Η Αμερική επανεξετάζει τη στρατηγική της για να αντιμετωπίσει την κινεζική οικονομία

Η Κίνα λέγεται συχνά ότι είναι ζήτημα σπάνιας συναίνεσης στην αμερικανική πολιτική. Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να γίνει κάτι για να αντιμετωπιστεί η άνοδός της. Αλλά αυτή η εμφάνιση ενότητας κρύβει διχασμούς και ακόμη και σύγχυση σχετικά με το τι ακριβώς πρέπει να γίνει, κυρίως στον οικονομικό τομέα. Είναι ο απώτερος στόχος το άνοιγμα της κινεζικής αγοράς στις αμερικανικές επιχειρήσεις ή η αποκοπή των εμπορικών δεσμών με την Κίνα;

Για την κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν, αυτά τα αντίθετα σκεπτικά οδήγησαν σε παρατεταμένες συζητήσεις – σε τέτοιο βαθμό που ορισμένοι επικριτές την κατηγορούν για παράλυση. Μια φαινομενικά ατέρμονη συζήτηση σχετικά με το αν θα αρθούν οι δασμοί για την Κίνα είναι το πιο πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα αναποφασιστικότητας. Σιγά-σιγά, όμως, αναδύεται η μορφή της προσέγγισης του κ. Μπάιντεν σχετικά με την κινεζική οικονομία. Οι επόμενες εβδομάδες μπορεί να καθορίσουν εάν πρόκειται για μια αποφασιστική, συνεκτική στρατηγική ή ένα χάος αντιφάσεων.

Το αφήγημα είναι αρκετά ξεκάθαρο. Σε μια ομιλία του τον Μάιο, ο υπουργός Εξωτερικών της Αμερικής, Άντονι Μπλίνκεν, συνέθεσε την πολιτική του Μπάιντεν για την Κίνα σε τρεις λέξεις: «επενδύστε, συντονιστείτε, ανταγωνιστείτε». Δηλαδή, η Αμερική πρέπει να επενδύσει στη δική της δύναμη, να ευθυγραμμιστεί πιο στενά με τους συμμάχους της, και να αντιμετωπίσει την Κίνα όπου χρειάζεται. Αφήνοντας κατά μέρους απλουστεύσεις, οι έννοιες αυτές μας βοηθούν στην πραγματικότητα να κατανοήσουμε πώς η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπαθεί να αντιμετωπίσει την οικονομία της Κίνας.

Ας πάρουμε τον ανταγωνισμό. Αυτό τέθηκε στο προσκήνιο από τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έσυρε την Αμερική μακριά από τη διαρκή επιθυμία να «εμπλακεί» σε έναν οξύτερο ανταγωνισμό με την Κίνα. Μέχρι τη στιγμή που άφησε την προεδρία, ο μέσος δασμός της Αμερικής στα κινεζικά προϊόντα είχε αυξηθεί από περίπου 3% σε σχεδόν 20%, σύμφωνα με υπολογισμούς του Τσαντ Μπάουν του Ινστιτούτου Peterson για Διεθνή Οικονομικά. Το άμεσο ερώτημα για τον κ. Μπάιντεν είναι τι να κάνει με αυτήν την κληρονομιά.

Με τον πληθωρισμό να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, ο κ. Μπάιντεν θέλει να μειώσει τις πιέσεις που προκαλούν οι τιμές. Η κατάργηση των δασμών στην Κίνα – που στην πραγματικότητα, είναι ένας φόρος που μετακυλίεται στους καταναλωτές – θεωρητικά θα βοηθούσε. Στην πράξη μπορεί να έχει μια πολύ περιορισμένη συνεισφορά. Μια μελέτη από το Ινστιτούτο Peterson εκτίμησε ότι η κατάργηση των δασμών θα μείωνε τον ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού, που τώρα τρέχει με περισσότερο από 8%, κατά μόλις 0,3 ποσοστιαίες μονάδες. Από τη μία πλευρά, ακόμη και το μικρότερο μετράει όταν ο πληθωρισμός είναι τόσο υψηλός όσο είναι σήμερα. Από την άλλη, ο κ. Μπάιντεν δεν θέλει να κάνει κάτι που θα παρουσιαζόταν από τους Ρεπουμπλικάνους, και ίσως την ίδια την Κίνα, ως κάποιου είδους συνθηκολόγηση.

