Η ισχυρή ανάκαμψη να γίνει ανάπτυξη

H επίδοση του ελληνικού ΑΕΠ το 2ο τρίμηνο του 2021 ήταν ισχυρότερη του μέσου όρου της ευρωζώνης τόσο σε ετήσια βάση (+16,2% έναντι +14,3%) όσο και σε τριμηνιαία (+3,4% έναντι +2,2%). Το μέγεθος της ετήσιας ανάκαμψης αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τη χαμηλή βάση σύγκρισης (13,0% τριμηνιαία πτώση το 2ο τρίμηνο του 2020), δεδομένης της άρσης των περιοριστικών μέτρων, αλλά και τη βελτίωση της οικονομικής εμπιστοσύνης, τη συμπιεσμένη ζήτηση και την ώθηση από τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης.

Μαζί με τις ισχυρές επιδόσεις του τουρισμού το 3ο τρίμηνο, αυτό θα μπορούσε να μεταφραστεί σε έναν πραγματικό ρυθμό μεγέθυνσης για ολόκληρο το 2021 υψηλότερο του αναμενομένου (προηγούμενη εκτίμηση ΥΠΟΙΚ στο +3,6% και ΤτΕ στο 4,1%). Μαζί με τη θετική επίδραση των πόρων των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων, ανοίγει ο δρόμος για την επιστροφή στο αναπτυξιακό μονοπάτι το οποίο ακολουθούσε η οικονομία πριν από την πανδημία – και μακροχρόνια ακόμα παραπάνω.

Ωστόσο, εάν η ανάκαμψη αναλυθεί στα συστατικά της, μεγάλο μέρος της προέρχεται, όπως και το 1ο τρίμηνο, από τη συσσώρευση αποθεμάτων (+2,2 δισ. ευρώ σε τρέχουσες τιμές, +2,9 δισ. ευρώ σε εποχικά διορθωμένα στοιχεία). Αυτό κατέληξε σε μια εκρηκτική αύξηση του ακαθάριστου σχηματισμού κεφαλαίου (+37,1% σε ετήσια βάση, +21,6% σε τριμηνιαία βάση, επιπλέον αύξησης 19% το 1ο τρίμηνο) παρά την πολύ ασθενέστερη αύξηση των επενδύσεων παγίων (+12,9% σε ετήσια βάση αλλά από χαμηλή αφετηρία, +4,3% σε τριμηνιαία βάση). Μπορεί να υποτεθεί ότι η συσσώρευση αποθεμάτων έγινε εν όψει προσδοκιών αυξημένης ζήτησης άμα τη απελευθερώσει της οικονομίας, το οποίο όμως ενέχει τον κίνδυνο η συνιστώσα αυτή να μην εξακολουθήσει να στηρίζει τα νούμερα του ΑΕΠ (ή και να λειτουργήσει αρνητικά) τα επόμενα τρίμηνα, όταν η κατάσταση ομαλοποιηθεί.

Αντίθετα, εντύπωση προκαλεί ότι, σε τριμηνιαίο επίπεδο, η ιδιωτική κατανάλωση παρουσιάζεται μειωμένη (-0,4%), παρά την άρση των μέτρων κοινωνικού αποκλεισμού. Σε ετήσια βάση είναι ασφαλώς σημαντικά αυξημένη λόγω της χαμηλής βάσης σύγκρισης του αντίστοιχου περσινού τριμήνου. Οσον αφορά τον εξωτερικό τομέα της οικονομίας, η ισχυρή ανάκαμψη των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών αντισταθμίζεται από εξίσου ισχυρή αύξηση των εισαγωγών, με αποτέλεσμα ο εξωτερικός τομέας εν συνόλω να συνεισφέρει αρνητικά στην ανάπτυξη.

Κίνδυνοι για τις βραχυμεσοπρόθεσμες προοπτικές

Θα πρέπει να αναφερθούν και τρεις σημαντικοί κίνδυνοι για τις βραχυμεσοπρόθεσμες προοπτικές: (1) ο αυξημένος αριθμός κρουσμάτων της πανδημίας τις τελευταίες ημέρες αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο εκ νέου επιβολής περιοριστικών μέτρων κατά τους επόμενους μήνες, πιθανότατα στοχευμένων και τοπικών και όχι ενός γενικευμένου lockdown, τα οποία όμως επίσης θα έχουν επίπτωση στα επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας, (2) οι ισχυρές, αν και μεταβατικές, πιέσεις στις τιμές εισαγόμενων πρώτων υλών και ενδιάμεσων αγαθών, καθώς και στα μεταφορικά κόστη, οι οποίες αυξάνουν το κόστος παραγωγής και απειλούν να μετακυληθούν και στον καταναλωτή, πλήττοντας το οικονομικό κλίμα και την αγοραστική δύναμη των εισοδημάτων, (3) γεωπολιτικές αναταράξεις μετά την αρνητική εξέλιξη στο Αφγανιστάν.

Εν κατακλείδι, το ΑΕΠ τα τελευταία τέσσερα τρίμηνα παρουσιάζει μια εικόνα ισχυρής κυκλικής ανάκαμψης, η οποία όμως δεν έχει προσλάβει ακόμη τα χαρακτηριστικά διατηρήσιμης ανάπτυξης βασισμένης σε εξίσου διατηρήσιμη και ισχυρή αύξηση επενδύσεων και εξαγωγών. Η ύπαρξη πόρων για επενδύσεις και το θετικό εξωτερικό περιβάλλον παρουσιάζουν τις δυνατότητες αυτό να συμβεί τα επόμενα τρίμηνα, με την προϋπόθεση της απαρέγκλιτης, δυναμικής και ταχείας εφαρμογής μεταρρυθμιστικής ατζέντας η οποία θα ανανεώσει την εικόνα της Ελλάδας στον – αναδιαμορφούμενο μετά την πανδημία – διεθνή επενδυτικό χάρτη.

Ο Τάσος Αναστασάτος είναι επικεφαλής οικονομολόγος του ομίλου της Eurobank και πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών.