Μανία με εκθέσεις για προβλήματα γνωστά από το 1947!

Διάβασα αυτές τις ημέρες ένα ρεπορτάζ με κείμενο πανομοιότυπο που έχω διαβάσει, αναλύσει και σχολιάσει πάνω από … διακόσιες φορές στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» και στις εφημερίδες «Το «Βήμα» και «Τα «Νέα» και σε άλλες κατά την υπερπεντηκονταετή δημοσιογραφική και συγγραφική πορεία μου. Διάβασα, λοιπόν, ότι «ένα σημαντικό εργαλείο μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, που θα συμβάλει στη δημιουργία της Ελλάδας του μέλλοντος, έχει στη διάθεσή του εδώ και λίγες ημέρες ο πρωθυπουργός». Στη συνέχεια, διάβασα ότι πρόκειται για μια επιστημονική έκθεση που συνιστά μια προβολή στο μέλλον με τα ακόλουθα ερωτήματα: Πώς θα είναι ο κόσμος το 2040 με βάση τις νέες τάσεις που φαίνεται ότι θα επικρατήσουν τα επόμενα χρόνια; Και τι θα σημάνει αυτό για τη χώρα μας;

Όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ, την έκθεση συνέταξε η Ομάδα Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού και Ερευνας για το Μέλλον, Strategic Foresight, με επικεφαλής τον Γιάννη Μαστρογεωργίου, η οποία κατέληξε σε επτά «μεγατάσεις» που θα διαμορφώσουν τον κόσμο την επόμενη 20ετία, όπως η κλιματική αλλαγή, η έλλειψη πόρων, οι δημογραφικές ανισορροπίες, η αστικοποίηση, η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη/ υπερ-συνδεσιμότητα, η αύξηση της μεσαίας τάξης και της κατανάλωσης και η μετατόπιση της επιρροής προς την Ανατολή και τον Νότο.

Ομολογώ ότι υπομειδίασα «τζοκοντοειδώς» όταν διάβασα πάλι τα ίδια που συνόδευαν σχεδόν κάθε έκθεση από το 1955, ότι, δηλαδή, «η μελέτη φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν οδηγό βάσει του οποίου η Ελλάδα θα προσαρμοστεί εγκαίρως στα νέα δεδομένα και θα ενσωματώσει τις καινοτομίες που απαιτούνται για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του μέλλοντος».

Και οφείλω να απολογηθώ γιατί υπομειδίασα με αυτόν τον τρόπο. Υπομειδίασα διότι οι πέντε από αυτές τις «μεγατάσεις» που «θα διαμορφώσουν τον κόσμο την επόμενη 20ετία», δηλαδή η κλιματική αλλαγή, η έλλειψη πόρων, οι δημογραφικές ανισορροπίες, η αστικοποίηση και η αύξηση της μεσαίας τάξης και της κατανάλωσης, είναι ήδη εφιαλτικά παρούσες και γνωστές από αντίστοιχες εκθέσεις ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1950, αλλά όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις «έστριβαν», αγοράζουσες αγρόν για… ψήφους με ξένα κόλλυβα, δηλαδή με υπερφορολόγηση και υπερχρέωση!

Μάλιστα, το υπομειδίαμα αυτό έγινε στη συνέχεια πικρό καθώς διάβασα ότι στην ίδια έκθεση εκτιμάται αυτό που αναφέρεται σε πάμπολλες άλλες εκθέσεις και μελέτες ήδη από το 1990, ότι δηλαδή «το 2050 η Ελλάδα θα βρίσκεται στην 4η θέση παγκοσμίως με τη μεγαλύτερη συρρίκνωση του πληθυσμού σε παραγωγική ηλικία, ενώ θα υποστεί τη μεγαλύτερη μείωση του συνολικού δείκτη παραγωγικότητάς στην ΕΕ λόγω των επιπτώσεων της γήρανσης του πληθυσμού της, με επιπτώσεις στην απασχόληση και την οικονομική ανάπτυξη, στη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και των συστημάτων Υγείας και Συνταξιοδότησης ενώ θα παραστεί ανάγκη για νέες υπηρεσίες και προϊόντα εστιασμένα κυρίως στις μεγαλύτερες ηλικίες…».

