Αγροτικές επιδοτήσεις: Στροφή στις επιδοτήσεις με «πράσινο» πρόσημο – Αποκαλυπτική έκθεση

Αναμόρφωση των αγροτικών πολιτικών με την ενσωμάτωση σε αυτές περισσότερων περιβαλλοντικών κριτηρίων, καθώς και στροφή σε επιδοτήσεις και ενισχύσεις με «πράσινο» πρόσημο, προτείνει νέα έκθεση του ΟΟΣΑ, με την οποία αξιολογούνται οι επιπτώσεις στο περιβάλλον των πολιτικών στήριξης της γεωργίας.

Ειδικότερα, η νέα – ιδιαίτερα αποκαλυπτική έκθεση του ΟΟΣΑ – καλεί τα κράτη μέλη της να προχωρήσουν σε αναμόρφωση των αγροτικών πολιτικών τους, στις οποίες θα πρέπει να ενσωματώνουν περιβαλλοντικά κριτήρια και να προωθούν βιώσιμες πρακτικές, προειδοποιώντας ότι η μετάβαση από επιδοτήσεις που ενθαρρύνουν την εντατική παραγωγή σε ενισχύσεις που υποστηρίζουν πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον είναι κρίσιμες για τη διατήρηση των φυσικών πόρων και της βιοποικιλότητας.

Ο αγροτικός τομέας μπορεί να μεταβάλει την ποιότητα της γης, του νερού και του αέρα

Η γεωργία καταλαμβάνει το ένα τρίτο της παγκόσμιας γης και ως εκ τούτου διαμορφώνει σημαντικά τα τοπία, τα οικοσυστήματα και το παγκόσμιο περιβάλλον, γεγονός που συνεπάγεται με κινδύνους αλλά και ευκαιρίες.

«Ο αγροτικός τομέας μπορεί να μεταβάλει την ποιότητα της γης, του νερού και του αέρα, έχει αναγνωριστεί ως παράγοντας κατακερματισμού των οικοτόπων της άγριας ζωής και απώλειας βιοποικιλότητας, συμβάλλοντας συγχρόνως στην κλιματική αλλαγή», προειδοποιεί ο ΟΟΣΑ.

Την ίδια στιγμή βάζει στο επίκεντρο την ανάγκη για εφαρμογή πολιτικών που ενθαρρύνουν την υιοθέτηση βιώσιμων αγροτικών πρακτικών, σημειώνοντας ότι «η ενίσχυση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της περιβαλλοντικής απόδοσης του αγροτικού τομέα».

Πώς επηρεάζουν οι αποφάσεις των αγροτών

Οι αγροτικές πολιτικές, που ακολουθούνται – σύμφωνα με την έκθεση – επηρεάζουν τις αποφάσεις των αγροτών σχετικά με την παραγωγή. Οι αποφάσεις αυτές όμως, μπορούν να επηρεάσουν το περιβάλλον θετικά ή αρνητικά, ανάλογα με τα συστήματα αγροτικής παραγωγής, τις καλλιεργητικές πρακτικές αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν με το τοπικό περιβάλλον.

Οι μορφές στήριξης που συνδέονται περισσότερο με την παραγωγή φαίνεται να είναι οι πιο πιθανές να δημιουργήσουν περιβαλλοντικά επιβλαβείς επιπτώσεις, αν και οι επιπτώσεις αυτές ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της παραγωγής ή των εισροών, που στοχεύουν και τους ενδεχόμενους περιβαλλοντικούς όρους, που συνδέονται με τη στήριξη.

«Η στήριξη μέσω εγγυημένων τιμών αγοράς και οι πληρωμές βάσει της χρήσης εισροών χωρίς περιβαλλοντικούς περιορισμούς (όπως λιπάσματα και φυτοφάρμακα) θεωρούνται οι πλέον επιβλαβείς για το περιβάλλον»

Αντίθετα, όπως αναφέρει ο ΟΟΣΑ, οι γεωργοπεριβαλλοντικές πληρωμές, και ειδικότερα οι πληρωμές βάσει επιδόσεων ή αποτελεσμάτων που συνδέονται άμεσα με περιβαλλοντικά αποτελέσματα, είναι οι πιο πιθανές για να είναι επωφελείς για το περιβάλλον.

Οι πολιτικές

Η στήριξη μέσω εγγυημένων τιμών αγοράς και οι πληρωμές βάσει της χρήσης εισροών χωρίς περιβαλλοντικούς περιορισμούς (όπως λιπάσματα και φυτοφάρμακα) θεωρούνται οι πλέον επιβλαβείς για το περιβάλλον.

Σύμφωνα με την έκθεση, αυτές οι πολιτικές ενθαρρύνουν την εντατική γεωργία, οδηγώντας σε υπερβολική χρήση εισροών και υποβάθμισης των φυσικών πόρων.

Στον αντίποδα, οι αποσυνδεδεμένες ενισχύσεις, όπως οι πληρωμές βάσει της έκτασης της καλλιέργειας χωρίς την τρέχουσα παραγωγή, έχουν μικρότερες επιβαρύνσεις στο περιβάλλον.

Χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα παραδείγματα, η έκθεση αναφέρει ότι για την αξιολόγηση του αντίκτυπου μιας πληρωμής που ενθαρρύνει τη χρήση οργανικών λιπασμάτων, είναι σημαντικό να προσδιοριστεί εάν θα χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά λιπάσματα αντί αυτών, έτσι ώστε να μπορέσει να αξιολογηθεί εάν η κατάργηση αυτής της πολιτικής θα αυξήσει ή θα μειώσει τη συνολική εισροή θρεπτικών συστατικών.

Ομοίως, μια συγκεκριμένη ενίσχυση που χορηγείται με κριτήριο την καλλιεργήσιμη έκταση θα μπορούσε να είναι ωφέλιμη ή επιβλαβής, ανάλογα με την εναλλακτική που θα υπάρξει ως προς την χρήση της γης (μια άλλη καλλιέργεια, ζώα ή ακόμα και εγκατάλειψη της γης), αν μια τέτοια πληρωμή καταργηθεί.

Πάντως, ορισμένοι «τύποι» αγροτικής στήριξης μπορούν να δημιουργήσουν κίνητρα για τους αγρότες ώστε να εντείνουν την παραγωγή, μέσω μεγαλύτερης χρήσης εισροών ή επέκτασης σε νέες περιοχές, γεγονός που με τη σειρά του οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο ρύπανσης ή εξάντλησης των φυσικών πόρων, ενώ άλλοι μπορεί να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα.

Αντίθετα, οι περισσότερες αποσυνδεδεμένες μορφές στήριξης φαίνεται να έχουν πιο ουδέτερες επιπτώσεις.