Ακόμη και στη δική του κυβέρνηση, πολλοί βλέπουν τους δασμούς ως πολύτιμο μοχλό. Το πιθανότερο αποτέλεσμα θα είναι μικρές τροποποιήσεις. Οι προηγούμενοι δασμοί του κ. Τραμπ αφορούσαν προϊόντα όπως ημιαγωγούς. Αλλά οι μετέπειτα δασμοί που επιβλήθηκαν έπληξαν εισαγωγές όπως τα υποδήματα, βλάπτοντας πιο άμεσα τους καταναλωτές. Επομένως, η κατάργηση των δασμών σε ορισμένα καταναλωτικά προϊόντα θα φαινόταν εύκολη απόφαση. Από εκεί και πέρα, η αντίθεση στις περικοπές δασμών γίνεται όλο και πιο ισχυρή. «Για τους δασμούς σε προϊόντα υψηλής τεχνολογίας ή βιομηχανικές εισροές, η κυβέρνηση Μπάιντεν μπορεί να θέλει να τους αυξήσει σημαντικά την ίδια στιγμή που εξαλείφει άλλους. Πρέπει να καθορίσουν ποιοι είναι αποτελεσματικοί και ποιοί όχι», λέει ο Κλιτ Ουίλεμς, βετεράνος της επιτελείου εμπορίου του κ. Τραμπ. Τα «γεράκια» χαιρετίζουν το γεγονός ότι η Αμερική εισάγει λιγότερα αγαθά από την Κίνα από ό,τι το 2018.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει επίσης συζητήσει εάν θα ξεκινήσει νέα έρευνα για την οικονομική συμπεριφορά της Κίνας. Η μεγάλη έρευνα του κ. Τραμπ, που διεξήχθη βάσει του άρθρου 301 του αμερικανικού εμπορικού νόμου (που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση προβλημάτων που δεν επιλύονται εντός του ΠΟΕ), επικεντρώθηκε στις «καταναγκαστικές μεταφορές τεχνολογίας» της Κίνας. Πολλοί στην κυβέρνηση Μπάιντεν το βλέπουν αυτό ως λάθος διάγνωση. Το πραγματικό ζήτημα είναι ο ευρύτερος κρατικός καπιταλισμός της Κίνας.

Μια νέα έρευνα βάσει του άρθρου 301 θα μπορούσε να θέσει τα βιομηχανικά σχέδια και τις επιδοτήσεις της Κίνας στην πρώτη γραμμή των οικονομικών παραπόνων της Αμερικής. Σε νοητικό επίπεδο, αυτό θα ήταν ελκυστικό. «Η μεγαλύτερη πρόκληση θα είναι, αν είναι η κυβέρνηση έτοιμη να κάνει αυτό που ένα πόρισμα βάσει του 301 θα προτρέψει; Είναι έτοιμοι να επιβάλουν σημαντικές νέες κυρώσεις στην Κίνα;» λέει ο Σκοτ Κένεντι της δεξαμενής σκέψης του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, στην Ουάσιγκτον. Η καθυστέρηση του Λευκού Οίκου να ανακοινώσει μια νέα διερεύνηση 301, παρά τις συζητήσεις που στροβιλίζονται εδώ και μήνες, αποκαλύπτει τη διστακτικότητα του.

Ένα άλλο στοιχείο στον ανταγωνισμό της Αμερικής με την Κίνα είναι η σειρά των οικονομικών κυρώσεων που επιβλήθηκαν σε εταιρείες. Η κυβέρνηση του Τραμπ άνοιξε αυτή τη πόρτα, τοποθετώντας τεράστιες κινεζικές εταιρίες από τον γίγαντα τηλεπικοινωνιών Huawei, έως την κατασκευάστρια drone DJI, σε μια μαύρη «λίστα οντοτήτων» της κυβέρνησης, εμποδίζοντας έτσι τις αμερικανικές εταιρείες να τους πουλήσουν αντικείμενα χωρίς άδεια. Μέχρι το τέλος της θητείας του, ωστόσο, οι μέθοδοί του γινόντουσαν ολοένα και πιο χαοτικές, κάτι που καταδείχτηκε από την ατυχή απαίτησή του να διακόψει τις αμερικανικές δραστηριότητές του η εξαιρετικά δημοφιλής κινεζικής ιδιοκτησίας εφαρμογή TikTok.

Η ομάδα του κ. Μπάιντεν εργάστηκε για να θέσει τις κυρώσεις σε μια πιο νομικά εύρωστη βάση, ενώ παράλληλα τις έκανε πιο στοχευμένες. Οι περισσότερες από τις εταιρικές μαύρες λίστες του κ. Τραμπ εξακολουθούν να υπάρχουν. Ο κ. Μπάιντεν έχει προσθέσει σε αυτές, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης αμερικανικών επενδύσεων σε μια σειρά κινεζικών εταιρειών τεχνολογίας επιτήρησης. Εξετάζει επίσης νέους κανόνες για να εμποδίσει ξένους αντιπάλους να έχουν πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα των Αμερικανών, κάτι που μπορεί ακόμη να αποδειχτεί παγίδα για το TikTok. Συνολικά, η προσέγγιση Μπάιντεν μοιάζει περισσότερο με τον εξορθολογισμό του καβγά του Τραμπ με την Κίνα και λιγότερο με εγκατάλειψη αυτής της τακτικής.

