Εργασία: Τι είναι το «σύνδρομο απατεώνα» και γιατί πλήττει περισσότερο τις γυναίκες

Όλοι φανταζόμαστε τα υψηλά ιστάμενα στελέχη, τους ανθρώπους στα τιμόνια μεγάλων εταιρειών, ως άτομα επικεντρωμένα στη δουλειά τους, γεμάτα αυτοπεποίθηση, έτοιμα να αντιμετωπίσουν τα πάντα. Αλλά αυτό μπορεί να είναι μια ψευδής εικόνα.

Μπορεί να φαίνεται αδιανόητο το γεγονός ότι οι επαγγελματίες με στόχο την καριέρα υψηλών λειτουργιών αμφισβητούν τις δυνατότητες και τις ικανότητές τους, αλλά η αυτοαμφισβήτηση μπορεί να πλήξει τους πάντες. Ένα εντυπωσιακά μεγάλο ποσοστό της τάξης του 71% των CEO στις ΗΠΑ λέει ότι πάσχει από «σύνδρομο απατεώνα», σύμφωνα με έρευνα του 2024 από την Korn Ferry.

Το σύνδρομο απατεώνα είναι εδώ δεκαετίες κομμάτι της ψυχολογικής έρευνας στον εργασιακό χώρο. Ο όρος εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε μια ψυχολογική έρευνα του 1978 της δυναμικής μεταξύ γυναικών με υψηλές επαγγελματικές επιδόσεις. Το φαινόμενο ορίζεται ως «διανοητικά κάλπικος» ή το αίσθημα ότι οι επιτυχίες κάποιου δεν κερδήθηκαν νόμιμα ή δίκαια.

ΑΙ: Το ατού που έχουν οι γυναίκες

Ενώ ορισμένοι κοινωνιολόγοι πιστεύουν ότι τα περιβάλλοντα υψηλής πίεσης ή η τελειομανία είναι καταλύτες για το σύνδρομο απατεώνα, ο επικεφαλής ψυχολόγος στο χώρο εργασίας της Qualtrics, Μπεν Γκρέιντζερ, είπε στο Fortune ότι είναι μέρος του ευρύτερου φαινομένου Dunning-Kruger, μιας γνωστικής προκατάληψης όπου όσοι έχουν περιορισμένες δεξιότητες υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους, ενώ όσοι αριστεύουν υποτιμούν τις δικές τους.

Στο χώρο εργασίας, οι υπάλληλοι ξεκινούν τη σταδιοδρομία τους με υψηλή αυτοπεποίθηση παρά την έλλειψη εξειδίκευσης και εργασιακής εμπειρίας. Ωστόσο, καθώς προχωρούν σε ανώτερες θέσεις και αναπτύσσουν δεξιότητές, η νοοτροπία τους μετατοπίζεται ολοένα και περισσότερο σε αυτή της αμφιβολίας για τον εαυτό τους.

Περισσότερη γνώση εντείνει την αυτοαμφισβήτηση

«Το σύνδρομο απατεώνα εμφανίζεται όταν οι άνθρωποι αρχίζουν πραγματικά να μαθαίνουν όλο και περισσότερα για το θέμα και το επίπεδο αυτοπεποίθησής τους πέφτει», σημείωσε ο Γκρέιντζερ. «Καθώς μαθαίνουν περισσότερα, αρχίζουν να συνειδητοποιούν και να βλέπουν [τη δουλειά τους] σε διαφορετικό πλαίσιο, και λένε, «Αμάν, υπάρχουν τόσα που δεν ξέρω για αυτό το θέμα». Η αυτοπεποίθηση σταδιακά επανέρχεται όταν το άτομο είναι πραγματικά ειδικός».

