Θεσσαλία: Με προϋπολογισμό 400 εκατ. ευρώ επανέρχεται το σχέδιο εκτροπής του Αχελώου

Το σχέδιο εκτροπής 300 εκατ. κυβικών μέτρων νερού ετησίως από τον Αχελώο στη Θεσσαλία επαναφέρουν οι Ολλανδοί της HVA International ως τη μοναδική βιώσιμη και μακροπρόθεσμη λύση προκειμένου να σωθεί ο κάμπος από την ερημοποίηση των εδαφών. Μάλιστα εκτιμούν το κόστος αυτής της μερικής εκτροπής στα 400 εκατ. ευρώ, κονδύλια που συμπεριλαμβάνονται στα συνολικά 4,5 δισ. ευρώ τα οποία απαιτούνται για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας, σύμφωνα με το master plan που εκπόνησαν και ετέθη χθες σε δημόσια διαβούλευση για 15 ημέρες.

Το κόστος των έργων ανά περιοχή

Ένα σημαντικό μέρος του budget το οποίο ανέρχεται σε περίπου 3,3 δισ. ευρώ κατανέμεται σε υποδομές αντιπλημμυρικής προστασίας. Επιπλέον, παρατίθενται σενάρια με πολλαπλές επιλογές. Για παράδειγμα, οι επενδύσεις για την Κάρλα διαφοροποιούνται κατά 45 εκατ. ευρώ ανάλογα με το εάν θα επιλεγεί η πρόταση επέκτασης της λίμνης ή όχι. Γενικότερα πάντως, ο προϋπολογισμός για αντιπλημμυρικά έργα στις περιοχές της Θεσσαλίας κατανέμεται ως εξής:

• 1,294 δισ. ευρώ σε Τρίκαλα και Καρδίτσα

• 1,029 δισ. ευρώ στην περιοχή της λίμνης Κάρλα

• 289 εκατ. ευρώ στη Λάρισα

• 206 εκατ. ευρώ στην ορεινή περιοχή

• 508 εκατ. ευρώ σε γενικότερες δράσεις

Για την προληπτική αντιμετώπιση πιθανών μελλοντικών προβλημάτων, συστήνεται καθαρισμός συντριμμιών, επισκευή κατεστραμμένων αναχωμάτων και αγωγών, απομάκρυνση εγκαταλελειμμένων και κατεστραμμένων κτιρίων και εκβάθυνση ποταμών. Ο προβλεπόμενος προϋπολογισμός για τα συγκεκριμένα μέτρα εκτιμάται σε 328 εκατ. ευρώ.

Επίσης, ένα σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού ύψους 500 εκατ. ευρώ (σε ορίζοντα 15ετίας) θα διατεθεί για την ανακατασκευή και τη βελτίωση του συστήματος αναχωμάτων σε όλη την περιοχή του μέσου Πηνειού, σε ένα τμήμα έως και 250 χιλιομέτρων.

Επιπλέον, 125 εκατ. ευρώ προορίζονται για τα 25 χιλιόμετρα αναχωμάτων στην ανατολική όχθη του Ενιπέα, 92,5 εκατ. ευρώ για την προστασία του δήμου Παλαμά και του χωριού Μάρκος, 80 εκατ. ευρώ για τη βελτίωση της υπάρχουσας υποδομής αναχωμάτων που εκτείνονται από την πόλη της Λάρισας έως το φράγμα της Γυρτώνης, καλύπτοντας μια απόσταση 32 χιλιομέτρων κλπ.

Σημαντικός προϋπολογισμός ύψους 540 εκατομμυρίων ευρώ, σύμφωνα με το master plan, θα πρέπει να προβλεφθεί στην περίπτωση που ληφθεί η απόφαση να μην επεκταθεί η λίμνη Κάρλα, ποσό που αντιστοιχεί στις αποζημιώσεις των αγροτών που θα χάσουν τη γη τους. Όσο για το κονδύλι που θα απαιτηθεί για την παροχή κινήτρων που αφορούν στον μετασχηματισμό του αγροτικού τομέα και τη μετάβαση σε λιγότερο υδροβόρες καλλιέργειες, εκτιμάται στα 600 εκατ. ευρώ.

