ΙΟΒΕ: Οι πλέον εκτεθειμένοι κλάδοι σε μεταβολές του κόστους της ενέργειας

Τις επιπτώσεις του «ράλι» τιμών στην ενέργεια μετρά ειδική έκθεση του ΙΟΒΕ.

Ενεργειακά προϊόντα, όπως τα καύσιμα και η ηλεκτρική ενέργεια, αποτελούν σημαντικές εισροές στην παραγωγική διαδικασία. Για πολλούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, η δαπάνη για
προμήθεια πετρελαιοειδών, φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού αποτελεί μεγάλο μέρος των συνολικών δαπανών για εισροές. Συχνά η δαπάνη για αυτά τα ενεργειακά αγαθά είναι μεγάλη σε σύγκριση τόσο με την αξία παραγωγής του κλάδου, όσο και με την προστιθέμενη αξία του.

Επιπροσθέτως, πολλά προϊόντα που χρησιμοποιούνται ως εισροές στην παραγωγική διαδικασία, όπως τα βασικά μέταλλα, το τσιμέντο, τα χημικά και πολλά άλλα, απαιτούν μεγάλες ποσότητες
ενεργειακών αγαθών για να παραχθούν. Τα προϊόντα αυτά δεν είναι ενεργειακά αγαθά, ωστόσο η παραγωγή τους είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη σε μεταβολές του κόστους των ενεργειακών αγαθών.

Ανατιμήσεις

Οι τιμές των προϊόντων αυτών είναι επομένως ιδιαίτερα ευαίσθητες σε ενδεχόμενες ανατιμήσεις των ενεργειακών προϊόντων. Αντίστοιχα, πολλά άλλα προϊόντα είναι επίσης εκτεθειμένα, σε μικρότερο βαθμό, σε μεταβολές του ενεργειακού κόστους.

Επεκτείνοντας τις συσχετίσεις μεταξύ εισροών και τιμών ενεργειακών προϊόντων σε προγενέστερα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας κάποιου κλάδου, γίνεται φανερό ότι η παραγωγική διαδικασία του μπορεί να είναι εκτεθειμένη σε μεταβολές του ενεργειακού κόστους, ακόμη και αν κλάδος δεν χρησιμοποιεί άμεσα ενεργειακά αγαθά σε σημαντικό βαθμό. Έτσι, η έκθεση σε ενεργειακά προϊόντα μπορεί να προκύπτει κυρίως μέσω της έμμεσης οδού, λόγω χρήσης μη ενεργειακών εισροών, η παραγωγή των οποίων όμως είναι υψηλής ενεργειακής έντασης.

Προκειμένου λοιπόν να υπάρχει ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με τον ρόλο του ενεργειακού κόστους στην παραγωγή ενός κλάδου, είναι απαραίτητο να εξεταστούν και να συνυπολογιστούν οι έμμεσες επιδράσεις του ενεργειακού κόστους. Η σημασία μιας τέτοιας ανάλυσης αναδεικνύεται από την τρέχουσα συγκυρία, με την έντονη αύξηση των τιμών των ενεργειακών προϊόντων λόγω της ισχυρής ανάκαμψης παγκοσμίως το 2021 και του πολέμου στην Ουκρανία, που απειλεί τις εφοδιαστικές αλυσίδες ενέργειας από τη Ρωσία.

Το υπόδειγμα τιμών Leontief

Η έμμεση έκθεση της παραγωγικής διαδικασίας των κλάδων της ελληνικής οικονομίας στο κόστος των ενεργειακών αγαθών μπορεί να ποσοτικοποιηθεί με οικονομική ανάλυση στο πλαίσιο
κατάλληλου μακροοικονομικού υποδείγματος εισροών-εκροών (υπόδειγμα τιμών Leontief). Στο πλαίσιο ενός τέτοιου υποδείγματος, εκτιμήθηκαν το άμεσο και έμμεσο ενεργειακό κόστος για ένα
σύνολο επιλεγμένων κλάδων της ελληνικής οικονομίας, χρησιμοποιώντας τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία για τη διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. Ως άμεσο ενεργειακό κόστος νοείται η δαπάνη των επιχειρήσεων ενός κλάδου για πετρελαιοειδή, φυσικό αέριο και ηλεκτρισμό, ενώ ως έμμεσο ενεργειακό κόστος νοείται το μέρος της δαπάνης για άλλες εισροές, που αντιστοιχεί στο ενεργειακό περιεχόμενο αυτών των εισροών. Στα ακόλουθα διαγράμματα παρουσιάζονται το άμεσο και έμμεσο ενεργειακό κόστος, τόσο σε σύγκριση με τη συνολική δαπάνη κάθε κλάδου για εισροές (Διάγραμμα 3.9Α) όσο και σε σύγκριση με την ακαθάριστη αξία παραγωγής του (Διάγραμμα 3.9Β).

