Το Άμστερνταμ ετοιμάζεται να γιορτάσει την 750ή επέτειό του. Την ίδια στιγμή όμως οι ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων ανησυχούν για το μέλλον του ανεξάρτητου λιανικού εμπορίου.
Η εκτόξευση των ενοικίων στην Ολλανδία έχει οδηγήσει πολλούς ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων – και μάλιστα επιχειρήσεων με μακρά ιστορία λειτουργίας στο κλείσιμο.
Μία από αυτές τις επιχειρήσεις είναι και εκείνη της Μαρί-Λουίζ Βέλντερ, την περίπτωση της οποίας παρουσιάζει η εφημερίδα The Guardian.
Στο Άμστερνταμ τα παραδοσιακά καταστήματα κλείνουν
H 76χρονη Βέλντερ διατηρεί το κατάστημα τσαγιού ‘t Zonnetje (Ο Ήλιος) από το 1999. Όμως, σε λιγότερο από δύο μήνες το ζεστό αυτό κατάστημα στο Άμστερνταμ, το οποίο ιδρύθηκε το 1642, θα είναι κλειστό. Για την κ. Βέλντερ, το ενοίκιο είναι υπερβολικό.
Η Βέλντερ, μια ενεργητική 76χρονη, που ανέλαβε την επιχείρηση από μια αγγλική οικογένεια, πλήρωνε το 1999 περίπου 440 ευρώ ενοίκιο το μήνα. Τώρα, περιμένει έναν λογαριασμό έως και 4.500 ευρώ μηνιαίως, αναδρομικά από τον περασμένο Σεπτέμβριο, μετά από νομική διαμάχη με τον ιδιοκτήτη της.
Το ποσό μειώθηκε από τις 6.000 ευρώ έπειτα από απόφαση ανεξάρτητου διαιτητή, αλλά εξακολουθεί να είναι μια σημαντική αύξηση σε σχέση με τα 3.000 ευρώ, που πληρώνει σήμερα.
«Με κάνει να αρρωσταίνω, αυτό είναι το μόνο που μπορώ να πω», λέει στη Guardian, πίνοντας τσάι από τη Σρι Λάνκα. Τα παραδοσιακά καταστήματα, είπε, «πεθαίνουν όλα» εξαιτίας των εκρηκτικών αυξήσεων στα ενοίκια.
Από τη στιγμή που η εφημερίδα Het Parool του Άμστερνταμ αποκάλυψε το επικείμενο κλείσιμο την περασμένη εβδομάδα, είπε πως έχει δεχτεί τεράστια ανταπόκριση από τους πελάτες – «αγάπη, μόνο αγάπη».
Καθώς ένα ακόμη ανεξάρτητο κατάστημα κλείνει, μεγαλώνει ο φόβος πως η πόλη θα κατακλυστεί από αλυσίδες καταστημάτων και μαγαζιά, προσανατολισμένα αποκλειστικά στους τουρίστες.
Ο Γιόχανες Βίλχελμ, ένας 63χρονος τοπικός επιχειρηματίας που έχει έρθει με το ποδήλατό του, περιγράφει την επικείμενη εξαφάνιση του ‘t Zonnetje ως πραγματικά λυπηρή. «Υπάρχουν πολλά καταστήματα με τυρί, κρέπες με Nutella και κάθε λογής τουριστικά μαγαζιά. Οι τουρίστες είναι εντάξει, και καλοδεχούμενοι. Αλλά αυτό το κατάστημα θα έπρεπε να παραμείνει επίσης», είπε.
Τα ενοίκια αυξάνονται στις «πιο περιζήτητες εμπορικές περιοχές» σε όλη την Ολλανδία, σύμφωνα με έναν αναλυτή της αγοράς.
Τα ψηλότερα ενοίκια οδηγούν ανοίγουν το δρόμο σε μεγάλες εταιρείες
Αν και το μέλλον του καταστήματος παραμένει αβέβαιο, ο Κάρελ Λεφ, διευθυντής του οργανισμού πολιτιστικής κληρονομιάς Heemschut, έχει παρατηρήσει πως τα υψηλότερα ενοίκια οδηγούν σε είσοδο μεγαλύτερων εταιρειών με πιο τυποποιημένα προϊόντα, όταν οι ανεξάρτητοι έμποροι αποχωρούν.
Το κατάστημα της Βέλντερ στην Haarlemmerdijk, ιδρύθηκε το 1642 και ξεκίνησε πουλώντας βότανα, κάρβουνο και κουβάδες νερού, αλλά με την ακμή της ολλανδικής αυτοκρατορίας, άρχισε να προσφέρει τσάι και καφέ.
