Πυρκαγιές και πλημμύρες λόγω DANIEL, ως ανωτέρα βία, ή τυχηρό γεγονός, τι ισχύει σε περίπτωση μη απασχόλησης εργαζομένου

Τους μήνες Ιούλιο – Αύγουστο και Σεπτέμβριο μέχρι σήμερα στην χώρα μας είχαμε μεγάλες πυρκαγιές και εκτεταμένες πλημύρες κατά την εκδήλωση του καιρικού φαινομένου  «DANIEL», τα οποία φυσικά είναι  ανωτέρα βία, και τυχηρό γεγονός, και ως τέτοια θα τα αντιμετωπίσουν οι εργοδότες πολλοί εκ των οποίων υπέστησαν ολοκληρωτική καταστροφή από πυρκαγιά ή/ και Πλημμύρες.

Ειδικά

1)      Αν έχουμε παύση των εργασιών κατόπιν εκδόσεως σχετικής νομοθετικής διατάξεως συνιστά για τον εργοδότη γεγονός «ανωτέρας βίας», το οποίο δεν οφείλεται στον ίδιο και το οποίο καθιστά αδύνατη την αποδοχή της εργασίας των μισθωτών, υπό την απειλή μάλιστα υψηλού διοικητικού προστίμου.

Συνεπώς, σε περίπτωση που συνέτρεξαν οι προβλεπόμενες από την Υ.Α. προϋποθέσεις και διακόπηκε αναγκαστικά η εργασία των μισθωτών, ο εργοδότης απαλλάσσεται από την καταβολή των αποδοχών που αντιστοιχούν στις συγκεκριμένες ώρες μη απασχολήσεως.

2)       Διαφορετική είναι η περίπτωση κατά την οποία ο εργοδότης αποφασίζει ο ίδιος να διακόψει τις εργασίες της επιχειρήσεώς του, χωρίς όμως να συντρέχουν οι προβλεπόμενες από την Υ.Α. προϋποθέσεις.

Στην περίπτωση αυτήν, η διακοπή των εργασιών οφείλεται σε απόφαση του εργοδότη και δεν συνιστά περιστατικό «ανωτέρας βίας», ώστε ο εργοδότης οφείλει να καταβάλει κανονικά στους εργαζομένους που τυχόν δεν απασχολήθηκαν τις αποδοχές τους.

3)      Η πολιτεία οφείλει να λάβει μέτρα ενίσχυσης τόσο των εργαζομένων όσο και των επιχειρήσεων με μέτρα που αναμένεται να ανακοινωθούν και να υλοποιηθούν σύντομα.

Ήδη για τις πυρκαγιές έχουν ανακοινωθεί μέτρα όπως Ανατολή Συμβάσεων εργασίας με σχετικά Δελτία Τύπου του Υπουργείου Εργασίας

Συνοπτικά

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΥΠΟΥ της 07/09/2023 «ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ»

Σε συνέχεια του από 1/9/2023 Δελτίου Τύπου του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, και της σχετικής ανακοίνωσης που έχει αναρτηθεί στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ, συμπληρώνονται πληγείσες περιοχές από τις πυρκαγιές του Αυγούστου.

Οι επιχειρήσεις – εργοδότες που ανήκουν στις κάτωθι περιοχές υποβάλλουν υπεύθυνες δηλώσεις αναστολής συμβάσεων εργασίας των εργαζομένων τους σύμφωνα με τις οδηγίες της ως άνω ανακοίνωσης και εντός των προθεσμιών που έχουν οριστεί σε αυτήν για τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο 2023:

α. Οι επιχειρήσεις – εργοδότες που ανήκουν στα διοικητικά όρια των περιοχών:

της Δημοτικής Ενότητας Κυριακίου και των Δημοτικών Κοινοτήτων Αγίας Τριάδας και Αγίας Άννας της Δημοτικής Ενότητας Κορώνειας του Δήμου Λεβαδέων, της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (21/8/2023) δύνανται να θέτουν σε αναστολή της συμβάσεις εργασίας των εργαζομένων τους οι οποίοι είχαν προσληφθεί μέχρι και την 20η /8/2023, από 21/8/2023.

