Ενοίκια – φωτιά: Πώς τα ακριβά επιτόκια πιέζουν αφόρητα τους ενοικιαστές σε όλη την Ευρώπη

Η Marianne B και ο σύντροφός της είχαν το διαμέρισμά τους στο Παρίσι για επτά χρόνια, όταν αποφάσισαν να αγοράσουν ένα μεγαλύτερο μετά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού τους. Ανακάλυψαν το τέλειο διαμέρισμα για μια τιμή που ήταν εντός του προϋπολογισμού τους.

Στη συνέχεια, όμως, μίλησαν με τους δανειστές – και αποφάσισαν να επανακάμψουν στην αγορά ενοικίων. Ο λόγος: το κόστος της πίστωσης.

«Ο δανεισμός 800.000 ευρώ θα μας κόστιζε 500.000 ευρώ [σε τόκους] σε σύγκριση με 50.000 ευρώ για 500.000 ευρώ το 2019», είπε η Marianne, η οποία ζήτησε να μην χρησιμοποιηθεί το πλήρες όνομά της. «Απλώς δεν έχει νόημα. Θα πρέπει να στραφούμε ξανά στο νοίκι».

Μανχάταν: Τα ενοίκια αγγίζουν τις 6.000 δολάρια

Όπως και η οικογένεια της Marianne, πολλοί Ευρωπαίοι στρέφονται προς τα ενοίκια καθώς το υψηλό κόστος δανεισμού, οι εισοδηματικές απαιτήσεις και η ανάγκη για μεγάλες καταθέσεις καθιστούν ανέφικτη την αγορά κατοικιών. Αλλά εντάσσονται σε μια ήδη θερμαινόμενη αγορά.

Τα ενοίκια σε ευρωπαϊκές πόλεις όπως το Λονδίνο, το Παρίσι και το Βερολίνο βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί. Οι ενοικιαστές αισθάνονται τη πίεση από τα ελληνικά νησιά μέχρι το Ταλίν. Καθώς περισσότεροι αγοραστές της μεσαίας τάξης αναγκάζονται να μένουν σε ενοικιαζόμενα σπίτια, αυτή η πρόσθετη πίεση στην αγορά έχει αυξήσει το κόστος για τους ενοικιαστές με χαμηλότερα εισοδήματα σε περιζήτητες τοποθεσίες.

Τα ενοίκια έχουν φτάσει σε τιμές ρεκόρ σε κάποιες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες

Μερικοί άνθρωποι που αναζητούν σπίτι έχουν οδηγηθεί σε λύσεις που κυμαίνονται από τη ζωή σε φορτηγά έως την ανάπτυξη των δικών τους εφαρμογών στο Διαδίκτυο για να βοηθήσουν στην απόκτηση επιθυμητών κατοικιών. Ωστόσο, υπάρχουν λίγες λύσεις. Ο συνωστισμός επιδεινώνεται και η έλλειψη κατοικιών κρατά εκατομμύρια νέους στο σπίτι με τους γονείς τους, διαμορφώνοντας τη ζωή τους μέχρι την ηλικία που θα γίνουν γονείς και μετά.

Οι αυξανόμενες τιμές στο Λονδίνο οδήγησαν την Έμιλι, μια 29χρονη εικαστικό, να κοιμάται στον καναπέ της αδερφής της κάθε εβδομάδα από Δευτέρα έως Πέμπτη. Τα Σαββατοκύριακα κοιμάται σε ένα δωμάτιο που νοικιάζεται σε κάποιον άλλο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας.

«Δεν μπορώ να δικαιολογήσω το να πληρώνω πάνω από £1.000 [το μήνα] για ένα δωμάτιο, ειδικά αν δεν πρόκειται για υποθήκη», είπε. «Απλώς πληρώνεις για να υπάρχεις και δεν πληρώνεις καν για να μπορείς να απολαύσεις πλήρως αυτό που έχει να προσφέρει η πόλη γιατί απλά προσπαθείς να κρατήσεις μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου».

Ο Πολ Τοστέβιν, επικεφαλής παγκόσμιας έρευνας στο κτηματομεσιτικό γραφείο Savills, δήλωσε: «Τα ενοίκια αυξάνονται σε όλη την Ευρώπη ενόψει της περιορισμένης προσφοράς και της ισχυρής ζήτησης από εγχώριους ενοικιαστές, διεθνείς ενοικιαστές που μετακινούνται για εργασία και σπουδές και επίδοξους αγοραστές που έχουν στραφεί στην αγορά ενοικίων εν μέσω υψηλών επιτοκίων».

Τα επιτόκια υποθηκών αυξάνονται σε όλη την Ευρώπη καθώς οι κεντρικές τράπεζες πολεμούν τον πληθωρισμό

Τα αυξανόμενα επιτόκια έχουν επιβαρύνει το κόστος που αντιμετωπίζουν όσοι παλεύουν με το πρόβλημα στέγασης, καθιστώντας αυτή τη μετάβαση ακόμα πιο δύσκολη.

