Η πρόσφατη απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών να αυξήσουν σημαντικά τους δασμούς στις εισαγωγές από την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες χώρες προκαλεί έντονη ανησυχία για την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας. Αν και οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι η επίδραση στην ανάπτυξη θα είναι σχετικά περιορισμένη, γύρω στο 0,2%-0,3% του ΑΕΠ, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ο συνολικός αντίκτυπος μπορεί να είναι μεγαλύτερος, κυρίως λόγω της αυξημένης αβεβαιότητας.
Όταν οι επιχειρήσεις δεν ξέρουν τι να περιμένουν από το διεθνές περιβάλλον, είναι λιγότερο πιθανό να προχωρήσουν σε νέες επενδύσεις ή να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Αυτή η επιφυλακτικότητα μπορεί να επιβραδύνει την οικονομική δραστηριότητα, ακόμη και αν δεν επιβληθούν επιπλέον μέτρα.
Για την Ελλάδα, οι επιπτώσεις από την αύξηση των αμερικανικών δασμών αναμένονται κυρίως έμμεσες, αν και δεν είναι αμελητέες. Οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ αντιστοιχούν περίπου στο 4,2% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, ποσοστό που καθιστά τις άμεσες εμπορικές συνέπειες περιορισμένες αλλά όχι αδιάφορες, ιδιαίτερα για επιμέρους δυναμικούς κλάδους όπως τα τρόφιμα και τα φάρμακα. Ωστόσο, η μεγαλύτερη πρόκληση αφορά τις έμμεσες συνέπειες από τη συνολική επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας, η οποία μπορεί να πλήξει τη ζήτηση για ελληνικά προϊόντα σε βασικές ευρωπαϊκές αγορές, να επηρεάσει αρνητικά τον τουρισμό και να εντείνει την επιφυλακτικότητα απέναντι στις επενδύσεις. Ειδικά σε ένα περιβάλλον υψηλής αβεβαιότητας, χώρες με μικρή παραγωγική βάση και υψηλή εξάρτηση από τις εισαγωγές και γενικότερα από εξωτερικούς παράγοντες, όπως η Ελλάδα, είναι πιο ευάλωτες σε δευτερογενείς οικονομικές πιέσεις.
Ένα άλλο ασαφές σημείο είναι ο αντίκτυπος στις τιμές, δηλαδή στον πληθωρισμό. Σε πρώτη φάση, η αύξηση των δασμών μπορεί να ανεβάσει το κόστος ορισμένων προϊόντων. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις δυσκολεύονται να μεταφέρουν αυτό το αυξημένο κόστος στους καταναλωτές, επειδή η ζήτηση παραμένει σχετικά αδύναμη. Παράλληλα, η μείωση των τιμών του πετρελαίου και η ενίσχυση του ευρώ μπορούν να περιορίσουν σε κάποιο βαθμό την πίεση για αυξήσεις στις τιμές.
Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν φαίνεται να επιδιώκει μια “μάχη δασμών”. Αντίθετα, προσπαθεί να κινηθεί στρατηγικά: με στοχευμένες αντιδράσεις, διατηρώντας παράλληλα την πίεση για διαπραγματεύσεις. Μπροστά σε αυτό το σύνθετο σκηνικό, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παραμένει επιφυλακτική. Προς το παρόν, δεν σκοπεύει να αλλάξει τη στρατηγική της και συνεχίζει να προγραμματίζει σταδιακή μείωση των επιτοκίων. Ωστόσο, αν τα πράγματα επιδεινωθούν, είτε λόγω ύφεσης είτε λόγω πληθωριστικών πιέσεων, οι αποφάσεις μπορεί να αναθεωρηθούν.
Όσο δεν υπάρχει σαφήνεια γύρω από τις εξελίξεις στο εμπόριο, οι επενδυτές και οι κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να κινούνται με προσοχή. Και αυτό, σε τελική ανάλυση, μπορεί να μεταφραστεί σε πιο αργούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης για την ευρωπαϊκή οικονομία τα επόμενα χρόνια.
Σε γενικές γραμμές, η διόγκωση της αβεβαιότητας σε συνδυασμό με το ύψος των νέων δασμών μπορεί να ενισχύσει και να επιταχύνει τις υφεσιακές πιέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε
- επιτάχυνση της μείωσης των επιτοκίων από κεντρικές τράπεζες που θα επιχειρήσουν να στηρίξουν την οικονομία, και
- επιβράδυνση ή ακόμη και ύφεση στην Κίνα, με άμεσες επιπτώσεις στις διεθνείς εμπορικές ροές και αυξημένο κίνδυνο παγκόσμιας ύφεσης.
Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης του Προγράμματος Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης (E-learning) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Βάση Δεδομένων για Οικονομικές Προβλέψεις
Επιστημονικός Υπεύθυνος Π.Ε. Πετράκης (Καθηγητής), Συνεργάτες Δρ. Π.Χ. Κωστής και Δρ. Κ.Η. Καυκά με ομάδα ερευνητών