Το δεύτερο μέρος της στρατηγικής του κ. Μπάιντεν -η ευθυγράμμιση με τους συμμάχους- τον διαφοροποιεί πολύ περισσότερο από τον προκάτοχό του. Ενώ ο κ. Τραμπ περιφρονούσε τους πιο ένθερμους φίλους της Αμερικής, ο Μπάιντεν έχει επιδιορθώσει αυτές τις σχέσεις με ζήλο. Ο ακρογωνιαίος λίθος της προσέγγισής του στην Ασία αποκαλύφθηκε τον Μάιο με την έναρξη του Οικονομικού Πλαισίου Ινδο-Ειρηνικού (IPef), που συνδέει χώρες που αντιπροσωπεύουν το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η Ινδία, η Ιαπωνία και το Βιετνάμ είναι μέλη αυτού του πλαισίου και, το πιο σημαντικό, η Κίνα δεν είναι. Ένας άλλος καρπός των προσπαθειών του κ. Μπάιντεν ήταν μια κοινή δήλωση στο τέλος της συνόδου κορυφής των G7 στις 28 Ιουνίου, η οποία δεσμευόταν να «μειώσει τις στρατηγικές εξαρτήσεις» από την Κίνα.

Υπάρχουν αμφιβολίες ότι αν σε αυτά τα ωραία λόγια θα προστεθούν συγκεκριμένες δράσεις. Οι σκέψεις που μοιράστηκαν αρκετοί Ασιάτες διπλωμάτες σχετικά με το IPef παρουσιάζουν εντυπωσιακές ομοιότητες: είναι καλό να έχουμε ξανά την Αμερική στο τραπέζι, αλλά το μόνο πιάτο που σερβίρεται είναι νερωμένος χυλός. Το IPef θα περιλαμβάνει συζητήσεις για τα πάντα, από την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα έως την κοινή χρήση δεδομένων, αλλά δεν θα υπάρχει καμία συζήτηση για τους δασμούς, κάτι που αποτελεί βασικό συστατικό των παραδοσιακών εμπορικών συνομιλιών. Η κυβέρνηση Μπάιντεν αμφισβητεί αυτόν τον χαρακτηρισμό. Ένας ανώτερος αξιωματούχος επισημαίνει την εστίαση του IPef στις αλυσίδες εφοδιασμού, υποστηρίζοντας ότι θα «έχει πολύ ζουμί». Με τις συνομιλίες να ξεκινούν αργότερα αυτόν τον μήνα, ο αξιωματούχος πιστεύει ότι μια συμφωνία για την επιτάχυνση των χρόνων εκτελωνισμού στα λιμάνια θα μπορούσε να επιτευχθεί εντός μόλις ενός έτους.

Ακόμα κι αν αυτό πραγματοποιηθεί, υπάρχει απογοήτευση μεταξύ πολλών στην Αμερική και στο εξωτερικό ότι ο κ. Μπάιντεν δεν θα κάνει περισσότερα για το εμπόριο. Μια πείσμων δικομματική ομάδα πολιτικών στην Ουάσιγκτον εξακολουθεί να διεκδικεί την επανένταξη της Αμερικής στη Συνεργασία Trans-Pacific, μια περιφερειακή εμπορική συμφωνία από την οποία αποχώρησε ο κ. Τραμπ. Οι σύμμαχοι, όπως η Ιαπωνία, θα το λατρέψουν αυτό. Πιστεύουν ότι η δημιουργία νέων αλυσίδων εφοδιασμού είναι απαραίτητη για τη μείωση της εξάρτησης από την Κίνα. Για την κυβέρνηση Μπάιντεν, ωστόσο, η ιδέα δεν πρόκειται να υλοποιηθεί. Φοβάται μήπως αποξενώσει τους υποστηρικτές των συνδικάτων και εξοργίσει το κοινό που βλέπει το εμπόριο με επιφύλαξη. Το απογοητευτικό συμπέρασμα είναι ότι η επιθυμία του κ. Μπάιντεν να ευθυγραμμιστεί με τους συμμάχους στη στρατηγική του για την Κίνα μπορεί να φτάσει μόνο μέχρι κάποιο σημείο.