Η λύση της εκτροπής του Αχελώου

Το σχέδιο, το οποίο παρουσιάζεται σε έξι τεύχη _ όλα αναρτημένα στην αγγλική γλώσσα, γεγονός που έχει προκαλέσει εύλογες απορίες στον αγροτικό κόσμο της Θεσσαλίας _ έχει ως σκοπό να αντιμετωπίσει τις αλληλένδετες προκλήσεις αφενός των κινδύνων εμφάνισης νέων πλημμυρών και αφετέρου της ξηρασίας και της ερημοποίησης των παραγωγικών εδαφών του μεγαλύτερου κάμπου της χώρας.

Όπως υποστηρίζουν οι μελετητές, στο 4ο τεύχος του master plan, η μεταφορά υδάτων από τη λεκάνη του Αχελώου προς τη λεκάνη του Πηνειού πρέπει να υλοποιηθεί ώστε να συνεχίσει η Θεσσαλία να είναι μια βιώσιμη αγροτική περιοχή. Για να τεκμηριώσουν τη θέση τους, παραθέτουν στοιχεία, τα οποία εδώ και δεκαετίες έχει θέσει και η ελληνική επιστημονική κοινότητα δίχως όμως να ληφθούν υπόψη στη χάραξη πολιτικής και στη λήψη μέτρων. Δηλαδή ότι η τρέχουσα κατανάλωση νερού άρδευσης στη Θεσσαλία είναι διπλάσια από τα επίπεδα που θεωρούνται βιώσιμα, ή ότι από την ετήσια χρήση υδάτων της Θεσσαλίας (περίπου 1.500 εκατομμύρια m3) η γεωργία καταναλώνει το 90% κλπ.

Η δυσκολία του εγχειρήματος

Υπογραμμίζουν ωστόσο τις δυσκολίες στο εγχείρημα αναφέροντας ότι η μείωση της άρδευσης κατά 50% στη Θεσσαλία δεν θα είναι εύκολη επιλογή, αλλά ούτε και η μεταφορά νερού από τη λεκάνη του Αχελώου σε εκείνη του Πηνειού ώστε να μετριαστεί το υδατικό στρες στον κάμπο. Όπως σημειώνει η ομάδα των Ολλανδών, ένα σχέδιο εκτροπής δεν μπορεί να διαμορφωθεί μονομερώς από τους ενδιαφερόμενους φορείς στη Λεκάνη του Πηνειού και μόνο. «Η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου απαιτεί τη συνεργασία και τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων και από τις δύο λεκάνες», αναφέρουν, μια προοπτική ωστόσο η οποία, έως σήμερα, δείχνει ανέφικτη.

Εδώ και δεκαετίες τα νερά του Αχελώου έχουν αποτελέσει πεδίο σφοδρής αντιπαράθεσης, τόσο σε τοπικό επίπεδο, όσο και σε κομματικό, με τους βουλευτές (ή και υπουργούς) της Θεσσαλίας να δίνουν ελπίδες στους ψηφοφόρους τους ότι θα ξεδιψάσει ο κάμπος και της Αιτωλοακαρνανίας να υπόσχονται ότι τα σχέδια της εκτροπής δεν θα προχωρήσουν.

Σε κάθε περίπτωση, στο master plan αναφέρεται ότι, ακόμη κι αν προωθηθούν μεταρρυθμίσεις όπως είναι η μείωση της χρήσης νερού, αυτές δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα του γεωργικού τομέα στη Θεσσαλία. Με την εκτροπή του Αχελώου, όπως αναφέρεται, είναι πιθανό να ξεκινήσει τελικά η επαναφόρτιση του υδροφόρου ορίζοντα του Αλμυρού και να αποκατασταθούν τα εξαντλημένα επίπεδα των υπόγειων υδάτων σε ένα πιο βιώσιμο επίπεδο. Σημειώνουν δε, ότι ο υπολογισμός στο master plan έγινε για 300 εκατ. κυβικά μέτρα (m3) νερού, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορούν να εκτραπούν έως και 600 εκατομμύρια m3 υδάτων.

Παράλληλα, στο σχέδιο της HVA International επισημαίνεται ότι με την αντικατάσταση της μεθόδου άντλησης υπόγειων υδάτων στη Θεσσαλία, με τη μεταφορά νερού από τον Αχελώο στο λεκανοπέδιο του Πηνειού, θα απαιτηθεί και εγκατάσταση δικτύων διανομής σε όλη τη Θεσσαλία. Οποιαδήποτε προϋπάρχοντα σχέδια για δίκτυα διανομής θα πρέπει σύμφωνα με τους μελετητές, να αναθεωρηθούν, λαμβάνοντας υπόψη τις περιοχές που είναι επιρρεπείς σε πλημμύρες με βάση τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τα δύο πρόσφατα καταστροφικά φαινόμενα του Daniel και του Ιανού.

Άνω των 3 δισ. ευρώ ώθηση στην οικονομία

Έτσι, σύμφωνα με τους Ολλανδούς, η οικονομική βιωσιμότητα των αρδευόμενων υδροβόρων καλλιεργειών στη Θεσσαλία εξαρτάται από την υλοποίηση της μεταφοράς νερού μεταξύ λεκανών από τη λεκάνη του Αχελώου. Η συνέχιση της πρακτικής των γεωτρήσεων θα οδηγήσει σε περαιτέρω αλάτωση των υπόγειων υδάτων και σε κλιμάκωση του κόστους παραγωγής, καταλήγοντας στη χρεωκοπία των αγροτών. Για να επιβιώσει μακροπρόθεσμα ο αγροτικός τομέας της Θεσσαλίας, θα χρειαστούν στρατηγικές βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων, όπως η μεταφορά υδάτων μεταξύ των δύο λεκανών.

Εάν μια μεταφορά 300 εκατ. m3 νερού κατευθυνθεί στην ανάπτυξη πρόσθετων ομοιόμορφα κατανεμημένων κηπευτικών, λαχανικών και φρούτων στη Θεσσαλία, τότε οι Ολλανδοί προβλέπουν μια ώθηση στην οικονομία της περιοχής άνω των 3 δισ. ευρώ ετησίως.

Οι αγροτικές επιδοτήσεις

Επιπλέον, σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν, οι αγροτικές επιδοτήσεις μπορούν χρηματοδοτήσουν δράσεις περιορισμού της αλόγιστης χρήσης υδάτων και να κατευθυνθούν σε καλλιέργειες που είτε απαιτούν λιγότερη άρδευση, είτε φέρνουν υψηλότερα έσοδα ανά κυβικό μέτρο νερού που χρησιμοποιείται. «Θα ήταν κρίμα το πρόγραμμα στήριξης της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της ΕΕ ουσιαστικά να χρηματοδοτεί την εξάντληση των υπόγειων υδάτων της Θεσσαλίας, καθώς αυτό πιθανότατα θα προκαλέσει την κατάρρευση του αγροτικού τομέα της περιοχής», σημειώνουν.

Με την ανακατανομή των επιδοτήσεων έτσι ώστε οι αγρότες να ενθαρρύνονται στην καλλιέργεια ποικιλιών λιγότερο υδροβόρων (όπως π.χ. το σουσάμι) που μπορούν να τροφοδοτηθούν με βρόχινο νερό ή υψηλότερης αξίας που έχουν μικρότερες ανάγκες άρδευσης, θα εξοικονομηθεί και νερό και ενέργεια.

Η HVA θεωρεί ότι η υλοποίηση των μέτρων που προτείνονται θα συμβάλλει όχι μόνο στην αποτροπή σοβαρών επιπτώσεων από ανεξέλεγκτες ξαφνικές πλημμύρες και την επίλυση των προβλημάτων λειψυδρίας στη Θεσσαλία, αλλά θα ωθήσει επιπλέον και θα αναβαθμίσει τον γεωργικό τομέα της περιοχής σε πιο ανταγωνιστικό επίπεδο, ώστε η περιοχή να ακμάσει μακροπρόθεσμα. Για να πετύχει όμως το εγχείρημα χρειάζεται σημαντική προσπάθεια. Σύμφωνα με τους Ολλανδούς, «οι κάτοικοι της Θεσσαλίας πρέπει να αποδεχθούν _ όπως έχουν αναγκαστεί να κάνουν και κάτοικοι άλλων ευρωπαϊκών χωρών μετά από σοβαρές πλημμύρες _ ότι κάποιες περιοχές θα πρέπει να παραχωρηθούν προκειμένου να δοθεί χώρος στα ποτάμια.