Πετρέλαιο: Οι κερδισμένοι και οι χαμένοι της αγοράς

Οι τιμές του πετρελαίου έχουν πέσει, καθώς η αγορά αντιμετωπίζει την προοπτική ενός αυξανόμενου πλεονάσματος.
Φέτος αναμένεται να κορυφωθεί η πρώτη μεγάλη υπερπροσφορά από το 2020. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) προέβλεψε τον Νοέμβριο ότι η παγκόσμια προσφορά θα υπερβεί τη ζήτηση κατά 2,4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και αναμένει ότι το χάσμα θα διευρυνθεί σε ρεκόρ 4 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα το επόμενο έτος, σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg.

Η παρατεταμένη πτώση των τιμών θα ασκήσει πίεση στις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις που εξαρτώνται από τα έσοδα από το πετρέλαιο, ενώ άλλες θα επωφεληθούν.

Η αύξηση της ζήτησης πετρελαίου επιβραδύνεται. Οι εμπορικές πολιτικές του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επηρεάζουν αρνητικά τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, ενώ η Κίνα, ο δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής αργού πετρελαίου, αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω της ύφεσης στην αγορά ακινήτων και της χαμηλής καταναλωτικής δαπάνης.

Πετρέλαιο: Η προσφορά και ο OPEC+

Από την πλευρά της προσφοράς, ο OPEC+, η συμμαχία παραγωγών με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, έχει αρχίσει να χαλαρώνει τις περικοπές παραγωγής του παρελθόντος. Οι χώρες εκτός αυτής της ομάδας, ιδίως αυτές της Αμερικής, παράγουν επίσης περισσότερα βαρέλια.

Η προσφορά από τη Ρωσία, τον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό παγκοσμίως, παραμένει αβέβαιη. Από τη μία πλευρά, η χώρα αντιμετωπίζει νέες αμερικανικές κυρώσεις που απειλούν να διαταράξουν τις εξαγωγές της. Από την άλλη, η ανανεωμένη προσπάθεια της κυβέρνησης Τραμπ να εξασφαλίσει μια συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία έχει αυξήσει τις πιθανότητες άρσης ορισμένων διεθνών κυρώσεων, κάτι που θα μπορούσε να διευκολύνει τη ροή ρωσικού πετρελαίου στην αγορά.

Το περιβάλλον χαμηλών τιμών πετρελαίου είναι ευνοϊκό για τους αγοραστές, ιδίως για τους μεγάλους καθαρούς εισαγωγείς όπως η Κίνα, η οποία έχει γεμίσει τα στρατηγικά της αποθέματα, και η Ινδία, η οποία έχει δεχτεί πιέσεις από τις ΗΠΑ να σταματήσει να αγοράζει ρωσικό αργό πετρέλαιο.

Η Ινδία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος καταναλωτής πετρελαίου στον κόσμο. Ανέβασε τις αγορές της από τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, καθώς οι Ρώσοι εξαγωγείς πρόσφεραν μεγάλες εκπτώσεις για να αντισταθμίσουν την απώλεια των παραδοσιακών ευρωπαίων αγοραστών. Η πτώση των παγκόσμιων τιμών θα μπορούσε να κάνει λιγότερο επώδυνη για την Ινδία την αποφυγή των ρωσικών βαρελιών που έχουν υποστεί κυρώσεις και τη μετάβαση σε προμηθευτές της Μέσης Ανατολής, των οποίων οι μεσαίες και βαριές ποιότητες αργού πετρελαίου είναι παρόμοιες με το μείγμα εξαγωγών της Ρωσίας από τα Ουράλια.

Το πετρέλαιο, η τιμή της βενζίνης και η πολιτική του «drill, baby, drill»

Το φθηνότερο πετρέλαιο μπορεί να μεταφραστεί σε χαμηλότερες τιμές καυσίμων. Ο Τραμπ αρέσκεται να χρησιμοποιεί την τιμή της βενζίνης ως οικονομικό βαρόμετρο και κατά τη διάρκεια των εκλογών του περασμένου έτους δεσμεύτηκε να την μειώσει κάτω από τα 2 δολάρια το γαλόνι.

Λίγο περισσότερο από 10 μήνες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του, η μέση τιμή της βενζίνης σε εθνικό επίπεδο- είχε μειωθεί κατά περίπου 12 σεντς, αν και δεν είχε ακόμη πέσει κάτω από τα 3 δολάρια το γαλόνι, επίπεδο που είχε παρατηρηθεί για τελευταία φορά το 2021. Περαιτέρω μειώσεις στις τιμές των καυσίμων θα μπορούσαν να περιοριστούν από διακοπές λειτουργίας σε βασικά διυλιστήρια πετρελαίου στην Ασία και την Αφρική, καθώς και από μόνιμες κλείσεις σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Η πτώση των τιμών του πετρελαίου έχει και μια αρνητική πλευρά για τον Τραμπ. Αν μειωθούν υπερβολικά, η εξόρυξη αργού πετρελαίου θα μπορούσε να καταστεί μη οικονομικά αποδοτική στις ΗΠΑ, υπονομεύοντας το πρόγραμμα «drill, baby, drill» του προέδρου και ασκώντας πίεση στους πολιτικούς υποστηρικτές του που βασίζονται στην πετρελαϊκή βιομηχανία.

Διυλιστήρια πετρελαίου

Το φθηνότερο αργό πετρέλαιο μπορεί να αυξήσει τα περιθώρια κέρδους που αποκομίζουν τα διυλιστήρια από τη μετατροπή του πετρελαίου σε προϊόντα όπως βενζίνη, ντίζελ και καύσιμα αεροσκαφών. Στα μέσα Νοεμβρίου, τα περιθώρια κέρδους των αμερικανικών διυλιστηρίων έφτασαν στο υψηλότερο εποχιακό επίπεδο από το 2022.

Καθώς η παγκόσμια δυναμικότητα διύλισης είναι σχετικά περιορισμένη, αυτό περιορίζει την ποσότητα του επιπλέον πετρελαίου που μπορεί να υποστεί επεξεργασία και σημαίνει ότι οι τιμές των διυλισμένων προϊόντων είναι πιθανό να μειωθούν λιγότερο από ό,τι οι τιμές του αργού πετρελαίου. Επομένως, οι χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου είναι πιο επωφελείς για τις χώρες που εισάγουν και διυλίζουν οι ίδιες το αργό πετρέλαιο, αντί να βασίζονται στις εισροές διυλισμένων προϊόντων.

Έμποροι πετρελαίου

Στην πορεία προς το πλεόνασμα πετρελαίου, το «put skew» για το αμερικανικό πετρέλαιο αναφοράς West Texas Intermediate — ένα μέτρο του πόσο περισσότερο είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οι έμποροι για bearish put options έναντι bullish calls — έφτασε στο υψηλότερο επίπεδό του σε ένα μήνα. Αυτό είναι ένα σημάδι ότι οι κερδοσκόποι είναι προετοιμασμένοι για πτώση των τιμών.

Εν τω μεταξύ, λίγο πριν οι ΗΠΑ βάλουν στη μαύρη λίστα τους ρωσικούς πετρελαϊκούς γίγαντες Rosneft PJSC και Lukoil PJSC τον Οκτώβριο, οι διαχειριστές κεφαλαίων ήταν οι λιγότερο αισιόδοξοι για το αμερικανικό αργό πετρέλαιο που έχει καταγραφεί ποτέ, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία για τη θέση των επενδυτών, τα οποία καθυστέρησαν λόγω του κυβερνητικού shutdown.

Καθώς οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης αντανακλούν τελικά τις δυσοίωνες προοπτικές για την αγορά, πολλοί επενδυτές το θεωρούν ως επιβεβαίωση της μακροχρόνιας πτωτικής τους οπτικής. Επισημαίνουν δύο πράγματα ως απόδειξη ότι ήταν από την αρχή στη σωστή πλευρά της συναλλαγής: τα συνολικά αποθέματα αργού πετρελαίου των ΗΠΑ (εξαιρουμένων των στρατηγικών αποθεμάτων πετρελαίου) ανέβηκαν στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων πέντε μηνών τον Νοέμβριο, ενώ ο όγκος του αργού πετρελαίου στα δεξαμενόπλοια στη θάλασσα συνεχίζει να καταγράφει νέα ρεκόρ, υποδηλώνοντας ότι η προσφορά υπερβαίνει τη ζήτηση.

Στρατηγικό απόθεμα πετρελαίου (Strategic Petroleum Reserve)

Οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου προσφέρουν στις ΗΠΑ την ευκαιρία να αναπληρώσουν το απόθεμα πετρελαίου έκτακτης ανάγκης, το οποίο ήταν γεμάτο μόνο κατά 60% περίπου στα μέσα Νοεμβρίου. Το Στρατηγικό Απόθεμα Πετρελαίου παραμένει μειωμένο μετά την απελευθέρωση αποθεμάτων στην αγορά από την κυβέρνηση Μπάιντεν, σε μια προσπάθεια να μετριαστεί η άνοδος των τιμών της βενζίνης που ακολούθησε την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ο Τραμπ υποσχέθηκε κατά την ορκωμοσία του να γεμίσει το SPR «μέχρι το τέρμα». Εκμεταλλευόμενο τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, το Υπουργείο Ενέργειας ανέθεσε συμβάσεις αξίας σχεδόν 56 εκατομμυρίων δολαρίων τον Νοέμβριο για την προμήθεια 900.000 βαρελιών για αυτό το απόθεμα.

Ωστόσο, στο πλαίσιο του σαρωτικού νόμου για τους φόρους και τις δαπάνες που ψήφισε ο Τραμπ το καλοκαίρι, το Κογκρέσο διέθεσε μόνο 171 εκατομμύρια δολάρια για την αγορά πετρελαίου για το SPR μεταξύ 2025 και 2029 — ένα όριο που η κυβέρνηση θα μπορούσε να φτάσει πολύ γρήγορα. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε λιγότερα από 3 εκατομμύρια βαρέλια στις τρέχουσες τιμές, το οποίο απέχει πολύ από τα περίπου 300 εκατομμύρια βαρέλια που χρειάζονται για να φτάσει το SPR στη μέγιστη χωρητικότητά του.

Πετρελαιοπαραγωγές χώρες

Για τους εξαγωγείς ορυκτών καυσίμων, των οποίων οι οικονομίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την πετρελαϊκή βιομηχανία, η πτώση των τιμών θα μπορούσε να επιβαρύνει τα έσοδά τους και να ασκήσει πίεση στους δημοσιονομικούς τους προϋπολογισμούς.

Η Σαουδική Αραβία, ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ, επιδιώκει να διαφοροποιήσει την οικονομία της μέσω του προγράμματος Vision 2030. Ωστόσο, οι τεράστιες επενδύσεις που πραγματοποιούνται σε μεγαλεπήβολα κατασκευαστικά έργα, όπως το εμβληματικό έργο Neom, καθώς και άλλες πρωτοβουλίες για την κατασκευή τουριστικών θέρετρων στην Ερυθρά Θάλασσα, εργοστασίων ηλεκτρικών οχημάτων και κέντρων δεδομένων, έχουν πιθανώς την αφήσει ακόμη πιο εξαρτημένη από τα έσοδα από το πετρέλαιο.

Πετρελαιοπαραγωγές χώρες

Για τους εξαγωγείς ορυκτών καυσίμων, των οποίων οι οικονομίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την πετρελαϊκή βιομηχανία, η πτώση των τιμών θα μπορούσε να επιβαρύνει τα έσοδά τους και να ασκήσει πίεση στους δημοσιονομικούς τους προϋπολογισμούς.

Η Σαουδική Αραβία, ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ, επιδιώκει να διαφοροποιήσει την οικονομία της μέσω του προγράμματος Vision 2030. Ωστόσο, οι τεράστιες επενδύσεις που πραγματοποιούνται σε μεγαλεπήβολα κατασκευαστικά έργα, όπως το εμβληματικό έργο Neom, καθώς και άλλες πρωτοβουλίες για την κατασκευή τουριστικών θέρετρων στην Ερυθρά Θάλασσα, εργοστασίων ηλεκτρικών οχημάτων και κέντρων δεδομένων, έχουν πιθανώς την αφήσει ακόμη πιο εξαρτημένη από τα έσοδα από το πετρέλαιο.

Αν και το βασίλειο έχει αναδιαμορφώσει τις δαπάνες για τα μεγαλεπήβολα έργα του — καθυστερώντας και περιορίζοντας ορισμένα έργα και επιταχύνοντας άλλα — εξακολουθεί να αναμένει έλλειμμα στον εθνικό προϋπολογισμό για τα επόμενα χρόνια. Το Bloomberg Economics εκτίμησε τον Νοέμβριο ότι η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας χρειάζεται τιμή πετρελαίου 98 δολάρια το βαρέλι για να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της και 115 δολάρια αν συμπεριληφθούν οι εγχώριες δαπάνες του κρατικού επενδυτικού ταμείου της, του Public Investment Fund. Αυτό είναι πολύ πάνω από τον φετινό μέσο όρο των 69 δολαρίων ανά βαρέλι για το Brent, το παγκόσμιο σημείο αναφοράς, μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου.

Ρωσία

Οι δυτικές κυρώσεις έχουν καταστήσει τους Ρώσους εξαγωγείς πετρελαίου σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένους από τους αγοραστές στην Κίνα και την Ινδία, οι οποίοι έχουν ζητήσει εκπτώσεις για να συνεχίσουν να εισάγουν αυτό το θαλάσσιο αργό πετρέλαιο. Ελλείψει ειρηνευτικής συμφωνίας για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, οι νέες κυρώσεις των ΗΠΑ και η υπερπροσφορά στην παγκόσμια αγορά ενδέχεται να αναγκάσουν τους Ρώσους παραγωγούς να μειώσουν ακόμη περισσότερο τις τιμές τους.

Όταν η απαγόρευση των ΗΠΑ για συναλλαγές με τις Rosneft και Lukoil άρχισε να ισχύει τον Νοέμβριο, το κορυφαίο μείγμα Urals της Ρωσίας ήταν πάνω από 20 δολάρια φθηνότερο ανά βαρέλι από το Brent, σύμφωνα με στοιχεία της Argus Media. Αν και η διαφορά αυτή είναι σημαντικά μικρότερη από ό,τι στα πρώτα χρόνια του πολέμου στην Ουκρανία, εξακολουθεί να είναι αισθητά μεγαλύτερη από την ιστορική έκπτωση των 2 έως 4 δολαρίων.

Οι φόροι

Οι φόροι από τη ρωσική βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τέταρτο του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού. Ακόμη και πριν από την ανακοίνωση των νέων κυρώσεων, η κυβέρνηση ανέμενε ότι τα φορολογικά έσοδα από τον τομέα αυτό θα μειωθούν φέτος στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2020, λόγω της παγκόσμιας πτώσης των τιμών του αργού πετρελαίου και της ενίσχυσης του ρουβλίου.

Οι ρωσικές Αρχές έχουν υποβαθμίσει τον πιθανό οικονομικό αντίκτυπο των νέων περιορισμών των ΗΠΑ, λέγοντας ότι η χώρα θα προσαρμοστεί γρήγορα και θα βρει λύσεις, επιτρέποντας τη μείωση των εκπτώσεων στο πετρέλαιο της μέσα σε λίγους μήνες. Εν τω μεταξύ, ο όγκος του ρωσικού πετρελαίου στα δεξαμενόπλοια έχει αυξηθεί, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι αγοραστές, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, είναι λιγότερο πρόθυμοι να παραλάβουν αυτά τα φορτία.

Βιομηχανία σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ

Η βιομηχανία σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ υπήρξε η κινητήρια δύναμη της παγκόσμιας αύξησης της παραγωγής πετρελαίου τα τελευταία χρόνια, αλλά η δυναμική αυτή τώρα επιβραδύνεται. Πολλοί παραγωγοί θέλουν η τιμή του πετρελαίου να είναι περίπου 65 δολάρια το βαρέλι για να έχουν κέρδη και προσπαθούν να αυξήσουν την παραγωγή τους σε λιγότερο από 5% ετησίως, καθώς οι τιμές του αργού πετρελαίου κυμαίνονται κοντά στο όριο της ισοσκέλισης.

Ένα παγκόσμιο πλεόνασμα πετρελαίου που θα ρίξει τις τιμές στα 50 δολάρια το βαρέλι θα ωθήσει τους παραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ να σταματήσουν τις γεωτρήσεις και να ακινητοποιήσουν τα γεωτρύπανα τους, καθώς οι δραστηριότητές τους θα καταστούν οικονομικά μη βιώσιμες.

Η παραγωγή τους διατηρείται για την ώρα, αλλά σύμφωνα με στοιχεία της Baker Hughes Co., από την αρχή του έτους έχει τεθεί εκτός λειτουργίας περισσότερο από το 10% των γεωτρήσεων πετρελαίου. Η πτώση θα επιταχυνθεί πιθανώς τους επόμενους μήνες, εάν οι τιμές του πετρελαίου παραμείνουν χαμηλές, γεγονός που θα μπορούσε να ασκήσει πίεση στις εταιρείες παροχής υπηρεσιών σε πετρελαϊκά πεδία.

Η παρατεταμένη πτώση των τιμών του πετρελαίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω ενοποίηση στον τομέα του σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ. Οι μεσαίου μεγέθους παραγωγοί θα μπορούσαν να εξαγοράσουν μικρότερους παίκτες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, προκειμένου να αυξήσουν το μέγεθός τους, καθώς ορισμένες από τις καλύτερες τοποθεσίες γεώτρησης έχουν ήδη αξιοποιηθεί.

Μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες

Οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου είναι αρνητικές για τους παραγωγούς, αν και οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της διύλισης και του εμπορίου είναι λιγότερο ευάλωτες από τις εταιρείες που ασχολούνται αποκλειστικά με την εξόρυξη.

Τα κέρδη των πέντε μεγάλων δυτικών πετρελαϊκών εταιρειών — Exxon Mobil Corp., Chevron Corp., Shell Plc, TotalEnergies SE και BP Plc — έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από το ήμισυ σε σχέση με τρία χρόνια πριν και αναμένεται να μειωθούν περαιτέρω. Ωστόσο, η τρέχουσα πτώση των τιμών του πετρελαίου δεν είναι τόσο σοβαρή όσο το 2014 ή το 2020. Τα στελέχη των μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών προέβλεψαν αυτή την πτώση και ανακοίνωσαν σχέδια για μείωση των επαναγορών μετοχών και του κόστους νωρίτερα φέτος.

Ορισμένοι διευθυντές μιλούν ακόμη και για πιθανές ευκαιρίες. Η Exxon, για παράδειγμα, αναζητά πιθανές εξαγορές. Εν τω μεταξύ, η Διευθύνουσα Σύμβουλος της Occidental Petroleum Corp. Vicki Hollub δήλωσε στα μέσα Οκτωβρίου ότι οι χαμηλές τιμές σήμερα θα αποτρέψουν τις επενδύσεις που απαιτούνται για το μέλλον και θα περιορίσουν την προσφορά, γεγονός που την κάνει «πολύ αισιόδοξη» για μια ανάκαμψη των τιμών από το 2027.

Η ενεργειακή μετάβαση

Οι οδικές μεταφορές είναι η μεγαλύτερη πηγή ζήτησης πετρελαίου. Οι καταναλωτές έχουν συνηθίσει σε ένα ορισμένο βαθμό μεταβλητότητας των τιμών των καυσίμων, αλλά μια παρατεταμένη μείωση θα μπορούσε να τους κάνει λιγότερο πρόθυμους να στραφούν σε ηλεκτρικά οχήματα. Ωστόσο, σε περιοχές όπου υπάρχουν υψηλοί φόροι επί του πετρελαίου και της βενζίνης, όπως η Ευρώπη και η Καλιφόρνια, η μείωση των τιμών του πετρελαίου ενδέχεται να έχει περιορισμένη επίδραση στις τιμές των καυσίμων.

Η ανάπτυξη καθαρών πηγών ενέργειας είναι λιγότερο πιθανό να επηρεαστεί από το πλεόνασμα αργού πετρελαίου. Στις περισσότερες περιοχές, εκτός από περιοχές όπως η Μέση Ανατολή, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας συνήθως ανταγωνίζονται τον άνθρακα και το φυσικό αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε κλίμακα επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας και όχι το πετρέλαιο.