Ρουμπινί: Μια ήπια παγκόσμια ύφεση έρχεται

Project Syndicate

Επί του παρόντος υπάρχουν τέσσερα σενάρια για τις παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές. Τρία από αυτά ενέχουν δυνητικά σοβαρούς κινδύνους με εκτεταμένες επιπτώσεις στις αγορές.

Το πιο θετικό είναι η «ήπια προσγείωση», όπου οι κεντρικές τράπεζες στις ανεπτυγμένες οικονομίες καταφέρνουν να επαναφέρουν τον πληθωρισμό στους στόχους τους του 2% χωρίς να προκαλέσουν ύφεση. Υπάρχει επίσης η πιθανότητα μιας μαλακής προσγείωσης. Εδώ ο στόχος για τον πληθωρισμό επιτυγχάνεται, αλλά μέσω μιας σχετικά ήπιας (σύντομης και ρηχής) ύφεσης.

Το τρίτο σενάριο είναι μια σκληρή προσγείωση, όπου η επιστροφή στον πληθωρισμό στο 2% απαιτεί μια παρατεταμένη ύφεση με δυνητικά σοβαρή χρηματοπιστωτική αστάθεια (όπως περισσότερες τραπεζικές αναταράξεις και παράγοντες της αγοράς με υψηλή μόχλευση που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στην εξυπηρέτηση του χρέους).

Εάν η προσπάθεια τιθάσευσης του πληθωρισμού προκαλέσει σοβαρή οικονομική και χρηματοπιστωτική αστάθεια, ένα τέταρτο σενάριο καθίσταται πιθανό: Οι κεντρικές τράπεζες δειλιάζουν και αποφασίζουν να επιτρέψουν έναν πληθωρισμό άνω του στόχου, διακινδυνεύοντας την επιδείνωση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό και ένα επίμονο σπιράλ μισθών-τιμών.

Όπως έχουν τα πράγματα, η ευρωζώνη βρίσκεται ήδη σε τεχνική ύφεση, με το ΑΕΠ να έχει υποχωρήσει το δ΄ τρίμηνο του 2022 και το α΄ τρίμηνο του 2023 και τον πληθωρισμό να εξακολουθεί να βρίσκεται πολύ υψηλότερα από τον στόχο (παρά την πρόσφατη πτώση του). Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει εισέλθει ακόμη σε ύφεση, όμως η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί απότομα και ο πληθωρισμός παραμένει επίμονα υψηλός (πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ). Και στις ΗΠΑ σημειώθηκε απότομη επιβράδυνση το α΄ τρίμηνο, ακόμη και όταν ο δομικός πληθωρισμός (που δεν περιλαμβάνει τις τιμές των τροφίμων και της ενέργειας) παρέμεινε υψηλός (αν και ο πληθωρισμός υποχωρεί, παραμένει πάνω από το 5%).

Στο μεταξύ, η ανάκαμψη της Κίνας μετά την Covid-19 φαίνεται να έχει σταματήσει, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τον σχετικά μετριοπαθή στόχο της κυβέρνησης για ανάπτυξη 5% για το 2023. Άλλες αναδυόμενες και περιφερειακές οικονομίες παρουσιάζουν σχετικά αναιμική ανάπτυξη σε σχέση με τις δυνατότητές τους (με εξαίρεση την Ινδία), ενώ πολλές εξακολουθούν να υποφέρουν από πολύ υψηλό πληθωρισμό.

Το πιθανότερο αποτέλεσμα

Ποιο από τα τέσσερα σενάρια είναι το πιθανότερο; Παρόλο που ο πληθωρισμός έχει μειωθεί στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες, δεν το έχει κάνει τόσο γρήγορα όσο ήλπιζαν οι κεντρικές τράπεζες, εν μέρει επειδή η ισχυρή αγορά εργασίας και η ταχεία αύξηση των μισθών έχουν προσθέσει στην πληθωριστική πίεση στους κλάδους των υπηρεσιών με υψηλή απασχόληση. Επιπλέον, οι επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές εξακολουθούν να τροφοδοτούν τη ζήτηση και να συμβάλλουν στην επιμονή του πληθωρισμού.

Κάτι που έχει καταστήσει πιο δύσκολο για τις κεντρικές τράπεζες να εκπληρώσουν την εντολή τους για τη σταθερότητα των τιμών. Οι προσδοκίες της αγοράς ότι οι κεντρικές τράπεζες είχαν τελειώσει με τις αυξήσεις των επιτοκίων και θα άρχιζαν ακόμη και να μειώνουν τα επιτόκια το δεύτερο εξάμηνο του 2023 διαψεύστηκαν. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Τράπεζα της Αγγλίας και οι περισσότερες μεγάλες κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να αυξήσουν τα επιτόκια ακόμη περισσότερο πριν κάνουν παύση. Όταν το κάνουν, η οικονομική επιβράδυνση θα γίνει πιο επίμονη, αυξάνοντας τον κίνδυνο οικονομικής συρρίκνωσης και νέων πιέσεων στο χρέος και τις τράπεζες.

