Τη στιγμή που οικονομολόγοι της Τράπεζας της Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας, της AlphaBank και άλλοι με μελέτες κατεδείκνυαν επιστημονικώς ότι οι επιμόνως συνεχιζόμενες πληθωριστικές πιέσεις και η μόνιμη διαφορά μεταξύ του ελληνικού πληθωρισμού και του αντίστοιχου της Ευρωζώνης οφείλονται στην κραυγαλέα απουσία πραγματικών μεταρρυθμίσεων, ο πρωθυπουργός από το βήμα της ΔΕΘ και υπουργοί του στη συνέχεια και έως σήμερα έριχναν και ρίχνουν μπόλικο λάδι στην πληθωριστική καμινάδα. Δηλαδή, ανακοινώνουν «μεταρρυθμίσεις», οι οποίες αντί για «ανάχωμα» στην ακρίβεια, τη «μπουκώνουν» ακόμα περισσότερο ή την «κάνουν και σκάει στα γέλια»!
Συγκεκριμένα, η «τολμηρότερη φορολογική μεταρρύθμιση της Μεταπολίτευσης», η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση του εισοδήματος από τα «υπερέσοδα» για την αντιμετώπιση της ακρίβειας, όπως ανακοίνωσε στη Θεσσαλονίκη ο Κυριάκος Μητσοτάκης και όπως την «εξειδικεύουν» διθυραμβικώς οι υπουργοί σε κάθε ευκαιρία, είναι μία επικίνδυνη πληθωριστική θρυαλλίδα, καθώς θεριεύει ακόμα περισσότερο την υπερβάλλουσα ζήτηση, που αποτελεί μία από τις βασικές αιτίες των επίμονων πληθωριστικών πιέσεων, και αλωνίζει ανεμπόδιστα τη γυμνή από πραγματικές μεταρρυθμίσεις αγορά και από την επίμονη αλλεργία εφαρμογής των οικονομικών νόμων που έχουμε διδαχθεί στα πανεπιστήμια. Η ίδρυση μιας ακόμα, 158ης , ανεξάρτητης αρχής για την εποπτεία της αγοράς και την προστασία του καταναλωτή, πέρα των γενικής διευθυνσης, των διευθύνσεων και των τμημάτων του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων και της «επιτυχημένης» Διυπηρεσιακής Μονάδας Ελέγχου Αγοράς (ΔΙΜΕΑ) και της Επιτροπής Ανταγωνισμού, όχι μόνο δεν είναι «μεταρρύθμιση», αλλά πανηγυρική δικαίωση εκκωφαντικής αποστροφής του πρώην τότε πρωθυπουργού και επίτιμου προέδρου της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στη συζήτηση που είχε γίνει κατά τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος το 2001, όπως αποτυπώνεται στα «Πρακτικά Ζ’ Αναθεωρητικής Βουλής», ότι «οι ανεξάρτητες αρχές δεν αποτελούν πανάκεια, αντίθετα αποτελούν ομολογία αδυναμίας για να μην πω χρεοκοπίας του πολιτικού συστήματος». Κι όμως ο υιός του, σημερινός πρωθυπουργός παρακούει αυτή την εύστοχη διαπίστωση του πατρός του!
Οικονομολόγοι: Το καταστροφικό «παραγωγικό κενό» – ρεκόρ από το 2007 η αιτία!
