Δημογραφικό ζήτημα versus «Δημητρούλες»

Ο αντιδιασταλτικός τίτλος θέλει να δώσει έμφαση στην εικόνα της προεκλογικής αντιπαράθεσης που αντί να θέτει στο επίκεντρο της συζήτησης, αντιπαράθεσης θέσεων και προτάσεων σε πολύ σοβαρά θέματα, όπως το Δημογραφικό Ζήτημα, αναλώθηκε σε θέματα μικρής ή ασήμαντης σημασίας όπως αυτό με τις «Δημητρούλες» σαν εναλλακτικό τρόπο πληρωμών.

Το γεγονός αυτό έδωσε αφορμή για τη διατύπωση μερικών σκέψεων σε συνέχεια παλαιότερης δημοσίευσής μου σε ένα υψίστης σημασίας θέμα που είναι το Δημογραφικό Ζήτημα όχι μόνο κατά την προσωπική άποψη αλλά πολλών έγκριτων επιστημόνων, ειδικών, εγχώριων και διεθνών Οργανισμών, επικαλούμενος κάποιες ιστορικές επισημάνσεις σημαντικών πολιτικών προσώπων.

Δημογραφικό: Σε ποιες περιοχές συρρικνώνεται ο πληθυσμός της Ελλάδας – Αποκαρδιωτικός χάρτης

Πολύ πρόσφατα ο πρώην υπουργός Οικονομικών Αλέκος Παπαδόπουλος, με επιστολή του προς τους αρχηγούς των τριών μεγαλύτερων κομμάτων της Βουλής εν όψει των επερχόμενων εκλογών κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το διογκωμένο χρέος της γενικής κυβέρνησης και το κρατικό χρέος, τα οποία σημειώνει πως αποσιωπώνται και αυτό συνεπάγεται ένα σημαντικό πολιτικό ρίσκο για τη δημοσιονομική διαχείριση της πρωτοφανούς διόγκωσης δημόσιου και κρατικού χρέους. Διερωτάται ο πρώην υπουργός, «αν οι εκλογές αυτές αποτελούν ευκαιρία να τεθούν προς συζήτηση τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας ή θα επαναληφθούν τα ίδια σφάλματα που μας οδήγησαν στην πρόσφατη χρεοκοπία».

Λίγο παλαιότερα, προ εικοσαετίας και πλέον, μια άλλη πρόταση του πρώην Υπουργού Τάσου Γιαννίτση και ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών για το ασφαλιστικό σύστημα, δεν εισακούστηκε με αποτέλεσμα την περίοδο των μνημονίων να υπάρξουν επώδυνες περικοπές στις συντάξεις και το δημόσιο χρέος να αυξηθεί κατά 140 δισεκατομμύρια αντί 35 δισεκατομμύρια, δηλαδή μια αύξηση κατά το 80% της αύξησης του δημόσιου χρέους της Ελλάδας όπως ο ίδιος παρατηρεί.

Η περίφημη φράση του Χαρίλαου Τρικούπη, του πρώτου εκσυγχρονιστή πολιτικού του νέου ελληνικού κράτους, «δυστυχώς κύριοι επτωχεύσαμεν» που διατύπωσε στη Βουλή των Ελλήνων συμπύκνωνε την κατάρρευση και πτώχευση της χώρας το 1893. Επίσης το ιστορικό του άρθρο το 1874 με τίτλο «Τις πταίει;», στηλίτευε τη διοικητική καχεξία και κακοδαιμονία του κράτους, την κατάπτωση των θεσμών, την έλλειψη σεβασμού στη λαϊκή εντολή.

Οι ενδεικτικές αυτές ιστορικές επισημάνσεις, τουλάχιστον οι πολύ πρόσφατες, αντί να αποτελούν τροφή για σκέψη, προβληματισμό και να θέτουν προς συζήτηση σοβαρά θέματα της πατρίδας μας τόσο οι πολιτικοί όσο και οι δημοσιογράφοι αναλώνονται σε ασήμαντα ως περιφερειακά θέματα όπως οι «Δημητρούλες», ο άγνωστος «Χ», ή σενάρια απίθανων μη ρεαλιστικών συνεργασιών κ.α. Απουσιάζει για ακόμη μια φορά η ουσιαστική συζήτηση και αντιπαράθεση θέσεων, προτάσεων και λύσεων για τα πραγματικά σοβαρά προβλήματα των πολιτών, της κοινωνίας και της πατρίδας μας.

Το Δημογραφικό Ζήτημα, αποτελεί ένα τεράστιο υπαρξιακό θέμα, μια πραγματική βόμβα στα θεμέλια της χώρας μας και σχετίζεται άμεσα με την οικονομία, την απασχόληση, το κοινωνικό κράτος, τα ασφαλιστικά ταμεία, το σύστημα υγείας, την παιδεία, την ασφάλεια, τη μεταναστευτική πολιτική κ.ά.

Ολοένα και πιο συχνά γίνονται σοβαρές επισημάνσεις και επικλήσεις από Ερευνητικά Κέντρα, Οργανισμούς, ειδικούς επιστήμονες για εγρήγορση, ευαισθητοποίηση και άμεση ανάγκη λήψης μέτρων για την ανάσχεση και τον περιορισμό της αρνητικής εξέλιξης και αντιμετώπισης του σύνθετου, πολυπαραγοντικού ζητήματος που είναι το Δημογραφικό Ζήτημα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΚΟΜΙΣΙΟΝ η χώρα μας βρίσκεται στη δεύτερη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Ιταλία σε γηράσκοντα πληθυσμό και στα επόμενα 50 χρόνια θα συρρικνωθεί στα 8,5 εκατομμύρια και θα θέσει σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξή μας. Οι 22 στους 100 κατοίκους της χώρας μας είναι σήμερα πάνω από 65 ετών και το 2050 το ένα τρίτο θα είναι πάνω από 65, ενώ οι πάνω από 85 ετών θα είναι πολύ περισσότεροι από ότι σήμερα και ταυτόχρονα ο πληθυσμός της εργάσιμης ηλικίας (20 έως 65 ετών) θα έχουν και αυτοί μεγαλύτερη ηλικία. Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι θα μειωθεί ο πληθυσμός της εργάσιμης ηλικίας με συνέπεια οι ασφαλιστικοί οργανισμοί και τα συνταξιοδοτικά Ταμεία να αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα. Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία για να είναι ομαλή η οικονομική πορεία των ασφαλιστικών οργανισμών, πρέπει η αναλογία συνταξιούχων προς εργαζομένους να είναι 1:4,5. Δυστυχώς στη χώρα μας είναι 1: 1,7 σήμερα με τάση περαιτέρω αρνητικής αναλογίας με την παρατηρούμενη, σταθερά αυξανόμενη υπογεννητικότητα και την αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού.

Την ίδια στιγμή αυτό συνεπάγεται πως θα έχουμε μεγαλύτερο κόστος για τη συντήρηση και την αξιοπρεπή διαβίωση των ηλικιωμένων μας. Στοιχεία ειδικών αναφέρουν πως το κόστος περίθαλψης των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών, είναι 5-πλάσιο του μέσου όρου του συνολικού πληθυσμού και 15-πλάσιο του νεανικού πληθυσμού, ενώ η περίθαλψη ατόμων άνω των 80 ετών κοστίζει ακόμη περισσότερο, κάτι που επιβάλλει την κάλυψη και περίθαλψη των πολιτών όλων των ηλικιών, σε κάθε περίπτωση αυτό συνεπάγεται μια σημαντική αύξηση των συνολικών δαπανών για την υγεία.

Μια άλλη σημαντική παράμετρος του δημογραφικού ζητήματος σχετίζεται με την αστυφιλία και μετανάστευση. Η Ελλάδα του 1950, μια χώρα αγροτική, σήμερα είναι αστικοποιημένη με το 75% να κατοικεί στα αστικά κέντρα (πρωτίστως Αθήνα), ενώ το 1950 ήταν 30% με 35%. Η μετανάστευση των Ελλήνων στις δεκαετίες του 1950 -1970, αλλά και τα τελευταία χρόνια με το γνωστό brain drain της προηγούμενης δεκαετίας όπου εκτιμάται πως 500.000 περίπου νέοι μας μετανάστευσαν στο εξωτερικό και η αστυφιλία είχε σαν αποτέλεσμα την ερήμωση, το μαρασμό και τον αργό θάνατο της επαρχίας, την εγκατάλειψη των γεωργικών εργασιών και του αγροτικού περιβάλλοντος. Τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής πληθυσμού (2021) δείχνουν πως μόνο η Κρήτη και το Νότιο Αιγαίο από τις δεκατρείς Περιφέρειες της χώρας μας είχαν οριακή ή μεγαλύτερη αύξηση πληθυσμού, οι υπόλοιπες κατέγραψαν μείωση, από 1,6% στα Ιόνια Νησιά έως και 10,6% στη Δυτική Μακεδονία, στην δε Ήπειρο με 5,1% μείωση υπάρχουν 55 χωριά με λιγότερους από 30 κατοίκους ενώ τρία χωριά δεν έχουν κανένα μόνιμο κάτοικο.

Η αντιμετώπιση του Δημογραφικού Προβλήματος απαιτεί ολιστικό, καλά μελετημένο και εφαρμόσιμο, μακροπρόθεσμο σχεδιασμό από ειδικούς επιστήμονες, ενώ προϋποθέτει συναντίληψη, συνέργεια και σταθερή, πλήρη στήριξη από όλους.

Κάποια μέτρα που εφάρμοσαν με επιτυχία άλλες χώρες, όπως π.χ. το Ισραήλ, μπορούν να υιοθετηθούν και να προσαρμοστούν στα δικά μας δεδομένα. Άλλα πάλι που θα καταρτίσουν οι ειδικοί, να εφαρμόζονται συνδυαστικά, όχι αποσπασματικά και όποια ο βαθμός αποδοτικότητά τους είναι ανεπαρκής να αντικαθίστανται η να αναπροσαρμόζονται.

Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά που ίσως αξίζουν της προσοχής:

• έμφαση στον πρωτογενή γεωργικο-κτηνοτροφικό τομέα με συνοδευτικά μέτρα για τις συνθήκες ζωής στην επαρχία όπως λειτουργικά σχολεία, άρτιο σύστημα υγείας, συγκοινωνιακό δίκτυο, αθλητικές υποδομές, ψυχαγωγία και πολιτιστική στήριξη τοπικών κοινωνιών για επανασύσταση της επαρχίας για να γίνει ελκυστική η επιλογή από τους νέους να ζήσουν, να δραστηριοποιηθούν στον τόπο τους, να κάνουν οικογένεια και παιδιά και να υπηρετηθεί επιτυχώς η αναβίωση της επαρχίας

• κίνητρα σε Έλληνες επιχειρηματίες να επενδύσουν στη γεωργία, κτηνοτροφία και γενικότερα στον πρωτογενή τομέα

• τόνωση της καινοτομίας και παραγωγικότητας για δημιουργία νέων καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας με αντίστοιχη κατάρτιση των εργαζόμενων για να διαθέτουν τις ζητούμενες σύγχρονες δεξιότητες της παραγωγικής διαδικασίας και συνεπώς συγκράτηση του εργατικού δυναμικού από τη «φυγή» στο εξωτερικό. Έτσι θα στηριχθεί καλύτερα το εθνικό ασφαλιστικό σύστημα και το κράτος πρόνοιας, αφετέρου οι νεότεροι και πιο καταρτισμένοι εργαζόμενοι θα είναι ικανότεροι να αξιοποιήσουν τα οφέλη της αυτοματοποίησης, της τεχνητής νοημοσύνης και της 4-της βιομηχανικής επανάστασης

• διεύρυνση της δυνατότητας τηλεργασίας σε νέους γονείς για εξ αποστάσεως εργασία

• μείωση του φόρου εισοδήματος νέων που εισέρχονται στην παραγωγική διαδικασία για ένα μεσοδιάστημα (π.χ. 5-7 χρόνια)

• κοινωνική κατοικία για τα νέα ζευγάρια αποτελεί σημαντική βοήθεια που θα επιτρέπει τη δημιουργία οικογένειας

• χρονική διεύρυνση του οικονομικού κινήτρου τεκνοποίησης (2000 Ευρώ) στα νεαρά ζευγάρια, γιατί η ανατροφή των παιδιών συνεπάγεται μια σημαντική οικονομική επιβάρυνση

• αύξηση βρεφονηπιακών σταθμών και ολοήμερων Δημοτικών σχολείων που θα παρέχουν και φροντιστηριακά μαθήματα για προετοιμασία εισαγωγικών εξετάσεων ή μαθησιακών δυσκολιών

• παρότρυνση των επιχειρήσεων για συνέργειες στη δημιουργία μονάδων φροντίδας παιδιών των εργαζομένων γονιών ώστε να υπάρχει αντίστοιχος επιμερισμός του κόστους

• μάθημα οικογενειακού προγραμματισμού στο σχολείο για την ευαισθητοποίηση και την κατανόηση των επιπτώσεων του δημογραφικού προβλήματος για το μέλλον της πατρίδα μας

• μακροπρόθεσμα σχεδιασμένη προσπάθεια μεταφοράς υπουργείων και δημόσιων Οργανισμών σε διάφορους νομούς της χώρας όπως αυτό συμβαίνει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες (η τεχνολογία/ψηφιοποίηση βοηθάει επίσης σε αυτό) συμβάλλοντας έτσι θετικά και στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας

• υποχρεωτική θητεία, μικρότερης διάρκειας με την αποφοίτηση του Λυκείου και εναλλακτική κοινωνική θητεία, έτσι θα επιλύεται και το πρόβλημα της ανυποταξίας με κοινωνικό αντίκτυπο καθότι η ανυποταξία ωθεί τους νέους αυτούς να ζουν στο εξωτερικό και άρα να στερείται η χώρα μιας ακόμη ομάδας νέων ανθρώπων να εργαστούν και να δημιουργήσουν οικογένεια στην πατρίδα μας, ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνεται η ισονομία. Όσοι επιθυμούν για λόγους θρησκευτικούς, πεποιθήσεων ή στάσης ζωής κλπ. να επιλέγουν την κοινωνική θητεία, κάτι που συμβαίνει σε ευρωπαϊκές χώρες

• καλά σχεδιασμένη και αποτελεσματική ένταξη οικονομικών μεταναστών και προσφύγων που βρίσκονται ήδη στη χώρα μας όπως αυτό έχει συμβεί σε μεγάλο βαθμό σε άλλες χώρες της Ευρώπης αξιοποιώντας τις ικανότητες που διαθέτουν με τις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας και παραγωγής. Το γεγονός ότι πολλοί προέρχονται από χώρες με διαφορετικά πολιτιστικά και κυρίως θρησκευτικά χαρακτηριστικά απαιτεί προσοχή γιατί ενέχει και κινδύνους π.χ. από φανατικούς που διακηρύσσουν ως μακροπρόθεσμο στόχο «την επιβολή του μισοφέγγαρου έναντι του σταυρού» στην Ευρώπη.

Αντί να αποτελούν κύριο θέμα συζήτησης πχ. οι «Δημητρούλες» ή οι άγονες αντιπαραθέσεις και οι κοκορομαχίες ας εστιάσουν οι πολιτικοί μας και αυτοί που θέτουν ερωτήματα στα σοβαρά και υπαρξιακά ζητήματα της πατρίδας μας, να συνεννοηθούν και συνεργαστούν τουλάχιστον στα σημαντικά, γιατί δεν ελλοχεύει μόνο ο κίνδυνος της πτώχευσης, αλλά της ίδιας της ύπαρξής μας ως έθνος!

Ο Δημήτρης Γρέβιας είναι PhD. Εργ. & Οργ. Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Μονάχου
Διαχείριση και Ανάπτυξη Ανθρώπινων Πόρων