Οι «άλλοι» πρόσφυγες

Για χρόνια το θέμα των προσφύγων παίζει κεντρικό ρόλο στον δημόσιο διάλογο της χώρας. Υπήρξε όμως και μια άλλη κατηγορία προσφύγων, παλαιότερα, που όμως σπάνια μας έχει απασχολήσει. Αυτοί είναι οι φυγάδες πρώην Ναζί Γερμανοί που διέφυγαν από τη χώρα τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε πολλά επίπεδα και σε πολλές χώρες της Δύσης και της Ανατολής στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου.

Σε μια πραγματικά διεισδυτική και πρωτοποριακή του μελέτη ο Danny Orbach, («Fugitives: A History of Nazi Mercenaries During the Cold War» (Πρόσφυγες: Η Ιστορία των Ναζί Μισθοφόρων στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Pegasus, 2022) εξιστορεί αυτά τα συναρπαστικά γεγονότα και ομιλεί για τους εν πολλοίς άγνωστους πρωταγωνιστές τους. Ο Reinhard Gehlen που ίδρυσε τη Γερμανική Υπηρεσία Πληροφοριών καλωσόρισε πρώην στελέχη των SS στο σώμα των πρακτόρων του ποντάροντας στις ικανότητές τους. Η επιλογή του αυτή κινδύνευσε να τινάξει στον αέρα ολόκληρο το σύστημα που πάσχιζε να οικοδομήσει. Η KGB εύκολα μπορούσε να τους εντοπίσει και εκβιάζοντάς τους τούς μετέβαλε σε δικούς της πράκτορες εκθέτοντας ή διακινδυνεύοντας πολλά σχέδια της Δύσης.

Μαζί με τη Γερμανία, και άλλες χώρες αξιοποίησαν πρώην στελέχη των Ναζί για τις μυστικές τους υπηρεσίες. Και η CIA, αλλά και η Γαλλία, η Σοβιετική Ενωση και το Ισραήλ (!) αξιοποίησαν τέτοια στελέχη για την διεκπεραίωση των δικών τους εθνικών σχεδίων. Επίσης διάφορες πολιτικές παρατάξεις και πολιτικές κινήσεις (ιδίως απελευθερωτικά κινήματα σε διάφορες χώρες του Τρίτου Κόσμου) τούς αξιοποίησαν με διάφορους τρόπους για την υλοποίηση των στόχων τους.

Ο αρχιτέκτονας του Ολοκαυτώματος Alois Brunner διέφυγε στη Συρία, όπου και ανέλαβε δίπλα στον Χαφέζ αλ Ασαντ, πατέρα του σημερινού προέδρου, υπεύθυνος για τεχνικές βασανιστηρίων στις αρμόδιες μυστικές υπηρεσίες. Ο Brunner από τον φόβο των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών εντάχθηκε στους μηχανισμούς των υπηρεσιών της Συρίας. Εκεί ήταν σίγουρος πως δεν θα είχε την τύχη του πρώην αφεντικού του, του Adolf Eichmann, που είχε συλληφθεί από τη Μοσάντ στη Λατινική Αμερική.

Η εξιστόρηση του Οrbach είναι συναρπαστική αποκαλύπτοντας διάφορες πλεκτάνες, μυστικές συνεννοήσεις και σκοτεινούς σχεδιασμούς όπου οι πρώην Ναζί έπαιζαν κυρίαρχο ρόλο. Αυτό που ενοχλεί στην όλη ιστορία είναι ο ρόλος των δυτικών δημοκρατιών που με σχετική προθυμία, και παρά τους προηγούμενους αγώνες τους για τη Δημοκρατία, ενέταξαν στις μυστικές τους υπηρεσίες πρώην ναζιστικά στελέχη. Και όλα αυτά στο όνομα ενός κακώς εννοούμενου αντικομμουνισμού που τελικά οδήγησε τη Δύση σε σοβαρές αστοχίες και πολιτικά σφάλματα.

Αυτό που είναι εξοργιστικό είναι πως πολλοί από αυτούς, σαν πράκτορες άλλων μυστικών υπηρεσιών είτε στη Δύση είτε στην Ανατολή, δεν εγκατέλειψαν τον έμφυτο αντισημιτισμό τους. Και από τις νέες τους θέσεις και ρόλους συνέχισαν να προωθούν τις ρατσιστικές τους αντιλήψεις. Ενταγμένοι στην KGB ή σε μυστικές υπηρεσίες αραβικών καθεστώτων εχθρικών προς το Ισραήλ διευκολύνθηκαν να προωθούν σενάρια που δεν απείχαν από πολλές βασικές τους πεποιθήσεις. Αλλά και σε δυτικές υπηρεσίες υπηρετώντας κατόρθωναν κάτω από την κάλυψη του αντικομμουνισμού να πετύχουν τους στόχους τους.