Ενώ τα μέσα ενοίκια σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια, το κόστος στέγασης σε κέντρα απασχόλησης και τουριστικά κέντρα συνεχίζει να φτάνει σε νέα υψηλά.

Αλλά η έλλειψη κατοικιών αφήνει αυτές τις περιοχές ανίκανες να ανταποκριθούν στη ζήτηση. Στο οξύτατο άκρο, αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των αστέγων αυξάνεται.

«Αν πρέπει να δώσω μια μονολεκτική εξήγηση του ζητήματος είναι: προσφορά», είπε ο Μπόρις Κουρνέν, επικεφαλής των δημοσίων οικονομικών στον ΟΟΣΑ. Η Γιολάντε Μπαρνς, καθηγήτρια στο Bartlett Real Estate Institute του University College του Λονδίνου, τόνισε: «Αυτές οι πόλεις είναι θύματα της δικής τους επιτυχίας».

Οι πληθυσμοί αστικοποιούνται μακροπρόθεσμα, μια κρίσιμη υποκείμενη τάση, αλλά η πανδημία Covid-19 δημιούργησε υπερτοπικούς θύλακες ακόρεστης ζήτησης σε συγκεκριμένες πόλεις και γειτονιές. Η Ρεν και η Μασσαλία στη Γαλλία είναι από τα μέρη για τα οποία έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον από την έναρξη της πανδημίας, καθώς οι ενοικιαστές προσπαθούν να ζουν πιο κοντά σε χώρους πρασίνου ή δίπλα στη θάλασσα για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.

«Όλοι κατά τη διάρκεια της πανδημίας συνειδητοποίησαν ότι το σπίτι δεν τελειώνει με τέσσερις τοίχους», είπε η Μπαρνς.

Οι αυξήσεις ενοικίων επιταχύνονται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες

Οι κυβερνήσεις προσπάθησαν να περιορίσουν τα έξοδα διαβίωσης των πληθυσμών τους μετά την αύξηση του κόστους ενέργειας, τροφίμων και άλλων κρίσιμων δαπανών τα τελευταία χρόνια, παράλληλα με το κόστος στέγασης. Όμως, οι προσπάθειες για τον έλεγχο του κόστους στέγασης μπορεί να γίνουν μπούμερανγκ.

Η Λισαβόνα κατέγραψε μία από τις ταχύτερες αυξήσεις στα ενοίκια τους έξι μήνες έως τον Ιούνιο, σύμφωνα με στοιχεία της Savills, εν μέρει επειδή οι επικείμενες πολιτικές ελέγχου των ενοικίων οδήγησαν ορισμένους ιδιοκτήτες να αυξήσουν προληπτικά τα ενοίκια. Στο Βερολίνο, ενώ το ανώτατο όριο στα ενοίκια καταργήθηκε στο δικαστήριο πριν από δύο χρόνια, άλλοι έλεγχοι ενοικίων σε ορισμένα ακίνητα σημαίνουν ότι οι κάτοικοί τους απολαμβάνουν φτηνές τιμές για ευρύχωρα σπίτια, ενώ οι νεοφερμένοι αποκλείονται λόγω τιμών από πολλά μέρη της πόλης και οι ιδιοκτήτες διαθέτουν τεράστια δύναμη.

Η Σάρα Κούπετσου, επικεφαλής για την Ευρώπη στο φιλανθρωπικό ίδρυμα στέγασης Abbé Pierre, είπε ότι η έλλειψη οικονομικά προσιτών κατοικιών είχε πυροδοτήσει μια διαδικασία «φυσικής επιλογής» για τους ενοικιαστές που πλήττει ιδιαίτερα τους νέους Ευρωπαίους.

«Οι άνθρωποι που είναι λιγότερο θωρακισμένοι οικονομικά αγωνίζονται να έχουν πρόσβαση σε καταλύματα καλής ποιότητας», είπε. «Αυτό περιλαμβάνει νέους που είναι πιο πιθανό να βρίσκονται σε επισφαλή απασχόληση χωρίς σταθερό εισόδημα, ειδικά αν σπουδάζουν».

Η αύξηση των ενοικίων σημαίνει ότι ο προσιτός χώρος για τους νέους συρρικνώνεται. Όσοι είναι μεταξύ 15 και 29 ετών είναι πιο πιθανό να ζουν σε υπερπλήρεις κατοικίες, που ορίζονται ως σπίτια που δεν έχουν αρκετά δωμάτια για να φιλοξενήσουν εύλογα όλα τα μέλη του νοικοκυριού.

Οι νέοι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν πρόκληση συνωστισμού

Πρέπει επίσης να ζήσουν με τους γονείς τους για περισσότερο χρόνο. Σε χώρες όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Πολωνία, η πανδημία συνέβαλε στο «φαινόμενο μπούμερανγκ» στο οποίο οι νεαροί ενήλικες επέστρεψαν για να ζήσουν με τους γονείς τους, καθώς δεν είχαν πλέον τη δυνατότητα να ενοικιάσουν ενώ η οικονομία βρισκόταν σε αναμονή.

Ο Ροντρίγκο Μαρτίνεζ, επίκουρος καθηγητής ακινήτων στο UCL που ερευνά αυτό το φαινόμενο, προειδοποίησε ότι η παραμονή με τους γονείς για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μπορεί να επηρεάσει μακροπρόθεσμα τις κοινωνικοοικονομικές διαδρομές των νέων.

Η παραμονή στο πατρικό μπορεί να οδηγήσει τους νέους να χάσουν θέσεις εργασίας που τους ταιριάζουν και να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο μειωμένων οικονομικών ευκαιριών. Οι εθνικές οικονομίες και οι αγορές εργασίας, εν τω μεταξύ, κινδυνεύουν να παραμείνουν στατικές λόγω της έλλειψης γεωγραφικής κινητικότητας, είπε.

«Το να μένεις με τους γονείς σου μερικά χρόνια παραπάνω σημαίνει ότι θα έχεις μια δουλειά με χαμηλότερη αμοιβή, θα είναι δύσκολο να κάνεις οικογένεια, θα είναι λιγότερο πιθανό να είσαι ζευγάρι, να παντρευτείς και να γίνεις γονιός», είπε ο Μαρτίνεζ .

Η Ιρλανδία αντιμετώπισσε το μεγαλύτερο φαινόμενο μπούμερανγκ κατά τη διάρκεια της πανδημίας

Οι αγορές ενοικίασης σε όλη την Ευρώπη διαμορφώνονται από την ιστορία και τις κυβερνήσεις τους. Η Ρουμανία έχει το υψηλότερο ποσοστό ιδιοκτητών κατοικιών στην Ευρώπη, μια κληρονομιά της μετάβασης της χώρας προς την οικονομία της αγοράς στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Η πτώση του κομμουνισμού ώθησε πολλούς Ρουμάνους να αγοράσουν φθηνά τα διαμερίσματα στα οποία ζούσαν καθώς η χώρα βίωσε ένα κύμα ιδιωτικοποιήσεων και υποτίμησης του νομίσματος. Κάποια άλλα πρώην κομμουνιστικά κράτη, όπως η Σλοβακία, η Ουγγαρία, η Κροατία, η Λιθουανία και η Πολωνία, παρουσιάζουν παρόμοιο μοτίβο. Στη Δυτική Ευρώπη, τα επίπεδα ιδιοκτησίας κατοικιών τείνουν να είναι πολύ χαμηλότερα.

Ορισμένες χώρες έχουν χρησιμοποιήσει εργαλεία πολιτικής για να ευνοήσουν την ιδιοκτησία κατοικίας. Η φορολογική ελάφρυνση στις αποπληρωμές στεγαστικών δανείων, για παράδειγμα, έχει κάνει τον δανεισμό ελκυστική επιλογή στην Ολλανδία, δήλωσε ο Κουρνέντ του ΟΟΣΑ. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την Ιταλία, όπου δεν υπάρχουν τέτοια φορολογικά κίνητρα και οι τράπεζες είναι πιο προσεκτικές όσον αφορά τον δανεισμό και τις ανοχές για τα στεγαστικά δάνεια, πρόσθεσε.

Ωστόσο, σε πόλεις με υψηλό επίπεδο κοινωνικής στέγασης, τα νοικοκυριά μεσαίου εισοδήματος μπορεί να αισθάνονται τη συμπίεση περισσότερο από εκείνα με χαμηλότερα εισοδήματα, δήλωσε η Μπαρνς του UCL. «Αν είστε αρκετά τυχεροί για να τύχετε κοινωνικής στέγασης, τότε η οικονομική προσιτότητα δεν είναι τόσο μεγάλο ζήτημα», πρόσθεσε.

Τα επίπεδα ιδιοκατοίκησης ποικίλουν ευρέως στην ΕΕ

Η αγορά ενοικίων στην Ευρώπη αναμένεται να παραμείνει σφιχτή. «Διάφοροι παράγοντες, όπως το αυξανόμενο κόστος κατασκευής, οι αναπτυξιακές προκλήσεις και το αυξανόμενο κόστος χρέους [συνεχίζουν να] συμβάλλουν στην περιορισμένη διαθεσιμότητα πρωτογενούς αποθέματος και στην ανοδική πίεση στις τιμές ενοικίασης», ανακοίνωσε ο οίκος Savills.