Μαρί Κιουρί: Κόντρα Πολωνίας-Γαλλίας για το όνομά της στο χαρτονόμισμα των 20 ευρώ

Η μακροχρόνια διαμάχη μεταξύ Πολωνίας και Γαλλίας για την κληρονομιά της Μαρίας Σκλοντόφσκα-Κιουρί αποκτά νέα διάσταση, με αφορμή το χαρτονόμισμα των 20 ευρώ. Πολωνοί αξιωματούχοι άσκησαν πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ώστε, σε περίπτωση που επιλεγεί η μορφή της πρωτοπόρου επιστήμονα για τη νέα σειρά ευρωπαϊκών χαρτονομισμάτων, να συμπεριληφθεί και το πατρικό της όνομα.

Η Κιουρί, η οποία τιμήθηκε με δύο βραβεία Νόμπελ για τις ανακαλύψεις της στη ραδιενέργεια, συγκαταλέγεται στα πρόσωπα που η ΕΚΤ εξετάζει να απεικονίσει στη νέα σειρά χαρτονομισμάτων. Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ αναμένεται να αποφασίσει για τον τελικό σχεδιασμό έως το τέλος του 2026, ενώ η κυκλοφορία των νέων χαρτονομισμάτων προβλέπεται να γίνει αρκετά αργότερα.

Η διαφορά μεταξύ Γαλλίας-Πολωνίας

Ως η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ και το μοναδικό άτομο μέχρι σήμερα που έχει λάβει Νόμπελ σε δύο διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς, η Σκλοντόφσκα-Κιουρί προτάθηκε για το χαρτονόμισμα των 20 ευρώ. Ωστόσο, προέκυψε ζήτημα όταν οι Πολωνοί υποστήριξαν ότι οι κεντρικοί τραπεζίτες παρέλειψαν ένα σημαντικό μέρος του ονόματός της από τη λίστα των υποψηφίων.

Η Κιουρί υιοθέτησε το γαλλικό επώνυμο του συζύγου της, Πιερ, το 1895, αλλά γεννήθηκε ως Μαρία Σκλοντόφσκα στη Βαρσοβία. Όταν τιμήθηκε με το πρώτο της Νόμπελ στη Φυσική το 1903, από κοινού με τον σύζυγό της, αναφέρθηκε ως Μαρί Κιουρί. Στο δεύτερο Νόμπελ, στη Χημεία το 1911, πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του Πιερ, επέλεξε να χρησιμοποιήσει το διπλό όνομα: Μαρί Σκλοντόφσκα-Κιουρί. Η επαναφορά του πατρικού της ονόματος θεωρήθηκε ότι μετέφερε ταυτόχρονα φεμινιστικό και εθνικό μήνυμα.

Η παράλειψη του πατρικού της ονόματος από τη λίστα που δημοσίευσε η ΕΚΤ νωρίτερα φέτος προκάλεσε αντιδράσεις στην Πολωνία. Πολωνοί διπλωμάτες στις Βρυξέλλες επισήμαναν στην ΕΚΤ ότι η αναφορά ήταν ελλιπής, ενώ ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Πολωνίας, Άνταμ Γκλαπίνσκι, παρενέβη με επιστολή του προς την πρόεδρο της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ. Παράλληλα, Πολωνοί ευρωβουλευτές υπέβαλαν διαμαρτυρίες.

Πολωνικές πιέσεις

Παρότι η Πολωνία διατηρεί το δικό της νόμισμα και δεν χρησιμοποιεί το ευρώ, η ΕΚΤ προχώρησε σε διορθωτική ενέργεια, ενημερώνοντας τη σχετική ιστοσελίδα της σε «Marie Curie (born Skłodowska)». Κάποιοι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν την εξέλιξη αυτή ως νίκη. «Είμαι πολύ ικανοποιημένος που η ΕΚΤ έλαβε υπόψη τις πολωνικές ανησυχίες και προσαρμόζει τον σχεδιασμό του νέου χαρτονομίσματος των 20 ευρώ ώστε να αντανακλά την πολωνική κληρονομιά της Μαρί Σκλοντόφσκα-Κιουρί», δήλωσε στο POLITICO ο ευρωβουλευτής Γιάνους Λεβαντόφσκι.

Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Ακόμη και η ίδια η επιστήμονας χρησιμοποιούσε το όνομα Σκλοντόφσκα-Κιουρί για μεγάλο μέρος της έγγαμης ζωής της, αλλά μετά τον θάνατο του συζύγου της υπέγραφε συχνότερα ως «M. Curie», ιδιαίτερα σε επαγγελματικό πλαίσιο. Επιπλέον, δεν είναι βέβαιο ότι θα απεικονιστούν πολιτιστικές προσωπικότητες στα νέα χαρτονομίσματα, καθώς εξετάζεται και εναλλακτικός σχεδιασμός με μοτίβα όπως πτηνά ή ποτάμια.

Η ΕΚΤ δεν έχει ακόμη λάβει οριστική απόφαση για τη χρήση του διπλού ονόματος, καθώς βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με τους απογόνους της και το Ινστιτούτο Κιουρί στο Παρίσι. Εκπρόσωπος της τράπεζας ανέφερε: «Η ΕΚΤ συμβουλεύεται διάφορες πηγές για να καθορίσει τον καταλληλότερο τρόπο αναφοράς. Εάν επιλεγεί ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ως θέμα, θα αποφασιστεί πώς θα αναγράφονται τα ονόματα όλων των επιλεγμένων προσωπικοτήτων».

Αν το παρελθόν αποτελεί ένδειξη, η Βαρσοβία ενδέχεται να πετύχει τον στόχο της. Αντίστοιχη παρέμβαση της Πολωνίας είχε ως αποτέλεσμα τη μετονομασία του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε «Marie Skłodowska-Curie Actions» το 2014, σε μια σαφή πολωνική επιτυχία.