Τα πραγματικά αίτια της ακρίβειας, κυρίως μετά το 2021, όταν οι πληθωριστικές πιέσεις άρχισαν να είναι επίμονες και η ετήσια μεταβολή του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) να επιταχύνεται και μάλιστα σε επίπεδα μονίμως υψηλότερα από τα αντίστοιχα στην Ευρωζώνη, δεν είναι η στέγαση, η ενέργεια, τα μπρόκολα, οι λαχανίδες, οι σάλτσες, το κρέας, τα ψάρια, το ψωμί, ο καφές κλπ (αυτά είναι αιτιατά), αλλά η απουσία πραγματικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και την αγορά. Όλους αυτούς τους εγχώριους κυρίως παράγοντες, που οφείλονται στην άφρονα (σ΄ αντίθεση με τον πρωθυπουργό που τη χαρακτηρίζει «συνετή») οικονομική πολιτική παρουσίασαν σε μιαν αποκαλυπτική, επιστημονικώς άρτια, μελέτη τους οι οικονομολόγοι της Διεύθυνσης Ανάλυσης (με επικεφαλής τον οικονομολόγο Νίκο Μαγγίνα και οικονομολόγους στην Υποδιεύθυνση την Αικατερίνη Γουβέλη, τη Σοφία Τσαρούχα, την Ελένη Μπαλίκου, τη Χριστίνα Τσούκα, τον Ελευθέριο Αθανασίου, τον Παύλο Τσιώκα) της Εθνικής Τράπεζας, που δημοσιεύθηκε στο Δελτίο «Ελληνική Οικονομία» υπό τον τίτλο «Ειδικό Θέμα: Ερμηνεύοντας την επιτάχυνση του πληθωρισμού» (2 Σεπτεμβρίου 2025), δηλαδή λίγο πριν ο πρωθυπουργός μιλώντας από το βήμα της ΔΕΘ (6 Σεπτεμβρίου 2025) εξαπέλυε, με την περιγραφή της «τολμηρότερης φορολογικής μεταρρύθμισης της Μεταπολίτευσης», τον πυρακτωμένο πληθωριστικό «δαυλό» του στα νοικοκυριά!
Υπενθυμίζω ότι ήδη στα προηγούμενα άρθρα μου που δημοσιεύθηκαν στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» σχολιάζοντας τα διθυραμβικά σημεία της ομιλίας του πρωθυπουργού για «ρεκόρ επενδύσεων και εξαγωγών», για «αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου» και μείωση των φόρων με προηγούμενες «μεταρρυθμίσεις», τόνιζα ότι «το καλάθι της ΔΕΘ» είναι ένα πρόσθετο εκρηκτικό μείγμα. Και η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνεται επιστημονικώς από την παραπάνω μελέτη των οικονομολόγων της Εθνικής Τράπεζας, η οποία, αντί των κυβερνητικών αίνων για πολύχρωμες (χρώμα νεανικό, χρώμα κοινωνικό, χρώμα εθνικό!) τάχα παρεμβάσεις με «83 μειώσεις φόρων από το 2019 έως το … 2027» για την αντιμετώπιση της ακρίβειας, θα πρέπει να συνοδεύεται από παμπολιτικό και παγκομματικό συναγερμό, για να μην πάνε χαράμι, όπως έως σήμερα, οι μειώσεις ΦΠΑ, με την άμεση προώθηση πραγματικών μεταρρυθμίσεων κι όχι με ίδρυση … ανεξάρτητων αρχών ή προτάσεις για παροχές!
Οι κυριότεροι κυρίως εγχώριοι παράγοντες που τροφοδοτούν τον πληθωρισμό
Για τους αναγνώστες μου που δεν έχουν χρόνο παραθέτω στη συνέχεια τα κυριότερα σημεία των διαπιστώσεων της παραπάνω μελέτης, η οποία εξετάζει και ερευνά τις πληθωριστικές πιέσεις τον περασμένο Ιούλιο. Οι κυριότεροι παράγοντες, λοιπόν, στους οποίους αποδίδεται η επιμονή του πληθωρισμού στην Ελλάδα και η διεύρυνση της απόστασης από την Ευρωζώνη, όσον αφορά τη μεταβολή του εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) είναι, σύμφωνα με την παραπάνω μελέτη των οικονομολόγων της Εθνικής Τράπεζας, οι ακόλουθοι:
- Η διατηρήσιμη αναπτυξιακή υπεραπόδοση της ελληνικής οικονομίας, που τροφοδοτείται, σε μεγάλο βαθμό από την αυξανόμενη εγχώρια ζήτηση, η οποία την τρέχουσα περίοδο, αντανακλά κυρίως την ισχυρή αγορά εργασίας και τις πιο χαλαρές νομισματικές συνθήκες που μεταφράζονται και σε επιταχυνόμενη πιστωτική επέκταση, κυρίως προς επιχειρήσεις. Οι πληθωριστικές πιέσεις από την αυξημένη εγχώρια ζήτηση εμφανίζονται κυρίως στις υπηρεσίες, όπου οι συνθήκες της αγοράς επιτρέπουν ταχύτερες ανατιμήσεις σε σύγκριση με τις αγορές αγαθών. Επίσης, οι ανατιμήσεις στις υπηρεσίες υποστηρίχθηκαν και από το συγκριτικά χαμηλότερο ακόμη εγχώριο επίπεδο τιμών στο συγκεκριμένο κλάδο, ειδικά υπό την οπτική των επισκεπτών από ανεπτυγμένες χώρες. Ειδικότερα, οι επιχειρήσεις στον κλάδο των υπηρεσιών στη χώρα μας θεωρούν ότι οι συνθήκες ζήτησης τους επιτρέπουν να μετακυλίσουν περαιτέρω στις τελικές τους τιμές, νέες αυξήσεις στο μισθολογικό κόστος αλλά και σε άλλες πτυχές επιχειρηματικού κόστους όπως εμπορικά μισθώματα, ηλεκτρικό ρεύμα και ορισμένες πρώτες ύλες.
- Η παρατηρούμενη αύξηση της υπερβάλλουσας ζήτησης, ειδικά στις υπηρεσίες, εκτιμάται ότι συντείνει σε σημαντική αύξηση του εγχώριου «παραγωγικού κενού» βραχυπρόθεσμα, στο 2½% το 2025 − στο υψηλότερο επίπεδο από το 2007 − με τη θετική απόκλιση από την Ευρωζώνη να είναι η μεγαλύτερη από τη συμμετοχή της χώρας στο ευρώ, τροφοδοτώντας τις πληθωριστικές πιέσεις.Το σημαντικά θετικό παραγωγικό κενό σημαίνει ότι η ζήτηση έχει αυξηθεί σε μεγαλύτερο ποσοστό από ότι η συνολική παραγωγική δυνατότητα της οικονομίας, συντείνοντας βραχυπρόθεσμα σε στενότητα πόρων και σε μεγαλύτερα περιθώρια ανατιμήσεων τόσο των αγαθών και υπηρεσιών αλλά και των αμοιβών των συντελεστών παραγωγής (κεφαλαίου και εργασίας). Οι ανωτέρω παράγοντες μεταφράζονται και σε υψηλό έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, λόγω κυρίως των αυξανόμενων εισαγωγών αγαθών που υπεραντισταθμίζουν τις ικανοποιητικές επιδόσεις των εμπορευματικών εξαγωγών σε ένα δύσκολο διεθνές .Η υψηλή ζήτηση μεταφράζεται σε συνεχιζόμενες ανατιμήσεις στις υπηρεσίες που καθίστανται η βασική συνιστώσα του δομικού πληθωρισμού. Έτσι, βάσει εμπειρικών εκτιμήσεων των οικονομολόγων της Εθνικής Τράπεζας, τόσο του επιπέδου όσο και της διαφοράς του εγχώριου πληθωρισμού από την αντίστοιχη μεταβολή του ΕνΔΤΚ στην Ευρωζώνη, βασισμένων σε μία εκδοχή της καμπύλης Phillips (που συνδέει το επίπεδο πληθωρισμού με την τρέχουσα οικονομική δραστηριότητα και τις πληθωριστικές εξελίξεις του προηγούμενου τριμήνου) − διαπιστώνεται ότι το παραγωγικό κενό (σε απόλυτους ή σχετικούς όρους) αναδεικνύεται στατιστικά, ως ο πλέον σημαντικός παράγοντας ερμηνείας των πληθωριστικών εξελίξεων την τελευταία 20ετία.