Στο σημερινό κατάστημα, η Βέλντερ φτιάχνει Earl Grey στο παγωμένο υπόγειο μουλιάζοντας φύλλα Assam σε περγαμόντο για τρεις ημέρες – ένα μείγμα που της πήρε δυόμισι χρόνια να τελειοποιήσει. Κάποτε πωλούσε 350 ποικιλίες τσαγιού, αλλά πλέον η προσφορά της έχει περιοριστεί σημαντικά, καθώς εξαντλεί τα αποθέματά της.
Ο Λεφ είπε ότι η διατήρηση της «ζωντανής κληρονομιάς» – ένας από τους στόχους του Heemschut – είναι εξαιρετικά δύσκολη. «Μπορούμε να διατηρήσουμε τις ξύλινες δοκούς και τα ράφια… αλλά δεν μπορούμε να διατηρήσουμε μια λειτουργία. Δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτό είναι μία αυθεντική τσαγερί και πρέπει να τη διατηρήσετε για το μέλλον».
Τα τοπικά καταστήματα κάνουν τις πόλεις μοναδικές
Τα τοπικά καταστήματα που λειτουργούν οι ιδιώτες για δεκαετίες «είναι αυτά που κάνουν τις πόλεις μοναδικές. Αν τα διώξεις και μείνουν μόνο οι ίδιες μάρκες και αλυσίδες, η γοητεία της πόλης εξαφανίζεται».
Το Άμστερνταμ παλεύει εδώ και χρόνια με το πώς να διατηρήσει την κληρονομιά του απέναντι στην αύξηση ομοιογενών καταστημάτων αλυσίδων και τουριστικών μαγαζιών με γλυκά ή πλαστικές πάπιες στο ιστορικό κέντρο.
Το 2017, η δημοτική αρχή ανακοίνωσε ότι καταστήματα που απευθύνονται κυρίως σε τουρίστες – όπως ενοικιάσεις ποδηλάτων ή μαγαζιά με τυρί – θα απαγορεύονταν σε τμήματα του κέντρου.
Η Ίρις Χάγκεμανς, αστική γεωγράφος στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών του Άμστερνταμ, προειδοποίησε κατά των γενικεύσεων. Το Άμστερνταμ έχει περιοχές όπου ο τουρισμός έχει δημιουργήσει μια «μονοκαλλιέργεια στο λιανικό εμπόριο», είπε, αναφέροντας τη φορτωμένη κεντρική οδό Damstraat.
Αλλά μόλις λίγα μέτρα παραπέρα, «η ατμόσφαιρα είναι εντελώς διαφορετική» και τα καταστήματα που αντιμετωπίζουν μείωση της ζήτησης από τους κατοίκους και τον ανταγωνισμό του διαδικτύου επωφελούνται από την τουριστική κίνηση. «Νομίζω πως αυτή η μονοκαλλιέργεια παρουσιάζεται καμιά φορά σαν πετρελαιοκηλίδα που θα εξαπλωθεί παντού, αλλά το φαινόμενο είναι πολύ πιο τοπικό».
Η κρατική στήριξη για ανεξάρτητες επιχειρήσεις, όπως η παρέμβαση για τον έλεγχο των εμπορικών ενοικίων, είναι ένα δύσκολο θέμα, είπε. «Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο είδος των καταστημάτων που λένε οι άνθρωποι ότι θέλουν να δουν στη γειτονιά τους και… τα καταστήματα που πράγματι επισκέπτονται. Νομίζω πως υπάρχει κίνδυνος να υποστηριχθεί μια λειτουργία για την οποία δεν υπάρχει πραγματική ζήτηση».
Η Χάγκεμανς υποστηρίζει την κρατική παρέμβαση για την προστασία βασικών αναγκών, όπως η πρόσβαση σε υγιεινή τροφή, υγειονομική περίθαλψη και άλλες βασικές υπηρεσίες, αλλά προειδοποιεί κατά του κράτους ως ρυθμιστή του γούστου. «Το λιανικό τοπίο πρέπει να μπορεί να ανταποκρίνεται στην αγορά και να είναι δυναμικό. Και είναι δημοκρατικό, γιατί ψηφίζεις με το πορτοφόλι σου».
Λίγο πιο κάτω από το ‘t Zonnetje, κοντά σε μια πιτσαρία και ένα μαγαζί με λεμονάδες, έχει αναρτηθεί ένα πανό για την 750ή επέτειο του Άμστερνταμ, που είναι τον Οκτώβριο.
Η Βέλντερ έχει ακούσει ότι υπάρχουν σχέδια για τη στήριξη των μικρών επιχειρηματιών αυτή τη χρονιά επετείου, «αλλά για μένα είναι πια αργά».
