Κριστίν Λαγκάρντ: Η πρόεδρος της ΕΚΤ έχει μάθει να «κολυμπάει» στα δύσκολα

Έχοντας δηλώσει κάποτε ότι η Lehman Brothers δεν θα είχε καταρρεύσει αν λεγόταν «Lehman Sisters», η πρόεδρος της ΕΚΤ διευκρινίζει ότι «πολύ συχνά υπήρξε, κατά τη διάρκεια της ζωής των γυναικών, διάκριση, άδικη επιλογή, μια καθυστέρηση που εφαρμόστηκε στην εξέλιξη της καριέρας τους, κάνοντάς τες να πρέπει απλώς να αποδείξουν τον εαυτό τους περισσότερο από τους άνδρες».

Η Κριστίν Λαγκάρντ επικρίθηκε συχνά για την έλλειψη οικονομικής κατάρτισης, πέρασε σχεδόν από την αρχή της θητείας της -τον Οκτώβριο του 2019- διά πυρός και σιδήρου λόγω των αλλεπάλληλων σοκ του διεθνούς οικονομικού συστήματος, αλλά έκανε πάντα αυτό που ήξερε καλύτερα: το καθήκον και τη δουλειά της.

ΕΚΤ: Πού θα «κλειδώσουν» ανάπτυξη και πληθωρισμός στο τρίτο τρίμηνο

Εδώ, στου δρόμου τα μισά

Έχουν περάσει τέσσερα χρόνια από τότε που η Λαγκάρντ έφτασε για πρώτη φορά στην Φρανκφούρτη, ως μία από τις πιο ισχυρές γυναίκες στον κόσμο. Έφυγε από την Ουάσινγκτον, όπου διοικούσε το ΔΝΤ, στο πλαίσιο μιας γαλλογερμανικής συμφωνίας που τη μετέφερε στην ΕΚΤ, ενώ εγκατέστησε την υπουργό Άμυνας του Βερολίνου, Ursula von der Leyen, στη διοίκηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

«Μοιάζει σαν να βρίσκομαι στο ημίχρονο ενός σκληρού και επίπονου αγώνα», λέει στους Financial Times, σχολιάζοντας ότι τον φετινό Οκτώβριο συμπληρώνεται ακριβώς η μισή της οκταετούς θητείας της, μέσα σε μια αλληλουχία αλλαγών και σοκ σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σοκ χωρίς δέος

Τα τελευταία τέσσερα χρόνια έφεραν μια απογοητευτική «σειρά από σοκ – έρχονταν αλλεπάλληλα, το ένα μετά το άλλο», επισημαίνει η 67χρονη σήμερα Λαγκάρντ. Πρώτα η πανδημία του κοροναϊού κατάφερε ένα τεράστιο πλήγμα στην παγκόμια οικονομία μόλις πέντε μήνες μετά την άφιξή της ως επικεφαλής του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος. Δύο χρόνια αργότερα, η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έστειλε τις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων στα ύψη, εκτοξεύοντας τον πληθωρισμό της ευρωζώνης πάνω από πέντε φορές πάνω από τον στόχο της κεντρικής τράπεζας για 2%. Σε απάντηση, η ΕΚΤ αύξησε τα επιτόκια 10 φορές, σε μια κίνηση χωρίς προηγούμενο φτάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο της ιστορίας της και συμπιέζοντας την οικονομία τόσο σκληρά που η ανάπτυξη έχει σχεδόν σταματήσει. Τι βαθμό θα έδινε λοιπόν στον εαυτό της η Λαγκάρντ;

Εάν θα έπρεπε να προτάξει τις αρετές της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης, θα επέλεγε το άριστα. Ωστόσο η απότομη, σχεδόν βίαιη ανάγκη να μάθει πώς πρέπει να διαχειριστεί τις κρίσεις, την ανάγκασε να κάνει αργά βήματα – ή και αντιφατικά.