Ταυτόχρονα, οι γεωπολιτικές εξελίξεις -κάποιες από τις οποίες έρχονται από το πουθενά, όπως η αποτυχημένη πορεία της Ομάδας Βάγκνερ προς τη Μόσχα- συνεχίζουν να ωθούν τον κόσμο προς την αστάθεια, την αποπαγκοσμιοποίηση και τον μεγαλύτερο κατακερματισμό. Και τώρα που η ανάκαμψη της Κίνας χάνει τον βηματισμό της, θα πρέπει είτε να ακολουθήσει επιθετικές πολιτικές στήριξης της οικονομίας -με επιπτώσεις στον πληθωρισμό παγκοσμίως- είτε να διακινδυνεύσει μια σημαντική απόκλιση του αναπτυξιακού της στόχου.

Από τη θετική πλευρά, ο κίνδυνος μιας σοβαρής πιστωτικής κρίσης έχει μειωθεί μετά τις τραπεζικές χρεοκοπίες του Μαρτίου και ορισμένες τιμές των βασικών εμπορευμάτων έχουν υποχωρήσει (εν μέρει λόγω των προσδοκιών για ύφεση), συμβάλλοντας στην άμβλυνση του πληθωρισμού των αγαθών. Επομένως, ο κίνδυνος μιας σκληρής προσγείωσης (τρίτο σενάριο) φαίνεται να είναι μικρότερος από ό,τι ήταν πριν από μερικούς μήνες. Αλλά με την επίμονα υψηλή αύξηση των μισθών και του δομικού πληθωρισμού να αναγκάζουν τις κεντρικές τράπεζες να προβούν σε πρόσθετες αυξήσεις των επιτοκίων, μια σύντομη και ρηχή ύφεση κατά το επόμενο έτος (σενάριο δύο) φαντάζει πολύ πιο πιθανή.

Ακόμα χειρότερα, εάν μια ήπια ύφεση γίνει πραγματικότητα, μπορεί να διαβρώσει περαιτέρω το καταναλωτικό και επιχειρηματικό κλίμα, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για μια πιο σοβαρή και παρατεταμένη ύφεση και αυξάνοντας τον κίνδυνο μιας χρηματοπιστωτικής και πιστωτικής πίεσης. Αντιμέτωπες με την πιθανότητα το δεύτερο σενάριο να εξελιχθεί στο τρίτο, οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να απλά να παρακολουθούν και να επιτρέψουν στον πληθωρισμό να παραμείνει αρκετά πάνω από το 2%, αντί να διακινδυνεύσουν την πρόκληση μιας σοβαρής οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Έτσι, το δίλημμα της νομισματικής πολιτικής των αρχών της δεκαετίας του 2020 παραμένει. Οι κεντρικές τράπεζες αντιμετωπίζουν το εξαιρετικά δύσκολο έργο της ταυτόχρονης επίτευξης της σταθερότητας των τιμών, της σταθερότητας της ανάπτυξης (χωρίς ύφεση) και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Σύννεφα πάνω από τα χρηματιστήρια

Ποιες είναι οι επιπτώσεις στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων σε αυτά τα σενάρια; Μέχρι στιγμής, οι αμερικανικές και οι μετοχές ανά τον κόσμο έχουν αντιστρέψει την πτωτική πορεία του 2022 και οι αποδόσεις των ομολόγων έχουν κινηθεί ελαφρώς χαμηλότερα -ένα μοτίβο που συνάδει με μια ήπια προσγείωση για την παγκόσμια οικονομία, όπου ο πληθωρισμός πέφτει προς το ποσοστό-στόχο και αποφεύγεται η συρρίκνωση της ανάπτυξης. Επιπλέον, οι αμερικανικές μετοχές -κυρίως οι μετοχές του τεχνολογικού κλάδου- έχουν ενισχυθεί από τη δημοσιότητα που έχει πάρει η γεννητική τεχνητή νοημοσύνη.

Αλλά ακόμη και μια σύντομη και ρηχή ύφεση -πόσο μάλλον μια σκληρή προσγείωση- θα προκαλούσε σημαντική πτώση στις μετοχές. Και αν οι κεντρικές τράπεζες απλά παρακολουθούν, η επακόλουθη αύξηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό θα οδηγούσε σε άνοδο στις αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων και τελικά θα έπληττε τις τιμές των μετοχών, λόγω του υψηλότερου συντελεστή προεξόφλησης που θα εφαρμοζόταν στα μερίσματα.

Ενώ ένας σοβαρός τυφώνας για την παγκόσμια οικονομία μοιάζει λιγότερο πιθανός από ό,τι πριν από μερικούς μήνες, εξακολουθεί να είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε μια τροπική καταιγίδα που θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντικές οικονομικές και χρηματοπιστωτικές ζημιές.