του επάγγελμα, με αποτέλεσμα, λέει, «να αλλάξω γνώμη, μια ενοχλητική διαδικασία για κάποιον που είναι εν ενεργεία οικονομολόγος για περισσότερο από μισό αιώνα».

Σταματήσαμε να υπολογίζουμε την ηθική

«Έχουμε σταματήσει σε μεγάλο βαθμό να σκεφτόμαστε την ηθική και το τι συνιστά ανθρώπινη ευημερία». Όπως τονίζει, «Σε αντίθεση με τους οικονομολόγους από τον Άνταμ Σμιθ, και τον Καρλ Μαρξ μέχρι τον Τζον Μέιναρντ Κέινς, το Φρίντριχ Χάγιεκ, ακόμη και τον Μίλτον Φρίντμαν, έχουμε σταματήσει σε μεγάλο βαθμό να σκεφτόμαστε την ηθική και το τι συνιστά ανθρώπινη ευημερία».

Εάν «οι οικονομολόγοι πρέπει να επικεντρωθούν στην αποτελεσματικότητα και να αφήσουν την ισότητα σε άλλους, σε πολιτικούς ή διοικητικούς υπαλλήλους… οι άλλοι αποτυγχάνουν συστηματικά να την υλοποιήσουν, έτσι ώστε όταν η αποδοτικότητα έρχεται με ανοδική ανακατανομή —συχνά αν και όχι αναπόφευκτα— οι συστάσεις μας μετατρέπονται σε κάτι μόλις λιγότερο από μια άδεια για λεηλασία». .

«Οι ιστορικοί, που κατανοούν το ενδεχόμενο και την πολλαπλή και πολυκατευθυντική αιτιότητα, συχνά κάνουν καλύτερη δουλειά από τους οικονομολόγους στον εντοπισμό σημαντικών μηχανισμών…»

Ο Ντίτον αναδομεί την άποψη του και για τα συνδικάτα τα οποία στο παρελθόν έβλεπε σαν κωλύματα στον σχεδιασμό πολιτικής. Εκτός από «ενόχληση που παρεμπόδιζε την οικονομική (και συχνά προσωπική) αποτελεσματικότητα», τα συνδικάτα «κάποτε αύξησαν μισθούς για μέλη και μη μέλη, αποτελούσαν σημαντικό μέρος του κοινωνικού κεφαλαίου σε πολλά μέρη και έδωσαν πολιτική εξουσία στους εργαζόμενους στο χώρο εργασίας και στις τοπικές, πολιτειακές και ομοσπονδιακές κυβερνήσεις. Η πτώση τους συμβάλλει στη μείωση του μεριδίου των μισθών, στο διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ στελεχών και εργαζομένων, στην καταστροφή της κοινότητας και στην αύξηση του λαϊκισμού».

Όσο για το πώς ωφελήθηκαν οι Αμερικανοί εργαζόμενοι από την παγκοσμιοποίηση ανέφερε ότι ήταν «πολύ πιο δύσπιστος για τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου για τους Αμερικανούς εργαζομένους και είμαι ακόμη δύσπιστος ως προς τον ισχυρισμό, τον οποίο έχω διατυπώσει εγώ και άλλοι στο παρελθόν, ότι η παγκοσμιοποίηση ήταν υπεύθυνη για τη μεγάλη μείωση της παγκόσμιας φτώχειας τα τελευταία 30 χρόνια».

Η μετανάστευση συμβάλλει στην ανισότητα

Ο Ντίτον παραδέχεται ότι πίστευε στην σχεδόν συναινετική άποψη των οικονομολόγων ότι η μετανάστευση στις ΗΠΑ ήταν κάτι καλό, με μεγάλα οφέλη για τους μετανάστες και ελάχιστο ή καθόλου κόστος για τους ντόπιους εργαζόμενους χαμηλής ειδίκευσης. Αλλά, πλέον δεν το πιστεύει. «Η μακροπρόθεσμη ανάλυση του τελευταίου ενάμιση αιώνα λέει μια διαφορετική ιστορία. Η ανισότητα ήταν υψηλή όταν η Αμερική ήταν ανοιχτή, ήταν πολύ χαμηλότερη όταν έκλεισαν τα σύνορα και αυξήθηκε ξανά μετά το Hart-Celler (Νόμος για τη Μετανάστευση και την Εθνικότητα του 1965) καθώς το ποσοστό των ξένων ανέβηκε σε επίπεδά στην Χρυσή Εποχή».

Εν κατακλείδι, οι οικονομολόγοι θα μπορούσαν να ωφεληθούν από τη μεγαλύτερη ενασχόληση με τις ιδέες των φιλοσόφων, των ιστορικών και των κοινωνιολόγων, όπως έκανε κάποτε ο Άνταμ Σμιθ. Οι φιλόσοφοι, οι ιστορικοί και οι κοινωνιολόγοι πιθανότατα θα ωφεληθούν επίσης.

Αλλά το κύριο σημείο του Ντίτον είναι η αναγνώριση του πώς η εξουσία στρεβλώνει την πολιτική: «Η έμφαση που δίνουμε στις αρετές των ελεύθερων, ανταγωνιστικών αγορών και της εξωγενούς τεχνικής αλλαγής μπορεί να μας αποσπάσει από τη σημασία της εξουσίας στον καθορισμό των τιμών και των μισθών, στην επιλογή της κατεύθυνσης της τεχνικής αλλαγής επηρεάζοντας την πολιτική για να αλλάξουμε τους κανόνες του παιχνιδιού».

Αυτό που είναι εκπληκτικό είναι ότι ένας βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος πέτυχε αυτή τη συνειδητοποίηση τόσο αργά στην καριέρα του. Όποιος έχει πρακτική εμπειρία στη χάραξη πολιτικής, ή έχει εκπαιδευτεί ως ιστορικός, ή ακόμα και κάποιος που έχει εργαστεί ως λομπίστας ή σύμβουλος, έχει κατανοήσει αυτό που ο Ντίτον έχει συνειδητοποιήσει πολύ καθυστερημένα: ο σύγχρονος καπιταλισμός, ιδιαίτερα στη νεοφιλελεύθερη μορφή του που εξουδετερώνει τις κυβερνήσεις και τους αντιπάλους όπως τα συνδικάτα, αφορά τη χρήση της εξουσίας από τις εταιρείες για να «αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού», να αυξήσουν τη σιγουριά τους και να τη μειώσουν για τους ανταγωνιστές, τους εργαζόμενους και τους καταναλωτές. Λέει πολλά για το πόσο απομονωμένοι είναι πραγματικά πολλοί ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι.