Τρύγος: Πώς αντιμετωπίζουν την έλλειψη εργατικών χεριών οι Γάλλοι αμπελουργοί

«Αν είστε αμπελουργός και θέλετε να τρυγήσετε, δεν πρόκειται να βρείτε εργατικά χέρια σήμερα. Αυτή είναι η πραγματικότητα», δηλώνει δίχως περιστροφές ο Αρνό Ρουσό, πρόεδρος της Εθνικής Ομοσπονδίας των Συνδικάτων Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων της Γαλλίας. Ο τρύγος μόλις ξεκίνησε και ο επικεφαλής των συνδικάτων των Γάλλων αγροτών μιλώντας στο Ραδιοφωνικό Σταθμό του Μονακό εξήγησε ότι την ανάγκη να αναγνωριστούν οι εποχικά απασχολούμενοι στον κλάδο ως ασκούντες ένα βαρύ έργο και να αμείβονται και να ασφαλίζονται αναλόγως.

«Σε ολόκληρη τη χώρα, κατά μέσο όρο, το ένα τρίτο των θέσεων εργασίας δεν καλύπτεται», δηλώνει σε ρεπορτάζ του «Figaro» ο Ζαν-Μαρί Φαμπρ, πρόεδρος του Σωματείου Ανεξάρτητων Οινοπαραγωγών, το οποίο συγκεντρώνει περισσότερους από 7.000 επαγγελματίες. «Η έλλειψη εργατικών χεριών είναι μια πραγματικότητα εδώ και περίπου δέκα χρόνια», εξηγεί ο Φαμπρ. Και παρατηρεί ότι «το φαινόμενο έχει οξυνθεί πολύ μετά την κρίση της Covid, αν και οι συνθήκες συγκομιδής των καρπών των αμπελιών έχουν βελτιωθεί τα τελευταία 20 χρόνια χάρη στις νέες τεχνικές καλλιέργειας που επιτρέπουν την ευκολότερη πρόσβαση στα τσαμπιά».

Το μεγάλο στοίχημα της Γαλλίας με την πράσινη ανάπτυξη

Ευελιξία στις προσλήψεις

Παραδοσιακά πολλοί από τους εποχικούς τρυγητές ήταν ντόπιοι μαθητές και φοιτητές από κοντινά Πανεπιστήμια. «Αλλά οι μαθητές και οι φοιτητές επιστρέφουν πλέον νωρίτερα στα μαθήματά τους συγκριτικά με το παρελθόν κι αυτό είναι κάτι που μας στερεί ένα πολύ χρήσιμο εργατικό δυναμικό», εξηγεί ο Ζαν-Μαρί Φαμπρ.

Η εξέλιξη αυτή συνοδεύεται από την όλο και μεγαλύτερη έλλειψη αλλοδαπών εργαζομένων, οι οποίοι επωφελούνται πλέον από τις καλύτερες συνθήκες εργασίας και αμοιβής που τους προσφέρονται σε άλλους τομείς του πρωτογενούς ή του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας, ακόμα και στις χώρες καταγωγής τους.

Σημειωτέον ότι η προέλευση των εποχικών εργατών του τρύγου ποικίλλει ανάλογα με το πού βρίσκεται ο αμπελώνας. Έτσι, στη Βουργουνδία απασχολούνται συνήθως εποχικοί τρυγητές από την Ανατολική Ευρώπη, την Ισπανία και την Πορτογαλία, ενώ στην Προβηγκία και το Λανγκεντόκ απασχολούνται εργάτες από τις πρώην γαλλικές αποικίες της Βόρειας Αφρικής (Μαγκρέμπ).

Δεν εμφανίζονται στο αμπέλι

«Ιδιαίτερα το φετινό καλοκαίρι το πρόβλημα είναι πολύ οξύ. Λόγω των ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών τα σταφίλια ωρίμασαν γρηγορότερα και το αποτέλεσμα είναι να ξεκινούμε όλοι ταυτόχρονα τον τρύγο. Έχω αυτή τη στιγμή 10 εργάτες για να τρυγήσω τα 3 εκτάρια (30 στρέμματα) που καλλιεργώ στο Μποζολέ (την επαρχία βόρεια της Λυών που παράγει το ομώνυμο κρασί). Χρειάζομαι 13 έως 15 άτομα συνολικά και η έλλειψη αυτή μου στοιχίζει πολύ», δηλώνει στον «Figaro» η αμπελουργός και οινοπαραγωγός Σαντρίν Ενριό.

Οι συνάδελφοί της, Ιζαμπέλ Περό επίσης από το Μποζολέ και Πολίν Μουρέν από το Ανζού προσπαθούν να εκμεταλλευθούν τα κοινωνικά δίκτυα για να βρει εποχικούς εργάτες για τον τρύγο. «Δύο μήνες προτού ξεκινήσει ο τρύγος βρίσκει κανείς ενδιαφερόμενους για να έρθουν να δουλέψουν, αλλά όταν φτάνει η ώρα και τους περιμένεις αυτοί δεν εμφανίζονται διότι έχουν βρει εν τω μεταξύ κάτι καλύτερο και λιγότερο κουραστικό για να απασχοληθούν απ’ αυτό που τους προσφέρουμε», εξηγούν.

Φαΐ, ύπνος και… πισίνα

Αναρωτιέται κανείς μήπως οι εργάτες «λακίζουν» από τα αμπέλια επειδή οι προσφερόμενες συνθήκες εργασίας και διαμονής παραπέμπουν σε ρωμαϊκή γαλέρα (απ’ αυτές που απεικόνισαν με μαύρο χιούμορ οι Ουντερζό και Γκοσινί στις περιπέτειες του «Αστερίξ»). Δεν είναι αυτή η κατάσταση που επικρατεί στους γαλλικούς αμπελώνες, τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια.

«Πριν από 25 χρόνια σταματήσαμε να τους φιλοξενούμε στο σπίτι. Τους ζητούσαμε να φέρουν μαζί τους μια σκηνή για να κοιμούνται και να ξεκουράζονται. Δεν υπήρχε πρόβλημα, οι καιρικές συνθήκες ήταν πολύ καλές. Τώρα φιλοξενούμε πάλι περί τα 15 άτομα στο σπίτι μας», δήλωσε η Ιζαμπέλ Περό, διευκρινίζοντας ότι εκτός από τον πρωινό καφέ και μεσημεριανό γεύμα στους αμπελώνες, προσφέρουν επίσης με το σύζυγό της στους εποχικούς εργάτες και δείπνο στο σπίτι.

Μια από τις εργαζόμενες στους αμπελώνες των Περό είναι η Νελ, η οποία μόλις τέλειωσε το μεταπτυχιακό της. «Σκέφτηκα ότι έπειτα από ένα δίμηνο που πέρασα το καλοκαίρι σε κλιματιζόμενα γραφεία θα ήθελα να δουλέψω με τα χέρια μου στην ύπαιθρο», δήλωσε στο ρεπόρτερ του «Figaro» Αντουάν Μπουσέ. Και παραδέχθηκε ότι εκτός από τον αγροτικό κατώτατο μισθό στεγάζεται, σιτίζεται πρωί, μεσημέρι και βράδυ, ενώ μετά τη δουλειά μπορεί να χαλαρώσει ακόμα και στην πισίνα του αγροκτήματος.

Παρά τις παροχές αυτές, οι Περό δεν έχουν βρει τους εργαζόμενους που χρειάζονται για να ολοκληρώσουν τη συγκομιδή σε τέσσερις-πέντε ημέρες, που είναι το προβλεπόμενο. «Αναγκαστικά ο τρύγος θα παραταθεί», παραπονιούνται.

Δεν είναι λύση για όλους οι μηχανές

Στη Βοκλίζ της Προβηγκίας η Σελίν Μπαρνιέ διευθύνει την οινοπαραγωγή στα 90 εκτάρια (900 στρέμματα) του κτήματος Fontaine du Clos. Σε αντίθεση με τους μικρούς παραγωγούς, οι υπεύθυνοι των μεγάλων αμπελώνων δεν μπορούν να ρισκάρουν προσλήψεις της τελευταίας στιγμής. Το συγκεκριμένο κτήμα παράγει 300.000 φιάλες ετησίως και έχει αυτοματοποιήσει (με τη χρήση μηχανών) ένα μέρος του τρύγου.

Οι τρυγο-μηχανές εξυπηρετούν τις μεγάλες καλλιέργειες, αλλά δεν είναι χρήσιμες (και συμφέρουσες) στις μικρές. Επίσης η χρήση τους εξαρτάται από τη μορφολογία του εδάφους, δεν μπορούν για παράδειγμα να χρησιμοποιηθούν σε αμπελώνες που βρίσκονται σε απότομες πλαγιές, όπως πολλοί στη Βουργουνδία ή στην κοιλάδα του Ροδανού ποταμού (Côtes du Rhône).

Οι εργολάβοι του τρύγου

Είναι σαφές ότι οι μηχανές δεν αρκούν για να αναπληρώσουν την έλλειψη εργαζομένων. Γι’ αυτό και εμφανίζονται νέες δομές, εταιρείες παροχής υπηρεσιών με εξειδίκευση στις αμπελουργικές εργασίες, που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους όλο το χρόνο. Οι επιχειρήσεις αυτές απασχολούν εκπαιδευμένους εργάτες. Όμως οι νέες αυτές δομές κοστίζουν. Και επιπλέον φαίνεται πως δεν έχουν πείσει (ακόμα τουλάχιστον) όλους τους επαγγελματίες του κλάδου.

«Το κόστος για τους αμπελουργούς αυξάνεται κατά 20% έως 25% ανά εκτάριο, αλλά εδώ μιλάμε για ανθρώπους εκπαιδευμένους. Δεν πρόκειται για απλά πρακτορεία προσωρινής απασχόλησης…», σημειώνει η Σελίν Μπαρνιέ που δηλώνει ικανοποιημένη από τις υπηρεσίες των νέων επιχειρήσεων που δημιουργούνται στον κλάδο.

Με την Μπαρνιέ συμφωνεί και η Σαντρίν Ενριό, που για πρώτη φορά χρησιμοποίησε εφέτος έναν από αυτούς τους παρόχους υπηρεσιών για να τρυγήσει τον αμπελώνα της. «Ήταν ένα εκπαιδευμένο ξένο εργατικό δυναμικό, που ήξερε τη δουλειά. Ήταν φιλικοί και ικανοί, νομίζω ότι θα τους ξανακαλέσω του χρόνου», διαβεβαιώνει.

Η Σαντρίν Ενριό είναι νέα αμπελουργός, μπήκε στο επάγγελμα μόλις το 2018. Οι παλαιότερες γενιές διατυπώνουν τις ενστάσεις τους για τη «μόδα» των εργολάβων του τρύγου. Η Ιζαμπέλ Περό που «τρέχει» την επιχείρησή της επί τριάντα συναπτά έτη, διατυπώνει τις ενστάσεις της. «Δεν θέλω στρατεύματα με το κλειδί στο χέρι. Κυκλοφορούν ανάμεσα στα διαφορετικά κτήματα, επιβάλλοντας τις ημερομηνίες συγκομιδής που τους βολεύουν», παρατηρεί.