Ο Τσαρούχης στην Αμερική

Είναι από τους πιο αγαπημένους έλληνες ζωγράφους στη χώρα του, όμως στο εξωτερικό το έργο του δεν είναι και τόσο γνωστό. Ποτέ δεν είναι αργά βέβαια, καθώς η δουλειά του Γιάννη Τσαρούχη παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Αμερική και συγκεκριμένα στο Σικάγο, στο ιδιαίτερα κομψό μουσείο «Wrightwood 659», το οποίο έχει προσαρμόσει αρχιτεκτονικά στα δεδομένα της εποχής μας ο βραβευμένος με Πρίτσκερ Ταντάο Αντο.

Περισσότερα από διακόσια έργα του Τσαρούχη απαρτίζουν την έκθεση «Dancing in real life» (ως τις 31/7/21), η οποία γίνεται πραγματικότητα χάρη στη συνδιοργάνωση ανάμεσα στο Ιδρυμα Γιάννη Τσαρούχη και το Alphawood Foundation στο Σικάγο (στο οποίο ανήκει το μουσείο Wrightwood 659).

Ολα ξεκίνησαν πριν από τρία χρόνια περίπου, όταν στη διάρκεια της documenta 14 επισκέφθηκαν την έδρα του Ιδρύματος Τσαρούχη και πρώην κατοικία του ζωγράφου στο Μαρούσι οι συνιδρυτές του μουσείου στο Σικάγο, Φρεντ Αϊκενερ και Νταν Γουιτάκερ. «Είδαν την έκθεση που παρουσιαζόταν στο πλαίσιο της documenta, είδαν τα βιβλία του Τσαρούχη και τον κόσμο του και μας είπαν ότι τους άρεσαν πολύ και ότι ενδιαφέρονταν να δείξουν τη δουλειά του.

Την επόμενη χρονιά με κάλεσαν στο Σικάγο να μου δείξουν τον χώρο, διατηρήσαμε επαφή και τελικά αποφασίσαμε να προχωρήσουμε με την έκθεση» θα εξηγήσει στο «Βήμα» η Νίκη Γρυπάρη, πρόεδρος του Ιδρύματος Τσαρούχη και ανιψιά του ζωγράφου η οποία συνεπιμελείται την έκθεση στο Σικάγο μαζί με τον Ανταμ Σίμτσικ, τον καλλιτεχνικό διευθυντή της documenta 14 σε Αθήνα και Κάσελ.

«Νομίζω ότι η παρουσία έργων του στο εξωτερικό είναι κάτι που θα ενδιέφερε πολύ τον Τσαρούχη. Οταν επέστρεφαν στην Ελλάδα έργα που είχαν πωληθεί εκτός της χώρας και όλοι του έλεγαν: “τι ωραία που γυρίζουν πίσω τα έργα!” εκείνος στενοχωριόταν. Οσον αφορά την Αμερική εκείνος είχε πάει δύο φορές στη χώρα, το 1958. Τη μία για να συναντήσει τη Μαρία Κάλλας για την οποία θα ετοίμαζε τα κοστούμια μαζί με τα σκηνικά για την παράσταση “Μήδεια” του Λουίτζι Κερουμπίνι, σκηνοθετημένη από τον Αλέξη Μινωτή, και την άλλη για την πρεμιέρα της στην Dallas Civic Opera στο Τέξας.

Την ίδια εποχή ανέβαζε στο ίδιο θέατρο δύο όπερες και ο Τζεφιρέλι με τον οποίο ο Τσαρούχης συναντήθηκε – και όπως θα τα έφερνε η ζωή θα συνεργάζονταν αργότερα. Πάντως, δεν πήγε άλλη φορά στην Αμερική μετά από αυτή την παράσταση. Ετσι κι αλλιώς ήταν εναντίον των αεροπλάνων. Πρώτη φορά απ’ ό,τι θυμάμαι τον έβαλε σε ένα η Κατίνα Παξινού και ήταν για αυτό το ταξίδι. Τον φέρνω στο μυαλό μου να λέει την ιστορία ότι ήταν στην Ολυμπία και ήρθε ένας χωροφύλακας και του είπε: “Σας ψάχνουν” και ήταν εκείνη που τον είχε στείλει για να καταφέρει να τον βάλει στο αεροπλάνο. Πάντως τη δεύτερη φορά πήγε και ήρθε με το πλοίο».

«Η αρχή ενός ταξιδιού»

Από την πλευρά του ο Ανταμ Σίμτσικ θα πει: «Ο Τσαρούχης δεν ήταν απλώς ένας έλληνας ζωγράφος: ήταν ένας σημαντικός καλλιτέχνης του 20ού αιώνα και του αξίζει να είναι πιο γνωστός. Και σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό για αυτόν στις ΗΠΑ. Το έργο του Τσαρούχη, ασυμβίβαστο, προκλητικό και ατελείωτα περίπλοκο, πρέπει να προβληθεί έξω από την Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ, σήμερα περισσότερο από ποτέ. Ελπίζω ότι η έκθεση στο Wrightwood 659 θα είναι η αρχή ενός ταξιδιού, και όχι το τελικό σημείο άφιξης.

Ο στόχος αυτής της έκθεσης είναι να καταστήσει την ύπαρξη του μουσείου Τσαρούχη γνωστή σε ένα διεθνές κοινό και να διευκολύνει την περαιτέρω έρευνα και διεύρυνση των αρχείων και της συλλογής του Ιδρύματος. Είναι ένα τεράστιο και συναρπαστικό έργο για γενιές μελετητών και επαγγελματιών της τέχνης, αλλά και μια μεγάλη ευκαιρία για το κοινό, στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, να εισέλθει ξανά στον μυστηριώδη και πλούσιο κόσμο του Γιάννη Τσαρούχη, πέρα από την ταμπέλα του “σπουδαίου έλληνα καλλιτέχνη” που τον χαρακτηρίζει στη χώρα του».

Ολο το φάσμα του έργου του

Τι θα δει λοιπόν ο επισκέπτης σε αυτή την έκθεση η οποία αποπειράται να παρουσιάσει όλο το φάσμα του έργου του; «Από τα πρώτα του σκηνικά, τις μελέτες για τον λαϊκό ελληνικό πολιτισμό, έργα εμπνευσμένα από τη βυζαντινή ζωγραφική και επηρεασμένα από την τέχνη της αβανγκάρντ που γνώρισε από πρώτο χέρι στη διάρκεια της πρώτης του παραμονής στο Παρίσι το 1935, τα πρωτοποριακά ανδρικά γυμνά και πορτρέτα από τα τέλη της δεκαετίας του ‘30, τα έργα στη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου, αλλά και τη μεταπολεμική δουλειά του σε όλο της το εύρος: πορτρέτα ανώνυμων ναυτικών, τους εσατζήδες, τους άνδρες που χορεύουν ζεϊμπέκικο, κωδικοποιημένους αλληγορικούς πίνακες όπως την “Ξεχασμένη Φρουρά”, την “Αναχώρηση”, φτάνοντας μέχρι την παραμονή του στην Αθήνα ως το 1967, στο Παρίσι στη διάρκεια της δικτατορίας και ως την ώριμη περίοδο όταν μοίραζε τον χρόνο του ανάμεσα στη γαλλική πρωτεύουσα και την Αθήνα. Σε αυτά τα ύστερα χρόνια δημιούργησε το Ιδρυμα Γιάννης Τσαρούχης και δώρισε σε αυτό το σπίτι του στο Μαρούσι το 1981» θα πει ο κ. Σίμτσικ.