β. Οι επιχειρήσεις – εργοδότες που ανήκουν στα διοικητικά όρια των περιοχών:

της Δημοτικής Κοινότητας Στειρίου της Δημοτικής Ενότητας Διστόμου του Δήμου Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας δύνανται να θέτουν σε αναστολή της συμβάσεις εργασίας των εργαζομένων τους οι οποίοι είχαν προσληφθεί μέχρι και την 22η /8/2023, από 23/8/2023.

γ. Οι επιχειρήσεις – εργοδότες που ανήκουν στα διοικητικά όρια των περιοχών:

της Δημοτικής Ενότητας Υδρούσας του Δήμου Άνδρου της Περιφερειακής Ενότητας Άνδρου της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου δύνανται να θέτουν σε αναστολή της συμβάσεις εργασίας των εργαζομένων τους οι οποίοι είχαν προσληφθεί μέχρι και την 25η/8/2023, από 26/8/2023.

Για την εν λόγω δήλωση αναστολής συμβάσεων εργασίας, η κάθε πληγείσα επιχείρηση –εργοδότης, ανάλογα με τη διοικητική περιοχή που ανήκει, επιλέγει στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ μία από τις κάτωθι ειδικές περιπτώσεις στις Δηλώσεις ΕΙΔΙΚΟΥ ΣΚΟΠΟΥ / Δηλώσεις Αναστολής Συμβάσεων Εργασίας / ΔΗΛΩΣΗ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟ 1/8/2020 ΚΑΙ ΜΕΤΑ:

i. Επιχειρήσεις – εργοδότες που επλήγησαν από πυρκαγιές της 21/8/2023, 22/8/2023 και 23/8/2023 στις περιοχές που ανήκουν στις Περιφερειακές Ενότητες Ροδόπης, Έβρου, Καβάλας, Εύβοιας, Βοιωτίας & Δυτικής Αττικής.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η ειδική περίπτωση vi της προηγούμενης ανακοίνωσης συμπληρώνεται με την ημερομηνία 23/8/2023.

ii. Επιχειρήσεις – εργοδότες που επλήγησαν από πυρκαγιές της 26/8/2023 στις περιοχές που ανήκουν στην Περιφερειακή Ενότητα Άνδρου.

1.1.      Νομοθετικό πλαίσιο  – έννοιες – υποχρέωση καταβολής ή μη αποδοχών
1.1.1.  Αστικός κώδικας άρθρο 656
Σύμφωνα με το άρθρο 656 ΑΚ «[α]ν ο εργοδότης έγινε υπερήμερος ως προς την αποδοχή της εργασίας ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα να απαιτήσει την πραγματική απασχόλησή του, καθώς και το μισθό για το διάστημα που δεν απασχολήθηκε. Δικαίωμα να απαιτήσει το μισθό έχει ο εργαζόμενος και στην περίπτωση που η αποδοχή της εργασίας είναι αδύνατη από λόγους που αφορούν στον εργοδότη και δεν οφείλονται σε ανώτερη βία. Στις ανωτέρω περιπτώσεις ο εργαζόμενος δεν είναι υποχρεωμένος να παράσχει την εργασία σε άλλο χρόνο. Ο εργοδότης, όμως, έχει δικαίωμα να αφαιρέσει από το μισθό καθετί που ο εργαζόμενος ωφελήθηκε από τη ματαίωση της εργασίας ή από την παροχή της αλλού».

1.1.2.  Αστικός κώδικας άρθρο 657 και 658
Άρθρο 657 – Λόγοι που εμπόδισαν τον εργαζόμενο

Ο εργαζόμενος διατηρεί την αξίωσή του για το μισθό, αν ύστερα από δεκαήμερη τουλάχιστον παροχή εργασίας εμποδίζεται να εργαστεί από σπουδαίο λόγο που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητά του.

Ο εργοδότης έχει δικαίωμα να αφαιρέσει από το μισθό τα ποσά που εξαιτίας του εμποδίου καταβλήθηκαν στον εργαζόμενο από ασφάλιση υποχρεωτική κατά το νόμο.

Άρθρο 658

Το χρονικό διάστημα κατά το οποίο διατηρείται, σύμφωνα με το προηγούμενο άρθρο, η αξίωση για το μισθό σε περίπτωση εμποδίου, δεν μπορεί να υπερβεί τον ένα μήνα, αν το εμπόδιο εμφανίστηκε ένα τουλάχιστον έτος μετά την έναρξη της σύμβασης, και το μισό μήνα σε κάθε άλλη περίπτωση. Η αξίωση για το διάστημα αυτό υπάρχει και αν ακόμη ο εργοδότης κατάγγειλε τη μίσθωση επειδή το εμπόδιο του παρείχε το δικαίωμα αυτό.

1.1.3.  Έννοια ανωτέρας βίας, τυχηρού γεγονότος
Ως ανωτέρα βία, «θεωρείται παν τυχηρόν γεγονός, εις την συγκεκριμένην περίπτωσιν απρόβλεπτον, το οποίον ήτο αδυνατον ν’ αποτραπή, ακόμη και δια μέτρων άκρας επιμελείας και συνέσεως»

Ως τυχηρόν γεγονός θεωρείται κάθε γεγονός το οποίο δεν οφείλεται σε πταίσμα και δεν θα ήταν δυνατόν να προβλεφθεί, μπορούσε όμως να αποτραπεί με μέτρα άκρας επιμελείας και συνέσεως, ώστε να μην επέλθει η αδυναμία παροχής της εργασίας. Συνεπώς, όπως φαίνεται και από τον ορισμό της, η ανωτέρα βία αποτελεί μορφή τυχηρού (εν ευρεία εννοία) γεγονότος, το οποίο διαφέρει από το (εν στενή εννοία) τυχηρόν γεγονός, κατά το ότι δεν θα μπορούσε να αποτραπεί ούτε δια μέτρων άκρας επιμελείας και συνέσεως.

1.1.4.  Υποχρέωση καταβολής ή ΜΗ καταβολής αποδοχών στους εργαζομένους σε περίπτωση διακοπής της λειτουργίας της επιχειρήσεως λόγω γεγονότος
Όσον αφορά την υποχρέωση καταβολής αποδοχών στους εργαζομένους σε περίπτωση διακοπής της λειτουργίας της επιχειρήσεως λόγω γεγονότος που επέφερε οριστική ή προσωρινή αδυναμία αποδοχής της εργασίας γίνονται οι παρακάτω διακρίσεις:

i.            Εάν ο λόγος που επέφερε τη διαταραχή της λειτουργίας της επιχειρήσεως αφορά την επιχείρηση και οφείλεται σε ανωτέρα βία, τότε ο εργοδότης απαλλάσσεται της υποχρεώσεως καταβολής αποδοχών στους μισθωτούς.

ii.            Εάν ο λόγος αφορά μεν την επιχείρηση αλλά δεν οφείλεται σε ανωτέρα βία, τότε ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλει τον μισθό.

iii.            Εάν ο λόγος δεν αφορά την επιχείρηση και οφείλεται σε ανωτέρα βία τότε, ο εργοδότης απαλλάσσεται της υποχρεώσεως καταβολής αποδοχών και.

iv.            Εάν ο λόγος δεν αφορά την επιχείρηση και δεν οφείλεται σε ανωτέρα βία τότε,

·         ο εργοδότης απαλλάσσεται από την καταβολή του μισθού μόνον εάν το τυχηρό γεγονός κατέστησε συγχρόνως και στον εργαζόμενο αδύνατη την παροχή της εργασίας.

·         Στην περίπτωση αυτήν, εφαρμόζεται το άρθρο 380 του ΑΑΚ, βάσει του οποίου απαλλάσσεται τόσο ο μισθωτός από την υποχρέωση παροχής.

Η νομολογία και η θεωρία έχουν υπαγάγει στην έννοια του «τυχηρού» ή στην έννοια της «ανωτέρας βίας» διάφορες περιπτώσεις.

Μεταξύ των περιπτώσεων που η νομολογία έχει κατατάξει στην έννοια της «ανωτέρας βίας» συγκαταλέγεται και η διακοπή λειτουργίας της επιχειρήσεως κατόπιν:

·         πράξεως Διοικητικής Αρχής ή

·         διατάξεως νόμου αναγκαστικής ισχύος.

1.2.      Πυρκαγιά και συνέπειες για τους μισθωτούς
1.2.1.  Η πυρκαγιά ως ανυπαίτιο κώλυμα
Αν δεν υπάρξει ιδιαίτερη ρύθμιση -εκτιμούμε ότι θα υπάρξει ρύθμιση όπως έγινε με την πανδημία του covid αλλά και σε παρόμοιες καταστάσεις από πυρκαγιές του 2021 Β. Εύβοια και Πυρκαγιές Ιουλίου Αυγούστου 2023 και σεισμόπληκτες περιοχές-  Η αδυναμία των μισθωτών να προσέλθουν στην εργασία τους λόγω των εκτεταμένων πυρκαγιών και εφ’ όσον η επιχείρηση λειτούργησε κανονικά, συνιστά ανυπαίτιο κώλυμα παροχής της εργασίας και οι μισθωτοί δικαιούνται να λάβουν το ημερομίσθιό τους υπό τις προϋποθέσεις των άρθρο 657 και 658 ΑΚ.

Μεταξύ άλλων μέτρων εκτιμάται ότι θα ληφθεί και αυτό της  Αναστολής συμβάσεων εργασίας, ειδικότερα:

·         Δηλαδή θα διαμορφωθεί ειδικό σχήμα στήριξης της απασχόλησης για τις επιχειρήσεις που έχουν πληγεί από τις πυρκαγιές ή/και πλημμύρες με τη παροχή δυνατότητας αναστολής των συμβάσεων εργασίας και χορήγησης αντίστοιχου επιδόματος, ύψους 534 ευρώ, προς τους εργαζόμενους των πληγεισών επιχειρήσεων για μια συγκεκριμένη περίοδο. Καθώς και

·         τα λοιπά μέτρα, το μέτρο αφορά στοχευμένα τις επιχειρήσεις που πιστοποιούνται ως πληγείσες και εντάσσονται στο πλαίσιο της κρατικής αρωγής προς πληγείσες επιχειρήσεις.»

Σύμφωνα με το άρθρο 70 του ν.5045/2023 (Α΄136), [ΣΣ με αυτή την ρύθμιση γίνονται οι επιδοτήσεις των εργαζομένων για τις πυρκαγιές Ιουλίου – Αυγούστου 2023, σχετικά Δελτία Τύπου του Υπουργείου Εργασίας 31.8.2023 και 7.9.2023, παραθέτουμε στην συνέχεια] οι επιχειρήσεις – εργοδότες του ιδιωτικού τομέα, ανεξαρτήτως κλάδου και επιχειρηματικής δραστηριότητας, σε περιοχές που πλήττονται από δασικές πυρκαγιές, των οποίων οι εγκαταστάσεις υφίστανται ολοσχερή καταστροφή ή σοβαρές υλικές ζημιές σε βαθμό που δεν είναι ασφαλής η παροχή εργασίας εντός του εργασιακού χώρου, και πιστοποιούνται ως τέτοιες από την οικεία Περιφέρεια (ή άλλη οικεία υπηρεσία), μπορούν να θέτουν αναστολή τις συμβάσεις εργασίας των εργαζομένων τους, οι οποίοι είχαν προσληφθεί μέχρι και την προηγούμενη ημέρα από την εκδήλωση της πυρκαγιάς, μέχρι την αποκατάσταση των ζημιών που έχουν προκληθεί εξαιτίας αυτής και πάντως όχι πέραν των τριών (3) μηνών.

Οι εργαζόμενοι, των οποίων η σύμβαση εργασίας τελεί σε αναστολή, είναι δικαιούχοι έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης, ως αποζημίωσης ειδικού σκοπού, ποσού πεντακοσίων τριάντα τεσσάρων ευρώ (534€), που αντιστοιχεί σε τριάντα (30) ημέρες, κατ’ αναλογία των ημερών διάρκειας της αναστολής των συμβάσεων εργασίας τους, καθώς και αναλογίας επιδομάτων εορτών. Στους εργαζόμενους των οποίων οι συμβάσεις εργασίας τελούν σε αναστολή, παρέχεται πλήρης ασφαλιστική κάλυψη, υπολογιζόμενη επί του ονομαστικού τους μισθού, για το χρονικό διάστημα αναστολής της σύμβασης εργασίας, καθώς και για τα επιδόματα εορτών που αντιστοιχούν στο χρονικό διάστημα αυτό.

1.2.2.  Διακοπή εργασιών εργοδότη λόγω πυρκαγιών
i.            Οι εκτεταμένες καταστροφικές πυρκαγιές σε πολλές περιοχές της χώρας, οι οποίες προκάλεσαν είτε προσωρινή διακοπή της λειτουργίας της επιχειρήσεως είτε οριστική διακοπή των εργασιών της, συνιστούν ανωτέρα βία.

Έτσι, στην περίπτωση της προσωρινής διακοπής, ο εργοδότης απαλλάσσεται από την υποχρέωση καταβολής του μισθού (άρθρο 656 ΑΚ). Βλέπε το υπ’ αριθμό 2019/2002  Έγγραφο του  Υπ.  Εργασίας – σχετικό με τις Χιονοπτώσεις, ως λόγο ανωτέρας βίας.

Εξ άλλου στην περίπτωση της οριστικής διακοπής της επιχειρήσεως, ο εργοδότης απαλλάσσεται από την υποχρέωση καταβολής της αποζημιώσεως λόγω καταγγελίας, εκτός αν ήταν ασφαλισμένος κατά του κινδύνου πυρκαγιάς, οπότε οφείλει τα 2/3 της αποζημιώσεως κατ  ἀρθρ. 6 παρ. 2 του Ν. 2112/20.  Η ρύθμιση ισχύει και επί εργατοτεχνιτών, για την ταυτότητα του νομικού λόγου

ii.            Όταν η πυρκαγιά δεν έθιξε τις εγκαταστάσεις της επιχειρήσεως, είχε όμως ως (έμμεση) συνέπεια τον περιορισμό των εργασιών της επιχειρήσεως ή δημιούργησε οικονομικές δυσχέρειες σ  αυτήν, η μη αποδοχή των υπηρεσιών των μισθωτών περιάγει τον εργοδότη σε υπερημερία.

Ο περιορισμός των εργασιών της επιχειρήσεως και οι οικονομικές δυσχέρειες έχουν χαρακτηρισθεί από τη νομολογία ως «τυχηρόν γεγονός» το οποίο δεν απαλλάσσει τον εργοδότη από την καταβολή του μισθού.

1.3.      Πλημμύρα ως φυσικό φαινόμενο και συνέπειες για τους μισθωτούς
1.3.1.  Η Πλημμύρα φυσικό φαινόμενο ως ανυπαίτιο κώλυμα
Αν δεν υπάρξει ιδιαίτερη ρύθμιση -εκτιμούμε ότι θα υπάρξει ρύθμιση όπως έγινε με την πανδημία του covid αλλά και σε παρόμοιες καταστάσεις από πυρκαγιές του 2021 Β. Εύβοια και Πυρκαγιές Ιουλίου Αυγούστου 2023 και σεισμόπληκτες περιοχές [ΣΣ με φυσικό φαινόμενο όπως ο σεισμός χαρακτηρίστηκαν από ειδικούς επιστήμονες οι καταστροφικές πλημμύρες στην λεκάνη του Θεσσαλικού κάμπου] –  Η αδυναμία των μισθωτών να προσέλθουν στην εργασία τους λόγω των εκτεταμένων πλημμυρών και εφ’ όσον η επιχείρηση λειτούργησε κανονικά, συνιστά ανυπαίτιο κώλυμα παροχής της εργασίας και οι μισθωτοί δικαιούνται να λάβουν το ημερομίσθιό τους υπό τις προϋποθέσεις των άρθρο 657 και 658 ΑΚ.