Το σκεπτικό έχει νόημα. Μόλις τα στελέχη φτάσουν στην κορυφαία βαθμίδα, βρίσκονται περιτριγυρισμένοι από συναδέλφους που είναι και αυτοί ειδικοί. Μερικοί μπορεί επίσης να λάβουν θέσεις στο διοικητικό συμβούλιο, μια τιμή που απονέμεται σε λίγους, ή να λάβουν προαγωγές επιβλέποντας μεγάλες ομάδες και να λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις υπό πίεση. Αυτό μπορεί να ενθαρρύνει τη σύγκριση, επιδεινώνοντας την αίσθηση ότι δεν είσαι αρκετά καλός. Και μπορεί να είναι χειρότερο για τις γυναίκες και τις υποεκπροσωπούμενες ομάδες που συχνά απομακρύνονται από αυτούς τους χώρους, λέει ο Γκρέιντζερ.

«Το να είσαι γυναίκα σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον ή έγχρωμο άτομο σε περιβάλλον με την πλειοψηφία λευκών θα μπορούσε απολύτως να ενισχύσει αυτό το αίσθημα του συνδρόμου απατεώνα». Ωστόσο, ο Γκρέιντζερ σημειώνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι παλεύουν με κάποιο βαθμό αμφιβολίας για τον εαυτό τους.

Υπάρχει επίσης και μια παρήγορη νότα στο σύνδρομο απατεώνα. «Σημαίνει ότι κάποιος είναι αρκετά βαθιά σε αυτόν τον γνωστικό τομέα ώστε συνειδητοποιεί ότι υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζει», λέει ο Γκρέιντζερ. Από τη φύση τους, τέτοιοι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να ψάξουν και να αποκτήσουν γνώσεις ή να αναπτύξουν δεξιότητες που θεωρούν ότι τους λείπουν.

Τα υψηλά επίπεδα του συνδρόμου απατεώνα μπορεί να είναι απομονωτικά και αυτοκαταστροφικά

«Οι άνθρωποι μπορούν σχεδόν να το καταστρέψουν μόνοι τους, καθώς ό,τι έπαινο παίρνουν, συνεχίζουν να τον καταλήγουν «Λοιπόν, δεν το αξίζω». Δεν είμαι τόσο καλή», είπε στο Fortune η Κέιτι Γουάικα, coach επιδόσεων στην Clio. «Η εμπειρία της συναναστροφής με τέτοια άτομα αρχίζει να είναι πολύ δυσάρεστη για αφεντικά, συναδέλφους και υφισταμένους, έτσι οι άνθρωποι αρχίζουν να τους αποφεύγουν ή να απογοητεύονται πραγματικά μαζί τους».

Η Γουάικα λέει ότι η προκύπτουσα αυτοκαταστροφική συμπεριφορά μπορεί να πάρει πολλές μορφές ανάλογα με τον βαθμό του συνδρόμου απατεώνα. Για κάποιους, η αμφιβολία για τον εαυτό μπορεί να είναι περιστασιακός στρεσογόνος παράγοντας, ενώ για άλλους, το συναίσθημα μπορεί να είναι χρόνιο και εξουθενωτικό.

Υπάρχουν όμως τρόποι διαχείρισης του συνδρόμου απατεώνα

Η Γουάικα λέει ότι ένα καλό πρώτο βήμα είναι να μιλήσεις με κάποιον, όπως έναν διευθυντή, έναν συνάδελφο, έναν θεραπευτή ή έναν coach καριέρας. Η συζήτηση για αυτές τις ανασφάλειες με έμπιστους ανθρώπους μπορεί να βοηθήσει τους εργαζόμενους «να δουν ότι η διαστρεβλωμένη άποψή τους για τον εαυτό τους».

Αυτές οι συνομιλίες φέρνουν νέες προοπτικές από συναδέλφους που μπορούν να βοηθήσουν να σπάσει ο κύκλος της επιβλαβούς σκέψης.

Είτε πάσχει κανείς από σύνδρομο απατεώνα είτε όχι, η Γουάικα προτείνει στα άτομα που είναι προσανατολισμένα στην καριέρα να ζητούν συμβουλές από το αφεντικό τους ή άλλα ανώτερα στελέχη που σέβονται.