Και το πικρό αυτό υπομειδίαμα γίνεται μελαγχολικό καθώς το ρεπορτάζ έκλεινε με την ενημέρωση ότι «το θέμα αυτό βρίσκεται ψηλά στην κυβερνητική ατζέντα, αφού ασχολούνται επισταμένως ο διευθυντής του γραφείου του πρωθυπουργού Γρηγόρης Δημητριάδης και ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης»! Και πάλι απολογούμενος για το μελαγχολικό αυτό υπομειδίαμα σημειώνω ότι ακριβώς τα ίδια έχουν πει και πολλοί άλλοι στο απώτερο και πρόσφατο παρελθόν για εκατοντάδες εκθέσεις και μελέτες!

Πολλές ίδιες σχεδόν εκθέσεις από το 1947

Παραθέτω στη συνέχεια επιγραμματικά μερικές από αυτές:

1.Έκθεση Πόρτερ: Πρόκειται για την έκθεση ή Μνημόνιο (η λέξη είναι παλιά και ας ακούστηκε βαρύγδουπα από το 2010!) την οποία συνέταξε ο Πωλ Α. Πόρτερ, επικεφαλής του κλιμακίου εμπειρογνωμόνων που ήρθε στην Ελλάδα τον χειμώνα του 1947, ενόψει της οικονομικής βοήθειας του δόγματος Τρούμαν. Η έκθεση αυτή αφορούσε την πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση της Ελλάδας τρία χρόνια μετά τον πόλεμο, όπως αυτή φαινόταν σε οποιονδήποτε ξένο.. Στις 14 Φεβρουαρίου συνέταξε την έκθεση για την τότε ελληνική δημοσιονομική κατάσταση, με προτάσεις-εισηγήσεις για άμεση αναπροσαρμογή προς βελτίωση και δηλητηριώδεις διαπιστώσεις, όπως, ενδεικτικά, οι ακόλουθες:

«Εδώ δεν υφίσταται κράτος σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα. Αντ’ αυτού υπάρχει μια χαλαρή ιεραρχία ατομιστών πολιτικών, μερικοί από τους οποίους είναι χειρότεροι από άλλους, που είναι τόσο απασχολημένοι με τον προσωπικό τους αγώνα για εξουσία, ώστε δεν έχουν τον χρόνο να αναπτύξουν οικονομική πολιτική, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι είχαν την ικανότητα. Υπάρχει μεγάλη ανομοιομορφία εις το βιοτικόν έπίπεδον και τα εισοδήματα ανά την Ελλάδα. Οι κερδίζοντες, δηλαδή οι βιομήχανοι, οι έμποροι, οι κερδοσκόποι και οι μαυραγορίται, διάγουν έν πλούτω και χλιδή, το πρόβλημα δε αυτό ουδεμία κυβέρνησις το αντιμετώπισεν αποτελεσματικώς. Εν τω μεταξύ αι λαϊκαί μάζαι περνούν μιαν αθλίαν ζωή…Η δημόσια διοίκηση είναι υπερβολικά εκτεταμένη. Οι χαμηλοί μισθοί προσαυξάνονται βάσει ενός εντελώς συγκεχυμένου συστήματος επιδομάτων, χάριν των οποίων τινές δημόσιοι υπάλληλοι κερδίζουν μέχρι και τέσσερις φορές περισσότερο από τον βασικό μισθό τους…. Δύο και ήμισυ έτη μετά την απελευθέρωσιν η Ελλάς ευρίσκεται εις μίαν κατάστασιν νεκρώσεως παρά την ούσιαστικήν έξωτερικήν βοήθειαν και την αρμοδίαν εξωτερικήν καθοδήγησιν… Σημαντικά ποσά ξένου συναλλάγματος εσπαταλήθησαν κατά τό παρελθόν έτος (1946) εις εισαγωγάς ειδών πολυτελείας, εις πώλησιν χρυσών λιρών από το κράτος και εις πράξεις επί του νομίσματος εις την μαύρην αγοράν…»

Αν η έκθεση αυτή δεν προδιδόταν από το έτος σύνταξης και την καθαρεύουσα, ευκόλως θα νόμιζε κανείς ότι είναι του… 2021!