Δεν είναι κρυφό εξάλλου ότι η ΕΚΤ έχει επικριθεί ακριβώς επειδή αντέδρασε πολύ αργά στην περσινή αύξηση του πληθωρισμού, με τη Λαγκάρντ να παραδέχεται πως δεν μπόρεσε να προβλέψει πόσο η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία θα οδηγούσε σε αύξηση των τιμών των καταναλωτικών προϊόντων. «Νομίζω ότι, όπως και τόσοι άλλοι, το αντιμετωπίσαμε αρχικά σαν μια περίπτωση σοκ προσφοράς ακολουθώντας το εγχειρίδιο αντιμετώπισης κρίσεων», παραδέχεται η ίδια. «Στο τέλος του σοκ, η κατάσταση θα επανέλθει και θα εξομαλυνθούν οι διαφορές. Όλα αυτά ήταν αναμενόμενα και τίποτα από αυτά δεν συνέβη πραγματικά».

Είναι όμως όντως έτσι; «Αυτό για το οποίο λυπάμαι σε προσωπικό πλέον επίπεδο είναι ότι αισθανόμουν δεσμευμένη από την εμπροσθοβαρή μας καθοδήγηση», προσθέτει, αναφερόμενη στη δέσμευση που είχε αναλάβει η ΕΚΤ να μην αρχίσει να αυξάνει τα επιτόκια μέχρι να σταματήσει να αγοράζει δισεκατομμύρια ευρώ κυρίως κρατικού χρέους, κάτι που έκανε σιγά-σιγά τους πρώτους έξι μήνες του 2022. «Θα έπρεπε να ήμουν πιο τολμηρή».

Θα τα πάει καλύτερα η ΕΚΤ στην επόμενη κρίση; «Το είδος του σοκ που θα μπορούσε ενδεχομένως να μας πλήξει αφορά το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση στη Μέση Ανατολή και πώς θα εμπλακεί το Ιράν σε αυτό και ποια θα είναι η παγκόσμια αντίδραση», λέει. «Αλλά αυτό που θα έπρεπε να έχουμε μάθει είναι, ότι δεν μπορούμε να βασιζόμαστε μόνο σε περιπτώσεις εγχειριδίων και καθαρά μοντέλα. Πρέπει να σκεφτόμαστε out-of-the-box».

Τα λάθη

Η παρουσία της στην Αθήνα για την ιστορική συνεδρίαση της ΕΚΤ σηματοδότησε τον τερματισμό της 15μηνης σειράς αυξήσεων των επιτοκίων της, αλλά και το επισφράγισμα του ταξιδιού της Ελλάδας από την προ δεκαετίας κρίση χρέους που παραλίγο να διαλύσει την Ευρωζώνη, στην ανάκτηση της επενδυτικής πιστοληπτικής της αξιολόγησης. Η Λαγκάρντ δέχθηκε απειλές κατά της ζωής της ως επικεφαλής του ΔΝΤ, αφού βοήθησε στην κατάρτιση ενός σκληρού σχεδίου λιτότητας στο πλαίσιο της διάσωσης της Ελλάδας. Θα ήταν «πιο αποτελεσματικό και πιθανώς πιο αποδεκτό αν είχαμε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για να προσαρμοστούμε», παραδέχεται σήμερα η ίδια, εκφράζοντας τη λύπη της που στο ΔΝΤ «όλα τα προγράμματα που είχαμε ήταν βραχυπρόθεσμα».

Στους πρώτους μήνες της στην ηγεσία της ΕΚΤ, προέβη σε ένα πρώιμο λάθος, όταν ρωτήθηκε σε συνέντευξη Τύπου της ΕΚΤ για την αντίδρασή της στην αυξανόμενη ανησυχία για τους θανάτους του Covid-19 στη Βόρεια Ιταλία, η οποία ανέβαζε το spread μεταξύ του ιταλικού και του γερμανικού κόστους δανεισμού. Η αδόκιμη απάντησή της τότε ήταν η εξής: «Δεν είμαστε εδώ για να κλείσουμε τα spreads». Οι αγορές ομολόγων έπεσαν αμέσως, καθώς οι επενδυτές ανησυχούσαν ότι η Λαγκάρντ απομακρύνεται από τη δέσμευση που ανέλαβε ως γνωστόν ο Ιταλός προκάτοχός της Μάριο Ντράγκι, κατά τη διάρκεια μιας κρίσης χρέους μια δεκαετία νωρίτερα, να κάνει «ό,τι χρειαστεί» για να υπερασπιστεί το ευρώ. Μήπως ήταν αυτή η στιγμή που συνειδητοποίησε το υψηλό διακύβευμα της νέας της θέσης;