- Το περιβάλλον ισχυρής ζήτησης παγιώθηκε, παρά τον φαινομενικά (σημείωση δική μου: προσέξτε τη λέξη) αντισταθμιστικό ρόλο της δημοσιονομικής πολιτικής, όπως αντανακλάται στην περαιτέρω αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος Γενικής Κυβέρνησης. Η υπεραπόδοση, ειδικά στο σκέλος των εσόδων, φαίνεται ότι χρηματοδοτήθηκε από την ίδια την αύξηση της τελικής ζήτησης σε τρέχουσες και σε σταθερές τιμές – εγχώριας και τουριστικής – την ενίσχυση των εγχώριων εισοδημάτων, των κερδών και της απασχόλησης, την ενδυνάμωση της φορολογικής αποτελεσματικότητας καθώς και τις θετικές δευτερογενείς επιδράσεις στη δραστηριότητα από τη δυνατότητα χρηματοδότησης ιστορικά υψηλών δαπανών από το ΠΔΕ μέσω του ΤΑΑ
- Οι συνεχιζόμενες ανατιμήσεις στις κατηγορίες υπηρεσιών που σχετίζονται με τον τουρισμό αντανακλούν την πρόσθετη επίδραση της ισχυρής ζήτησης από το εξωτερικό αλλά και την υψηλή στάθμιση των σχετικών υπηρεσιών στον ΕνΔΤΚ. Οι υπηρεσίες διαμονής και εστίασης, ωθούμενες από τον τουρισμό, αναδεικνύονται στην πιο επίμονη συνιστώσα του πληθωρισμού Ελλάδα.
- Η έντονα ανοδική τάση των τιμών ενοικίων κατοικιών. H συνεχιζόμενη αύξηση των ενοικίων κατοικιών αποτυπώνει μια παρατεταμένη ανισορροπία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς στην ελληνική αγορά, η οποία τροφοδοτεί τις ανατιμήσεις τόσο στα οικιστικά όσο και στα εμπορικά ακίνητα, με τις τιμές των ενοικίων να προσαρμόζονται σταδιακά στις σημαντικές αυξήσεις των τιμών των ακινήτων τα προηγούμενα χρόνια. H αύξηση των τιμών ακινήτων και των ενοικίων αποτυπώνει την ώθηση από τη συνδυαστική ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης, μετά από πολυετή αναστολή, λόγω της κρίσης σχετικών επενδυτικών αποφάσεων, των πρωτοφανών εισροών επενδυτικών κεφαλαίων από το εξωτερικό στην ελληνική αγορά ακινήτων αλλά και συνεργιών από τον τουρισμό, και την επιτάχυνση της πιστωτικής επέκτασης. Ως επιταχυντής των ανατιμήσεων λειτούργησε και η συγκρατημένη κατασκευαστική δραστηριότητα − μετά την παρατεταμένη συρρίκνωσή της κατά τη διάρκεια της κρίσης – που οδήγησε σε αργή προσαρμογή της προσφοράς ενισχύοντας τις αυξήσεις των τιμών των ακινήτων και των ενοικίων σε μία σχετικά «ρηχή» εγχώρια αγορά όσον αφορά τον αριθμό των συναλλαγών και το διαθέσιμο προς πώληση οικιστικό απόθεμα
- Η σημαντική αύξηση των τιμών λιανικής στο ηλεκτρικό ρεύμα τους προηγούμενους μήνες, κατά τους οποίους σημειώθηκε εντονότερη μετάδοση στη λιανική αγορά λόγω της μεταβλητότητας που χαρακτηρίζει διαχρονικά τη χονδρική αγορά ρεύματος στη χώρα μας. Η Ελλάδα συνεχίζει να συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χώρες με τις υψηλότερες τιμές χονδρικής στην αγορά ηλεκτρισμού στην ΕΕ την τελευταία 7ετία. Όσον αφορά τη λιανική αγορά ηλεκτρικού ρεύματος στη χώρα μας, παρότι οι μέσες τιμές στα οικιακά τιμολόγια παραμένουν σε επίπεδο σημαντικά χαμηλότερο από το μ.ο. της ΕΕ, η μετάδοση των περιοδικών πιέσεων από τη χονδρική αγορά στη λιανική έγινε εντονότερη τους τελευταίους μήνες. Σε αυτό συνέβαλε και η αλλαγή στην εμπορική πολιτική των εταιριών τους τελευταίους μήνες που εφάρμοσαν ταχύτερες ανατιμήσεις στα «πράσινα» τιμολόγια με μεταβλητή τιμή προκειμένου να επιταχύνουν τη μετάβαση των πελατών τους σε τιμολόγια «σταθερών χρεώσεων», οι οποίες οδήγησαν σε αυξημένες μεσοσταθμικές τιμές στη λιανική αγορά. Αξίζει να τονισθεί ότι το αυξανόμενο ποσοστό μετάβασης των νοικοκυριών σε «σταθερά» τιμολόγια αναμένεται να οδηγήσει μεσοπρόθεσμα σε μικρότερη σταθεροποίηση των τιμών.
