Ρύθμιση χρεών: Όρος επιβίωσης για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις

Σχεδόν 1,9 εκατ. μικροοφειλέτες έχουν χρέη έως 30.000 ευρώ ο καθένας, συγκεντρώνοντας συνολικά πάνω από 13 δισ. ευρώ, όπως αποκαλύπτουν τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του ΕΦΚΑ. Το μεγαλύτερο μέρος των οφειλών δημιουργήθηκαν την περίοδο της πανδημίας ή μέσα στην ενεργειακή κρίση όταν τα έσοδα κατέρρευσαν, ενώ τα λειτουργικά κόστη εκτινάχθηκαν. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος, καθώς η αδυναμία αποπληρωμής φέρνει προσαυξήσεις, οι προσαυξήσεις αυξάνουν την πίεση και τελικά το χρέος μεγαλώνει όλο και πιο πολύ.

Στο σύνολό της η αγορά καταλήγει ότι χωρίς γενναία ρύθμιση, χιλιάδες επιχειρήσεις δεν θα αντέξουν. Δεν πρόκειται για μια απλή εκτίμηση, αλλά για καθημερινή εμπειρία που ζουν οι επαγγελματίες στο λιανεμπόριο, στην εστίαση, στις μικρές βιοτεχνίες και στις περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Η ρύθμιση ως αναγκαία ανάσα

Οι επαγγελματικοί φορείς μιλούν πλέον ανοιχτά για την ανάγκη νέου προγράμματος 120 δόσεων, που θα επιτρέψει την αποπληρωμή σε βάθος χρόνου, χωρίς να στραγγαλίζει τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Το αίτημα συνοδεύεται από προτάσεις για διαγραφή προσαυξήσεων και τόκων, ώστε το χρέος να πάψει να μοιάζει με κινούμενη άμμο.

Δεν είναι η πρώτη φορά που τέτοιες ρυθμίσεις συζητούνται. Κάθε φορά όμως οι προϋποθέσεις αφήνουν εκτός το μεγαλύτερο κομμάτι των μικρών επιχειρήσεων. Τα πολύπλοκα κριτήρια, τα απαγορευτικά εισοδηματικά όρια ή ακόμα και ο αποκλεισμός όσων είχαν ξαναρυθμίσει στο παρελθόν, οδηγούν σε μια ρύθμιση που στην ουσία υπάρχει μόνο στα χαρτιά και τελικά σπάνια λειτουργεί στην πράξη.

Το κοινωνικό αποτύπωμα

Η οικονομική κατάρρευση μιας μικρής επιχείρησης σημαίνει απολύσεις, πτώση κατανάλωσης και απώλεια εισοδήματος για μια οικογένεια. Στις νησιωτικές και αγροτικές περιοχές, όπου μια καφετέρια ή ένα μικρό κατάστημα συχνά αποτελεί σημαντικό κομμάτι της οικονομικής ζωής, μπορεί να σημαίνει σημαντική ζημιά για τη μικρή τοπική κοινωνία.

Ακόμη και για το ίδιο το κράτος, η συνέχιση της αδιέξοδης αυτής κατάστασης δεν έχει κανένα νόημα. Τα χρέη παραμένουν ανείσπρακτα, οι κατασχέσεις σπάνια αποδίδουν έσοδα, ενώ η ανεργία και η ύφεση αυξάνουν τις κοινωνικές δαπάνες.

Είναι ενδεικτικό ότι ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ  Γιώργος Καββαθάς, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης που παραχώρησε στο OT FORUM, προέβαλε την ανάγκη να υπάρξει ρύθμιση 120 δόσεων για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές, και στην υπενθύμιση ότι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης το απορρίπτει ως προοπτική, ο κ. Καββαθάς, είπε χαρακτηριστικά ότι ο κ. Χατζηδάκης έχει το «κατά Πισσαρίδη ευαγγέλιο» και θέλει να τελειώσει με τις μικρές επιχειρήσεις.

Το αόρατο εμπόδιο στην ανάπτυξη

Η συσσώρευση χρεών δεν λειτουργεί μόνο ως βάρος για την επιχείρηση. Αποτρέπει κάθε προοπτική επένδυσης. Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν πως τα λουκέτα δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο αλλά σταθερό αποτύπωμα της τελευταίας δεκαετίας. Μόνο την περίοδο 2013-2022, περισσότερες από 230 χιλιάδες επιχειρήσεις έκλεισαν οριστικά, αφήνοντας πίσω τους κενά καταστήματα και απώλεια θέσεων εργασίας. Η πανδημία επιδείνωσε την εικόνα: πάνω από 205 χιλιάδες επιχειρήσεις τέθηκαν προσωρινά σε αναστολή λειτουργίας, με περισσότερους από ένα εκατομμύριο εργαζόμενους να πλήττονται άμεσα.

Ακόμη και όταν οι τυπικές πτωχεύσεις μειώθηκαν κατά 56% το 2022 σε σχέση με το προηγούμενο έτος, η αγορά συνέχισε να βιώνει ένα διαφορετικό είδος «σιωπηλού λουκέτου», με μικρές επιχειρήσεις να αποσύρονται χωρίς ποτέ να φτάσουν στη δικαστική αίθουσα.

Η σύγκριση με την Ευρώπη αναδεικνύει τις ελληνικές ιδιαιτερότητες. Στην Ελλάδα, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν το 99,9% του συνόλου, ποσοστό από τα υψηλότερα στην Ε.Ε., ενώ για κάθε χίλιους κατοίκους αντιστοιχούν περίπου 79 ΜμΕ, έναντι μόλις 58 στον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Κι όμως, αυτή η αριθμητική υπεροχή δεν μεταφράζεται σε ανθεκτικότητα. Μολις το 52% των ελληνικών ΜμΕ διαθέτει βασικό επίπεδο ψηφιακής έντασης, όταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το αντίστοιχο ποσοστό αγγίζει το 73%. Η χαμηλή παραγωγικότητα και η αδυναμία επενδύσεων καθιστούν τις επιχειρήσεις πιο εκτεθειμένες στις κρίσεις, οδηγώντας συχνά σε πρόωρο κλείσιμο.

Την ίδια στιγμή, τα συγκριτικά στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι ενώ το μέσο ποσοστό επιχειρηματικών «θανάτων» στην Ευρώπη κινείται γύρω στο 8,7%, στην Ελλάδα εμφανίζεται χαμηλότερο, περίπου 3,1%. Η διαφορά αυτή, ωστόσο, ερμηνεύεται λιγότερο ως δείκτης αντοχής και περισσότερο ως αντανάκλαση της ελληνικής πραγματικότητας.

Πολλές επιχειρήσεις απλώς παγώνουν τη δραστηριότητα τους χωρίς να ολοκληρώνουν τη διαδικασία πτώχευσης. Ένα «γκρίζο» πεδίο που δεν αποτυπώνεται πλήρως στις στατιστικές, αλλά είναι ορατό στα πολλά κλειστά μαγαζιά στις γειτονιές.