Μήπως οι influencers… βλάπτουν σοβαρά την υγεία μας;

Στην εποχή των social media η παραπληροφόρηση γύρω από ιατρικά ζητήματα διαδίδεται πολύ ταχύτερα από τα «γιατροσόφια» που πουλούσε ο κάθε τσαρλατάνος τους προηγούμενος αιώνες.

Μία νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Network Open διαπιστώνει πως περίπου το 85% των αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με διάφορες ιατρικές εξετάσεις είναι παραπλανητικό ή και προωθεί δυνητικά επιβλαβείς ιατρικές συμβουλές.

«Τα στοιχεία που εξετάσαμε καταδεικνύουν την ανάγκη για ένα αυστηρότερο νομικό πλαίσιο γύρω από την παραπληροφόρηση σε ιατρικά ζητήματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», επισημαίνουν οι συγγραφείς της έρευνας.

Τα social media παραπλανούν

Οι ερευνητές τονίζουν πως οι αναρτήσεις στα social media οδηγούν πολλούς ανθρώπους στην ψευδαίσθηση πως πάσχουν από κάποια ασθένεια και ως εκ τούτου συμβάλλουν σε ολοένα και μεγαλύτερη ζήτηση για θεραπείες που στην πραγματικότητα οι «ασθενείς» δεν χρειάζονται καν. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτό αποτελεί μία άκρως επικίνδυνη υγειονομική απειλή.

Η λεγόμενη «υπέρ-διάγνωση» έχει ως αποτέλεσμα να σπαταλούνται υγειονομικοί πόροι που ειδάλλως θα χρησιμοποιούνταν για την αντιμετώπιση πραγματικών ασθενειών – και έτσι υπάρχει «υπό-διάγνωση» ή «υπό-θεραπεία» στις πραγματικές υγειονομικές απειλές. Επιπλέον, η αχρείαστη θεραπεία μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές στον «ασθενή», όπως για παράδειγμα πονοκεφάλους ή άλλα συμπτώματα.

Οι ερευνητές ανέλυσαν 982 αναρτήσεις διαφόρων influencers στο Instagram και το TikTok με περισσότερους από 200 εκατομμύρια ακολούθους, εστιάζοντας ιδίως σε δημοσιεύσεις γύρω από ιατρικές εξετάσεις όπως η μαγνητική τομογραφία και οι εξετάσεις τεστοστερόνης.

Μόλις το 15% όλων αυτών των αναρτήσεων επεσήμαινε πως οι εξετάσεις που προτείνονταν ενδέχεται να είχαν επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων.

Ο ρόλος των οικονομικών κινήτρων

Σχεδόν όλοι οι υπό κρίση influencers δεν είχαν το απαραίτητο ιατρικό γνωστικό υπόβαθρο για την παροχή έγκυρης πληροφόρησης επί των θεμάτων που αφορούσαν οι αναρτήσεις τους. Μόλις το 6% των αναρτήσεων περιλάμβαναν και κάποιου είδους ιατρικές αποδείξεις.

Αντιθέτως, οι influencers φαίνεται να έχουν την τάση να βασίζονται σε ανέκδοτα αποδεικτικά στοιχεία ή να διαλέγουν συγκεκριμένα ιατρικά στοιχεία που ταιριάζουν με τις εκάστοτε ιατρικές εξετάσεις που προωθούν.

Έτσι, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προωθούνται για παράδειγμα τα τεστ πρόωρης ανίχνευσης διαφόρων ειδών καρκίνου ή τεστ για το μικροβίωμα του εντέρου, τα οποία πλασάρονται ως απολύτως απαραίτητα – χωρίς όμως να παρατίθενται και οι σχετικές αποδείξεις.

«Είναι ξεκάθαρο ότι τα νέα στοιχεία σχετικά με τις παραπλανητικές πληροφορίες σε περίπου 1.000 αναρτήσεις καθιστούν απαραίτητη τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της υπέρ-διάγνωσης και της υπερβολικής χρήσης [ιατρικών εξετάσεων και φαρμάκων]», παρατηρούν οι συγγραφείς της έρευνας.

Παράλληλα, κατά την εκπόνηση της μελέτης διαπιστώθηκε επίσης πως πάνω από τα δύο τρίτα των influencers έχουν οικονομικά κίνητρα για την προώθηση του εκάστοτε ιατρικού τεστ – με αποτέλεσμα να είναι πιθανότατα μεροληπτικοί όσον αφορά τις πληροφορίες που παραθέτουν, υπερβάλλοντας για την αναγκαιότητα διενέργειας της εκάστοτε εξέτασης και υποτιμώντας τους κινδύνους που αυτή συνεπάγεται.

Πώς μπορούμε να προστατευθούμε;

Όσο δύσκολο και αν είναι, υπάρχουν αρκετά πράγματα που μπορεί να κάνει ο κάθε χρήστης, προκειμένου να βρίσκει αξιόπιστες και επιστημονικά βάσιμες υγειονομικές συμβουλές στο διαδίκτυο, αλλά και να προστατευθεί από την παραπληροφόρηση.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, μπορούμε:

• Να διασταυρώνουμε τις πηγές: πάντοτε πρέπει να ελέγχουμε το υπόβαθρο του ατόμου που δίνει ιατρικές συμβουλές.
• Να αντιμετωπίζουμε κριτικά το περιεχόμενο που βλέπουμε και να εξετάζουμε το κατά πόσον οι πληροφορίες βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα από έγκριτες πηγές.
• Να κάνουμε το δικό μας fact-checking, αξιοποιώντας έγκυρες πηγές που διατίθενται online, όπως για παράδειγμα τις ιστοσελίδες του ΠΟΥ και του NHS.
• Προτού αναδημοσιεύσουμε μία ανάρτηση, να αναλογιζόμαστε μήπως το περιεχόμενό της είναι αναληθές ή και δυνητικά επιβλαβές, έχοντας προφανώς ελέγξει πρώτα την εγκυρότητα των πληροφοριών που αναφέρονται σε αυτό.
• Ταυτόχρονα μπορούμε να «επιμορφωνόμαστε» γύρω από τη χρήση των social media, παίζοντας διάφορα διαδικτυακά εκπαιδευτικά παιχνίδια, όπως το Spot the Troll και το Bad News, μέσα από τα οποία μαθαίνουμε πώς να εντοπίζουμε τις ψευδείς πληροφορίες σε δημοσιεύσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Πηγή: DW