Μεταξύ άλλων μέτρων εκτιμάται ότι θα ληφθεί και για το συγκεκριμένο φυσικό φαινόμενο το μέτρο της  Αναστολής συμβάσεων εργασίας, ειδικότερα:

·         Δηλαδή θα διαμορφωθεί ειδικό σχήμα στήριξης της απασχόλησης για τις επιχειρήσεις που έχουν πληγεί από τις πυρκαγιές ή/και πλημμύρες με τη παροχή δυνατότητας αναστολής των συμβάσεων εργασίας και χορήγησης αντίστοιχου επιδόματος, ύψους 534 ευρώ, προς τους εργαζόμενους των πληγεισών επιχειρήσεων για μια συγκεκριμένη περίοδο. Καθώς και

·         τα λοιπά μέτρα, το μέτρο αφορά στοχευμένα τις επιχειρήσεις που πιστοποιούνται ως πληγείσες και εντάσσονται στο πλαίσιο της κρατικής αρωγής προς πληγείσες επιχειρήσεις.»

1.3.2.  Διακοπή εργασιών εργοδότη λόγω πλημμυρών
i.            Οι εκτεταμένες καταστροφικές πλημμύρες κυρίως στην Θεσσαλία και σε άαλες περιοχές της χώρας, οι οποίες προκάλεσαν είτε προσωρινή διακοπή της λειτουργίας της επιχειρήσεως είτε οριστική διακοπή των εργασιών της, συνιστούν ανωτέρα βία.

Έτσι, στην περίπτωση της προσωρινής διακοπής, ο εργοδότης απαλλάσσεται από την υποχρέωση καταβολής του μισθού (άρθρο 656 ΑΚ). Βλέπε το υπ’ αριθμό 2019/2002  Έγγραφο του  Υπ.  Εργασίας – σχετικό με τις Χιονοπτώσεις, ως λόγο ανωτέρας βίας.

Εξ άλλου στην περίπτωση της οριστικής διακοπής της επιχειρήσεως, ο εργοδότης απαλλάσσεται από την υποχρέωση καταβολής της αποζημιώσεως λόγω καταγγελίας, εκτός αν ήταν ασφαλισμένος κατά του κινδύνου πυρκαγιάς, οπότε οφείλει τα 2/3 της αποζημιώσεως κατ  ἀρθρ. 6 παρ. 2 του Ν. 2112/20.  Η ρύθμιση ισχύει και επί εργατοτεχνιτών, για την ταυτότητα του νομικού λόγου

ii.            Όταν πλημμύρες δεν έθιξαν τις εγκαταστάσεις της επιχειρήσεως, είχε όμως ως (έμμεση) συνέπεια τον περιορισμό των εργασιών της επιχειρήσεως ή δημιούργησε οικονομικές δυσχέρειες σ  αυτήν, η μη αποδοχή των υπηρεσιών των μισθωτών περιάγει τον εργοδότη σε υπερημερία.

Ο περιορισμός των εργασιών της επιχειρήσεως και οι οικονομικές δυσχέρειες έχουν χαρακτηρισθεί από τη νομολογία ως «τυχηρόν γεγονός» το οποίο δεν απαλλάσσει τον εργοδότη από την καταβολή του μισθού.

Παλαιολόγος Ι. Λιάζος

Οικονομολόγος – Σύμβουλος Εργασιακών Ασφαλιστικών