2. Έκθεση Κωνσταντίνου Δοξιάδη: Πρόκειται για την έκθεση υπό τον τίτλο «Αι Θυσίαι της Ελλάδος στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», η συντάχθηκε το 1946 από τον αρχιτέκτονα –πολεοδόμο Κωνσταντίνο Δοξιάδη και αφορά στη μεταπολεμική ανασυγκρότηση της Ελλάδας. Και οι θυσίες των Ελλήνων συνεχίζονται χωρίς πια … πόλεμο!
3. «Η Έκθεσις επί του οικονομικού προβλήματος της Ελλάδος», την οποία συνέταξε το 1952 ο Κυριάκος Βαρβαρέσος,  καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, υπουργός Οικονομικών, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και στέλεχος στην Παγκόσμια Τράπεζα, και η οποία ήταν η επιλογή της κυβέρνησης Πλαστήρα το 1952  για τις αναπτυξιακές προοπτικές της Ελλάδας. Ο Βαρβαρέσος πρότεινε, μεταξύ άλλων,  νομισματική σταθερότητα σε σχέση με το ισχυρό νόμισμα της εποχής, το δολάριο, βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων και την  εξυγίανση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη! Καλά κρασιά!
4. Η πρώτη Επιτροπή για τη μελέτη του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος συγκροτήθηκε το 1955, η οποία συνέταξε μια ογκώδη έκθεση, η οποία συνοδεύθηκε από δεκάδες άλλες μέχρι σήμερα με συχνότητα μία κάθε δύο χρόνια! Δηλαδή, έως τώρα συγκροτήθηκαν περίπου τριάντα τέτοιες επιτροπές και κοινωνικοί διάλογοι, με τελευταία εκείνη το 2015. Υπενθυμίζω ότι το 2014 συγκροτήθηκε, ύστερα από απαίτηση των δανειστών (τρόικα) μία ακόμα επιτροπή, αλλά η έκθεσή της δεν δόθηκε ποτέ στη δημοσιότητα, όπως έχει καταγγείλει το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών!!!
5. Η διάλεξη «Πλαίσια και κατευθύνσεις της βιομηχανικής αναπτύξεως», η οποία περιλαμβάνεται στο μνημειώδες δίτομο έργο του «Νομισματικαί και Οικονομικαί Μελέται», που κυκλοφόρησε το 1976, και στην οποία ο ακαδημαϊκός, επί πολλά χρόνια διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και μετέπειτα πρωθυπουργός Ξενοφών Ζολώτας  αναφέρεται τόσο στον προσανατολισμό που πρέπει να έχουν οι επενδύσεις στη χώρα όσο και στην ανάγκη προσέλκυσης ξένων επενδύσεων για την προώθηση της βιομηχανικής ανάπτυξης. Αντ΄ αυτής, έγινε ανισσόρροπη περιφερειακή «ανάπτυξη»!
6. 6. Η Εκθεση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων υπό τον Άγγελο Αγγελόπουλο, 1990. Πρόκειται για βαρυσήμαντη έκθεση πολυάνθρωπης επιτροπής, η οποία παραδόθηκε στην υπό τον Ξενοφώντα Ζολώτα Οικουμενική Κυβέρνηση το 1990, δύο ημέρες πριν από τις εκλογές της 8ης Απριλίου,  και η οποία προκάλεσε λυσσαλέες αντιδράσεις! Υπενθυμίζω ότι η  επιτροπή αυτή υπό τον ακαδημαϊκό και πρώην διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Άγγελο Αγγελόπουλο διατύπωνε μια σειρά σημαντικών προτάσεων, οι οποίες συνοδεύονταν από την ακόλουθη διαπίστωση: “Η δύσκολη κατάσταση της οικονομίας περιπλέκεται, αν δεν επιδεινώνεται, από την παρατεταμένη πολιτική αβεβαιότητα και την ασάφεια ως προς την κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής (…) Η οικονομία φαίνεται να έχει εμπλακεί σε ένα κρίσιμο αδιέξοδο, η αντιμετώπιση του οποίου έχει ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας, αν γίνει κατά πρόχειρο και αποσπασματικό τρόπο”.

Για σκεφτείτε! Όλα αυτά πριν από … τριάντα περίπου χρόνια!!!