Αυτό λέει πολλά για το τελευταίο στοιχείο της στρατηγικής του κ. Μπάιντεν: επενδύσεις στο εσωτερικό στο σπίτι. Αυτός είναι ο τομέας όπου η ρητορική απέχει από τη δράση ακόμη περισσότερο. Σε τελική ανάλυση, το υπογραφόμενο σχέδιο δαπανών του κ. Μπάιντεν, το κοινωνικό – κλιματικό πακέτο του «Καλύτερη Ανοικοδόμηση» (“Build Back Better”), δεν έχει ακόμη εγκριθεί από το Κογκρέσο. Αυτή είναι μια κρίσιμη στιγμή για μια πρωτοβουλία που σχεδιάστηκε ως απάντηση στην Κίνα. Η Γερουσία και η Βουλή έχουν περάσει δύο εναλλακτικά νομοσχέδια, με το ίδιο κεντρικό σημείο: ένα σχέδιο 52 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ενίσχυση της ικανότητας της Αμερικής να παράγει ημιαγωγούς. Το σχέδιο της Γερουσίας είναι πιο μετριοπαθές και έχει λάβει δικομματική υποστήριξη. Εκείνο της Βουλής, που υποστηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά από τους Δημοκρατικούς, περιέχει μια σειρά ανομοιογενών μέτρων – συμπεριλαμβανομένης και της χρηματοδότησης για τη διάσωση των κοραλλιογενών υφάλων.

Άτομα που γνωρίζουν τις συνομιλίες για τη γεφύρωση των διαφορών λένε ότι πρόσφατα υπήρξε πρόοδος, φέρνοντας το ενοποιημένο νομοσχέδιο πιο κοντά με εκείνο της Γερουσίας. Μια πτυχή του του σχεδίου της Βουλής μπορεί, σε περικομμένη μορφή, να επιβιώσει: η δημιουργία ενός μηχανισμού που, για πρώτη φορά, θα απαιτούσε από τις αμερικανικές εταιρείες να ενημερώνουν την κυβέρνηση για τις δαπάνες στο εξωτερικό, αυξάνοντας τις πιθανότητες ο Λευκός Οίκος να εμποδίσει ορισμένες επενδύσεις στην Κίνα. Για να ψηφιστεί το νομοσχέδιο πριν από τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου, θα πρέπει πιθανώς να επιτευχθεί συμφωνία πριν το Κογκρέσο διακόψει για τον Αύγουστο.

Ακόμη και χωρίς αυτό το νομοσχέδιο, η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπάθησε να δώσει τον τόνο για μια επενδυτική ώθηση στο εσωτερικό. Ο κ. Τραμπ με καλοπιάσματα και απειλές προσπάθησε να αναγκάσει τις εταιρείες να δημιουργήσουν εργοστάσια στην Αμερική, αλλά πέτυχε ελάχιστη πρόοδο. Η μεγάλη πρωτοβουλία του κ. Μπάιντεν, η οποία απασχόλησε λιγότερο τα πρωτοσέλιδα, ήταν μια εκτεταμένη επανεξέταση των αλυσίδων εφοδιασμού. Τον Φεβρουάριο η κυβέρνηση δημοσίευσε έξι ξεχωριστές εκθέσεις, που καλύπτουν ημιαγωγούς, μπαταρίες και άλλα. Αυτό δεν αποτελεί καν βιομηχανική πολιτική σε κλίμακα όπως αυτή της Κίνας. Αλλά ο στόχος είναι να κατευθύνει χρηματοδότηση και κίνητρα για την ενίσχυση της παραγωγικής βάσης της Αμερικής.

Το σχέδιο Μπάιντεν μπορεί να «παραβιάζει ανοιχτές πύλες». Από την αρχή της διακυβέρνησής του, σχετικές εταιρείες έχουν ανακοινώσει επενδύσεις άνω των 75 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην παραγωγή και έρευνα ημιαγωγών στην Αμερική. Αυτό είναι εν μέρει μια απάντηση στις ενέργειες του κ. Μπάιντεν, αλλά και μια αναγνώριση της εύθραυστη φύση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού. Πράγματι, ίσως η πιο χρήσιμη πολιτική για τον απογαλακτισμό των εταιρειών από την κινεζική αγορά είναι η υπερφίαλη επιδίωξη του Σι Τζινπίνγκ για «μηδενικό covid», που έχει σχεδόν αποκλείσει τη χώρα.

Εάν ο κ. Μπάιντεν καταφέρει πράγματι να τονώσει την εγχώρια μεταποίηση, αυτή η νίκη θα μπορούσε κάλλιστα να έχει ως τίμημα ψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές, μειωμένη αποτελεσματικότητα και, τελικά, χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη. Είναι αλήθεια ότι ξαναχτίζει τις φθαρμένες σχέσεις με τους συμμάχους. Αλλά κατά μια άλλη έννοια, η οικονομική του στρατηγική για την αντιμετώπιση της Κίνας μοιάζει πολύ με μια εκλεπτυσμένη εκδοχή του άκρατου ανταγωνισμού που ξεκίνησε ο κ. Τραμπ.