- Οι νέες ανατιμήσεις στα τρόφιμα, ειδικά σε ορισμένες κατηγορίες που επιβαρύνονται από ισχυρές εποχικές επιδράσεις, αυξημένο κόστος παραγωγής αλλά και από δυσμενείς κλιματικούς παράγοντες. Οι εντονότερες πιέσεις εντοπίζονται κυρίως στις κατηγορίες των φρέσκων φρούτων, οι οποίες φαίνεται ότι δέχονται και τις εντονότερες επιδράσεις από την τουριστική δραστηριότητα.
Προβλέψεις
Και οι οικονομολόγοι της Εθνικής Τράπεζας ολοκληρώνουν τη μελέτη με τις ακόλουθες, μεταξύ άλλων, προβλέψεις, για το 2025:
«Οι προαναφερόμενες εστίες πληθωριστικής αδράνειας προβλέπεται να επιμείνουν κατά το υπόλοιπο του έτους, με την ετήσια μεταβολή τόσο του ΔΤΚ όσο και του ΕνΔΤΚ να εμφανίζουν οριακή μόνο υποχώρηση σε σύγκριση με το μέσο ρυθμό μεταβολής τον Ιούνιο-Ιούλιο. Η πληθωριστική πίεση θα διατηρηθεί τόσο λόγω των ανωτέρω παραγόντων αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι η ετήσια βάση σύγκρισης των τιμών καυσίμων καθίσταται λιγότερο ευνοϊκή, καθώς η αντιπληθωριστική τους επίδραση αναμένεται να εξασθενίσει σταδιακά τους επόμενους μήνες, όπως τεκμαίρεται και από τα στοιχεία των προθεσμιακών συμβολαίων για τις τιμές του αργού πετρελαίου και του φυσικού αερίου τα επόμενα τρίμηνα. Ως εκ τούτου η μέση αύξηση του ΔΤΚ για το 2025 εκτιμάται στο 2,8% και για τον ΕνΔΤΚ στο 3,3%.
Σημαντικές μελέτες με τα ίδια θέματα και με τις ίδιες διαπιστώσεις υπάρχουν πολλές (Τράπεζα της Ελλάδος, Alpha Bank κλπ).
Όλα αυτά μού θύμισαν τον 54ο μύθο του Αισώπου «Κοχλίαι» (Σαλιγκάρια) κατά τον οποίο ο γιος κάποιου αγρότη ψήνοντας σαλιγκάρια τα άκουγε που έτριζαν, γι᾽ αυτό τους είπε (αυτό είναι το ορθόν, διότι λέγεται από πολλούς λανθασμένα με διάφορες παραλλαγές): «ὦ κάκιστα ζῷα, τῶν οἰκιῶν ὑμῶν ἐμπιπραμένων αὐτοὶ ᾄδετε;», δηλαδή «Βρε αχαΐρευτα πλάσματα, καίγονται τα σπίτια σας και εσείς το ρίξατε στο τραγούδι;». Και ο μύθος αυτός τελειώνει, όπως όλοι ότι «ὁ λόγος δηλοῖ, ὅτι πᾶν τὸ παρὰ καιρὸν δρώμενον ἐπονείδιστον», δηλαδή αυτό εν Ελλάδι είναι πάντα επίκαιρο, ότι «Καθετί που πράττουμε σε ακατάλληλη ώρα δεν μας φέρνει παρά ντροπή»