7. Η Έκθεση της Επιτροπής της Βουλής για το Δημογραφικό το 1992: Το ίδιο έγινε και γίνεται και με το δημογραφικό πρόβλημα που περιλαμβάνεται σε μία από τις επτά … «μεγατάσεις» της νέας έκθεσης, το οποίο ύστερα από απειλές δεκαετιών, τώρα δίνει τη χαριστική βολή στο ασφαλιστικό σύστημα. Για το εφιαλτικό αυτό πρόβλημα έχουν συνταχθεί πολλές μελέτες από ελληνικούς και διεθνείς οργανισμούς, που έπρεπε να σημάνουν συναγερμό. Αλλά, φευ! Οι γεννήσεις στην Ελλάδα ήταν 157.000 το 1960, το 1980 έγιναν 148.000, το 2000 έγιναν 103.000 και το 2019 έγιναν 84.000. Ταυτόχρονα αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω και οι θάνατοι με το δημογραφικό ισοζύγιο να εξελίσσεται σε εφιαλτικό, ενώ σήμερα η σχέση είναι 1,7 εργαζόμενοι προς ένα συνταξιούχο, έναντι 4 προς 1 πριν από λίγα χρόνια. Συμφορά, δηλαδή! Αλλά, και στην περίπτωση αυτή, αντί συναγερμού, το ρίξαμε πάλι σε επιτροπές. Η πρώτη Διακομματική Επιτροπή της Βουλής συγκροτήθηκε το 1992, η οποία κατάρτισε μια σημαντική έκθεση  με εύστοχες διαπιστώσεις και σοφές προτάσεις, αλλά γίνονταν τα… αντίθετα! Και η Ελλάς, σβήνει…
8. Εκθέσεις της Επιτροπής υπό τον Γιάννη Σπράο το 1997-1998. Το 1997, η τότε κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Κώστα Σημίτη, ανέθεσε στον καθηγητή Γιάννη Σπράο τη σύνταξη εκθέσεων για μια σειρά ζητημάτων που αφορούσαν την ελληνική οικονομία. Οι εκθέσεις αυτές, που προκάλεσαν πάλι έντονες αντιδράσεις, αφορούσαν πολλά θέματα, όπως  τη βιομηχανία και τη μεγέθυνση των επιχειρήσεων, τη δημόσια διοίκηση, το ασφαλιστικό σύστημα και τη γεωργία, διότι πρότειναν πολιτικές για αποπληθωρισμό, νοικοκύρεμα  του κράτους, τη δημιουργίας μεγάλων επιχειρήσεων μέσω συγχωνεύσεων και την εξυγίανση των ασφαλιστικών ταμείων! Και αντί εξυγίανσης, συνεχείς επιχορηγήσεις των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης με πάνω από 18 δις. ευρώ ή ποσοστό 40% περίπου των φορολογικών εσόδων!
9. Η μελέτη McKinsey&Company,» Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά», την οποία ανέθεσαν στην παραπάνω εταιρεία ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών και Ελληνική Ένωση Τραπεζών και η οποία παραδόθηκε το 2011. Θυμίζει τη νέα υπό εξέταση έκθεση, διότι κι εκείνη ασχολούνταν με το αναπτυξιακό μοντέλο που θα έπρεπε να ακολουθήσει η Ελλάδα τα επόμενα δέκα χρόνια, δηλαδή έως το 2021, δηλαδή έως σήμερα!. Η μελέτη διατυπώνει 100 περίπου προτάσεις πολιτικής προκειμένου με στόχο να συγκροτηθεί ένα πλήρες αναπτυξιακό μοντέλο. Αμ δε!
10. Η έρευνα «Προς ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα» του ΙΟΒΕ το 2014. Στις αρχές του 2013, ο τότε υπουργός Οικονομικών και σημερινός διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας ανέθεσε στον ΙΟΒΕ την εκπόνηση μελετών σχετικά με την ελληνική οικονομία ως το 2020, με σκοπό  να εντοπιστούν οι τομείς στους οποίους η ελληνική οικονομία παρουσιάζει συγκριτικά πλεονεκτήματα. Άδικος κόπος!
11. Η έρευνα «Το Αναπτυξιακό Όραμα για την Ελλάδα του 2020» του ΚΕΠΕ το 2014. Την ίδια χρονιά, ο Γιάννης Στουρνάρας ανέθεσε στο ΚΕΠΕ και ΙΟΒΕ την εκπόνηση ίδιας σχετικής μελέτης. Οι δύο έρευνες παραδόθηκαν το 2014 και επισημαίνουν την ανάγκη  της καινοτομίας στην επιχειρηματικότητα, της ανάπτυξης του ανθρώπινου κεφαλαίου και της εκμετάλλευσης των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών. Το 2020 ήρθε και προσπέρασε με εφιαλτική ύφεση!
12. Το 2018 συγκροτήθηκε κι άλλη Διακομματική Επιτροπή της Βουλής για το Δημογραφικό, η οποία θα είναι σε κάποιο συρτάρι, στο οποίο θα μπει, με βάση την περιπέτεια των προηγούμενων,  σε λίγο και η νέα έκθεση με τις επτά… «μεγατάσεις» και τα νέα… έπεα πτερόεντα…