Από τα αποτελέσματα της ανάλυσης προκύπτει ότι οι δραστηριότητες της Ναυτιλίας-ακτοπλοΐας, ο γεωργικός τομέας και η παραγωγή βασικών μετάλλων έχουν υψηλό άμεσο ενεργειακό κόστος,
ως απόλυτο μέγεθος. Λαμβάνοντας όμως υπόψη και την έμμεση έκθεση των παραγωγικών δραστηριοτήτων στο ενεργειακό κόστος, προκύπτει ότι και άλλες δραστηριότητες, όπως οι Κατασκευές, η Παραγωγή μεταποιημένων τροφίμων και η Εστίαση-Παροχή Καταλύματος είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες – είναι μάλιστα χαρακτηριστικό αυτών των δραστηριοτήτων πως το έμμεσο ενεργειακό κόστος είναι υψηλότερο από το άμεσο (Διάγραμμα 3.9Α).

Πέρα από την ενεργειακή δαπάνη ως απόλυτο μέγεθος, ιδιαίτερη σημασία για την ευαισθησία ενός κλάδου σε ενεργειακές ανατιμήσεις έχει το ύψος της ενεργειακής δαπάνης ως ποσοστό των συνολικών δαπανών του κλάδου για εισροές. Σε κλάδους όπως τα Logistics, η Παραγωγή βασικών μετάλλων και τα Χημικά, η υψηλή ευαισθησία είναι αναμενόμενη, δεδομένου ότι ήδη οι άμεσες
δαπάνες αυτών των κλάδων για ενεργειακές εισροές αποτελούν μεγάλο μέρος (περί το 1/5) των συνολικών δαπανών τους για εισροές. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και το έμμεσο ενεργειακό κόστος, αναδεικνύεται ότι και άλλοι κλάδοι, όπως η Ναυτιλία, οι Αερομεταφορές και η Παραγωγή μεταλλικών προϊόντων και Γεωργικός τομέας, έχουν εξ ίσου σημαντική έκθεση (Διάγραμμα 3.9Β).

Συγκρίσεις

Ιδιαίτερη σημασία έχει και η σύγκριση του ενεργειακού κόστους, άμεσου και έμμεσου, ενός κλάδου με το ύψος της προστιθέμενης αξίας που παράγει. Η προστιθέμενη αξία αποτελεί μέτρο του προϊόντος ενός κλάδου, εξαιρουμένων των εισροών που χρησιμοποιεί. Σε πολλούς κλάδους, όπως στην Παραγωγή βασικών μετάλλων, στη Ναυτιλία-ακτοπλοΐα, τις Αερομεταφορές την Παραγωγή μεταλλικών προϊόντων, τα Χημικά και τα Logistics, το συνολικό ενεργειακό κόστος (άμεσο και έμμεσο) είναι υψηλό, σε σύγκριση με την προστιθέμενη αξία του κλάδου Διάγραμμα 3.10Α). Σε αυτούς τους κλάδους, ενδεχόμενες ενεργειακές ανατιμήσεις είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε σημαντική συρρίκνωση της προστιθέμενης αξίας, είτε μέσω της μείωσης της συνολικής αξίας παραγωγής, είτε από υποχώρηση της κερδοφορίας, ή από συνδυασμό τέτοιων εξελίξεων.

Οι εκτεθιμένοι κλάδοι

Τα αποτελέσματα της ανάλυσης καθιστούν φανερό ότι οι πλέον εκτεθειμένοι κλάδοι σε μεταβολές του κόστους της ενέργειας είναι η Παραγωγή βασικών μετάλλων, η Παραγωγή μεταλλικών
προϊόντων και η Ναυτιλία. Κρίνεται πως έχει σημασία ότι οι κλάδοι των Κατασκευών και της Εστίασης-Ξενοδοχείων, με σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομία, ενώ δεν έχουν μεγάλη άμεση έκθεση σε ενεργειακά κόστη, συνεπώς σε μια πρώτη προσέγγιση φαίνονται ως ασφαλείς έναντι των ανατιμήσεων των ενεργειακών αγαθών, έχουν όμως υψηλή έμμεση έκθεση σε ενεργειακά κόστη, με αποτέλεσμα εν τέλει να είναι πολύ περισσότερο εκτεθειμένοι σε μεταβολές των τιμών των ενεργειακών προϊόντων. Από την άλλη πλευρά, ακόμα και αφού ληφθούν υπόψη οι έμμεσες επιδράσεις, τόσο οι Κατασκευές όσο και η Εστίαση-Ξενοδοχεία, εξακολουθούν να έχουν σημαντικά χαμηλότερη έκθεση σε ενεργειακά κόστη, σε σύγκριση με κλάδους όπως τα Βασικά μέταλλα και η Ναυτιλία