«Νομίζω ότι υπήρξαν δύο και όχι μία στιγμές που συνειδητοποίησα τον κίνδυνο και τη δύναμη των λέξεων στο συγκεκριμένο επάγγελμα». Η πρώτη ήταν το 2012, όταν βρισκόταν στην πρώτη σειρά ενός συνεδρίου στο Λονδίνο και άκουγε το σχετικό σχόλιο του Ντράγκι. Συναντώντας τον λίγο αργότερα, η Λαγκάρντ θυμάται μια βοηθό του να του λέει ότι «οι αγορές κινούνται» και την ψύχραιμη απάντησή του: «Αλήθεια;».

«Νομίζω ότι η δεύτερη στιγμή ήταν όντως το «δεν είμαστε εδώ για να κλείσουμε τα spreads» – κάτι που ήταν τεχνικά αλήθεια. Μιλώντας μετά με συναδέλφους και φίλους, όπως τον Τζέι Πάουελ, πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, την Τζάνετ Γέλεν, την προκάτοχό του, η οποία είναι τώρα υπουργός Οικονομικών, και τον Μαρκ Κάρνεϊ, πρώην διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας, καθώς και τον Ντράγκι, έλαβα το μήνυμα. Οι περισσότεροι από αυτούς, όχι όλοι, είπαν: “Καλώς ήρθες στο κλαμπ, όλοι κάναμε το ίδιο πράγμα. Όλοι τα κάναμε θάλασσα”».

Κατακερματίζοντας τον κόσμο

Σε ομιλία της στο συνέδριο της Fed στο Jackson Hole τον Αύγουστο, η Λαγκάρντ δήλωσε ότι ο κατακερματισμός της παγκόσμιας οικονομίας σε ανταγωνιστικά γεωπολιτικά μπλοκ περιπλέκει το έργο των φορέων χάραξης πολιτικής. «Δεν ήξερα ότι θα κινούνταν τόσο γρήγορα», λέει η ίδια. Αναφερόμενη στη σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, προειδοποιεί: «Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Μπορεί να μην εξελιχθεί όπως ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ -πάλι- τον Οκτώβριο του 1973 μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων γειτόνων του, που προκάλεσε την πρώτη παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση. Η ανοικτή οικονομία της Ευρώπης εξαρτάται από το εμπόριο, γεγονός που της προσδίδει μια “εγγενή ευπάθεια” σε τέτοιου είδους σοκ», εξηγεί.

Θα μπορούσε αυτός ο κατακερματισμός του κόσμου να απειλήσει την κυριαρχία του δολαρίου ΗΠΑ ως αποθεματικό νόμισμα και στο παγκόσμιο εμπόριο, όπως πρότεινε η Λαγκάρντ σε ομιλία της τον Απρίλιο; «Απλώς παρατηρώ», λέει η ίδια. Ο κίνδυνος προέρχεται από τη διεύρυνση των διαιρέσεων βορρά-νότου «και μένει να δούμε αν η Κίνα θα συσπειρώσει ουσιαστικά το νότο, με τη Βραζιλία και την Ινδία και ορισμένες από τις χώρες της Μέσης Ανατολής που προσπαθούν να στραφούν σε συναλλαγές σε τοπικά νομίσματα». Τα νέα ψηφιακά νομίσματα – όπως αυτό που επεξεργάζεται η ΕΚΤ – «θα παίξουν επίσης το δικό τους ρόλο», προβλέπει.

Υπέρ πάντων, το καθήκον

Η αξία της δέσμευσης για την Λαγκάρντ είναι διαχρονική. Στο πανεπιστήμιο του Παρισιού, σπούδασε νομικά για να καταπολεμήσει τη θανατική ποινή. Πριν καν αποφοιτήσει, η θανατική ποινή είχε καταργηθεί. Απτόητη, εντάχθηκε στην αμερικανική δικηγορική εταιρεία Baker McKenzie, όπου ανελίχθηκε στην πρώτη γυναίκα πρόεδρό της το 1999.

Έκτοτε η καριέρα της φαίνεται να κατευθύνεται λιγότερο από επιλογή και περισσότερο από την αίσθηση του καθήκοντος να υπηρετήσει σε δημόσια αξιώματα. Το 2005 ο Γάλλος πρωθυπουργός Ντομινίκ ντε Βιλπέν την περίμενε να αποφασίσει εάν θα επέστρεφε στη Γαλλία για να γίνει υπουργός Εμπορίου. Της τηλεφωνούσαν όλοι: το ΔΝΤ και η ΕΚΤ και χωρίς να έχει επιλογή, όπως εξομολογείται στους Financial Times «ανταποκρίθηκ, μερικές φορές με κίνδυνο, μερικές φορές με ρίσκο, αλλά πάντα απολαμβάνοντας την ευθύνη».

Ο γαλλικός Τύπος κατά καιρούς κάνει εικασίες σχετικά με μια πιθανή επιστροφή της στην πρώτη γραμμή της πολιτικής στο Παρίσι.

Αλλά η Λαγκάρντ καταδικάστηκε για αμέλεια το 2016 από ένα γαλλικό δικαστήριο, που δεν επέβαλε καμία ποινή, ενώ δήλωσε ότι θα έπρεπε να είχε αμφισβητήσει μια κυβερνητική πληρωμή στον επιχειρηματία Bernard Tapie όταν ήταν υπουργός Οικονομικών. Είναι δυνατή η επιστροφή της; «Ποτέ δεν μπορείς να πεις όχι», λέει η ίδια. «Αλλά αμφιβάλλω πολύ γι’ αυτό. Έχω μια αποστολή να ολοκληρώσω και θα την εκπληρώσω». Τι θα κάνει στη συνέχεια; «Θα υπάρξει άλλη πρό(σ)κληση».

Συγχρονισμένη κολύμβηση

Ως μέλος της ομάδας συγχρονισμένης κολύμβησης της Γαλλίας στα νιάτα της, η πρόεδρος της ΕΚΤ, με τα 7 εγγόνια από δύο γάμους, τις συνήθειες ευεξίας -τρώει ένα γκρέιπφρουτ κάθε μέρα εδώ και 45 χρόνια και ασκείται επίσης καθημερινά- εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τις τεχνικές αναπνοής που έμαθε ως αθλήτρια για να αντιμετωπίζει το άγχος. «Όταν ακούω τους αξιωματούχους και τους τραπεζίτεες, κάνω ένα βήμα πίσω, εισπνέω βαθιά και μετά χαμογελάω». Πώς συνεχίζει να πείθει μια αίθουσα γεμάτη κυρίως άνδρες κεντρικούς τραπεζίτες να υποστηρίζουν δύσκολες αποφάσεις πολιτικής; «Απαιτεί πολλή προετοιμασία. Γιατί αν δεν έκανα αυτή την προσπάθεια, τότε θα μπορούσαν πολύ εύκολα να προεξοφλήσουν το τέλος μου», λέει. «Το πρώτο πράγματα που σκέφτομαι είναι ότι έχω χρέος απέναντι στους Ευρωπαίους συνολικά και όχι μόνο στους κεντρικούς τραπεζίτες. Και το δεύτερο ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μου πάντα προσπαθούσα να ακούω, να δίνω προσοχή και να σέβομαι τους ανθρώπους. Γιατί να πράξω τώρα διαφορετικά;».