Προς ένα νέο ρεκόρ σε απόλυτους αριθμούς- φαίνεται να οδεύει η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος στην ελληνική οικονομία για φέτος. Τα στοιχεία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών που δημοσιοποιήθηκαν κατά τις προηγούμενες ημέρες αποτυπώνουν ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης των 9,5 δισ. ευρώ (ο στόχος για το 9μηνο ήταν κοντά στα 5,2 δισ. ευρώ) σε επίπεδο 9μηνου, κάτι το οποίο προμηνύει ένα καλύτερο αποτέλεσμα από το περυσινό, το οποίο άγγιξε τα 11,4 δισ. ευρώ. Ωστόσο, τίθεται το ζήτημα εάν κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο στην ελληνική οικονομία ή εάν υποσκάπτει την άνοδο του ΑΕΠ. Το συγκεκριμένο ερώτημα αναμένεται να γίνει ακόμη πιο επιτάκτικό, όταν και θα σταματήσει να υφίσταται το Ταμείο Ανάκαμψης, ήτοι από του χρόνου.
Γεγονός είναι ότι η Ελλάδα παράγει πρωτογενή πλεονάσματα εδώ και μια 10ετία και πλέον, κάτι που αποτέλεσε μια αρχική συνέπεια των μνημονίων και σε μια λογική του να αποπληρώνεται μέρος του ελληνικού δημοσίου χρέους, το οποίο παρά τη συμφωνία ελάφρυνση του 2018 παραμένει το υψηλότερο σε επίπεδο ευρωζώνης, αν και η τάση είναι να βαίνει μειούμενο ως ποσοστό του ΑΕΠ, εξαιτίας και του πληθωρισμού. Την ίδια στιγμή, οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες της ΕΕ τοποθετούν απαιτήσεις στα κράτη-μέλη σε σχέση με την υπέρβαση του ύψους των πρωτογενών δαπανών από έτος σε έτος και όχι την ύπαρξη πρωτογενών πλεονασμάτων, κάτι το οποίο ισχύει και για την Ελλάδα.
Η εικόνα
Παράλληλα, κατά την τελευταία διετία η κατάσταση δείχνει να…ξεφεύγει. Πέρυσι, από πρωτογενές πλεόνασμα 2,1% του ΑΕΠ που προέβλεπε ο προϋπολογισμός του έτους, έφτασε στο 4,8% του ΑΕΠ. Για φέτος ο στόχος έχει ήδη αναθεωρηθεί από πρωτογενές πλεόνασμα 2,4% του ΑΕΠ, που προέβλεπε ο προϋπολογισμός 2025 σε 3,6% του ΑΕΠ, σύμφωνα με το προσχέδιο προϋπολογισμού 2026. Μάλιστα, υπάρχουν εκτιμήσεις εντός του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης, οι οποίες κάνουν λόγο για ενδεχόμενο υπέρβασης ακόμη και του 4%, κάτι το οποίο θα συνιστά ένα -επίσης- θηριώδες αποτέλεσμα, όπως και το 2024.
Αυτή η υπεραπόδοση έχει οδηγήσει σε έναρξη συζητήσεων εντός των οικονομικών κύκλων περί του αν αυτή είναι μια συνθήκη, η οποία ενισχύει την πορεία της ελληνικής οικονομίας ή αντίθετα, εάν λειτουργεί υπονομευτικά ως προς το ελληνικό ΑΕΠ.
Ο ΟΤ ζήτησε την άποψη δύο επιφανών οικονομολόγων επί του θέματος.
Ο οικονομολόγος και πρώην υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Δημήτρης Λιάκος και ο Ομότιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ Παναγιώτης Πετράκης
Πετράκης: Σύνθετο ζήτημα
Ο Ομότιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ Παναγιώτης Πετράκης σημείωσε ότι «το ερώτημα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από οικονομικής και πολιτικής σκοπιάς. Οικονομικά, διότι εάν η απάντηση μετουσιωθεί σε οικονομική πολιτική επηρεάζει όλη την οικονομική δραστηριότητα. Πολιτικά, διότι η απάντηση είναι εύκολο να διαφοροποιήσει πολιτικά προγράμματα και να επηρεάσει πολιτικές θέσεις. Αυτά συμβαίνουν σε μία χώρα (Ελλάδα) η οποία έχει ζήσει ένα μεγάλο μέρος της ιστορικής διαδρομής της υπό το (μνημονιακό) βάρος της αποπληρωμής δημόσιων χρεών και υψηλής φορολογικής επιβάρυνσης».
Ακόμη, συμπληρώνει με νόημα ότι «η απάντηση μπορεί να είναι αρκετά σύνθετη αφού εξαρτάται από μία σειρά από παράγοντες. Ένας από τους σημαντικότερους αφορά το πραγματικό παραγωγικό κενό στην οικονομία. Εάν αυτό βρίσκεται στα όρια της εξάλειψής του, τότε η οικονομία μπορεί να βρεθεί μπροστά σε πληθωριστικό κίνδυνο. Αντιθέτως εάν είναι σημαντικό, τότε η διάθεση δημοσιονομικών πλεονασμάτων για την κάλυψη παραγωγικού κενού (κλασική Κεϋνσιανή συνταγή) έχει θετικές επιπτώσεις στους δείκτες της οικονομίας».
Κατά τον ίδιο «ουσιαστικά λοιπόν η αξιολόγηση της δημοσιονομικής πολιτικής διαχείρισης των πλεονασμάτων είναι αρκετά σύνθετο ζήτημα. Απαραίτητο είναι να αναλυθούν με ακρίβεια τα θετικά και αρνητικά σημεία μιας παρόμοιας ενέργειας».
Λιάκος: Η οικονομική πολιτική πέραν των ποσοστικών στόχων
Από την πλευρά του ο οικονομολόγος και πρώην υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Δημήτρης Λιάκος τονίζει ότι «η επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων είναι θετικό στοιχείο για την ελληνική οικονομία. Ειδικά αν λάβουμε υπόψη το υψηλό επίπεδο του δημοσίου χρέους και τις χρηματοδοτικές ανάγκες εξυπηρέτησης του», ενώ προσθέτει πως «κρίσιμη παράμετρος η επίτευξη των στόχων έτσι όπως προκύπτουν από το αναθεωρημένο Σύμφωνο Σταθερότητας καθώς με αυτόν τον τρόπο δίνεται ένα ισχυρό μήνυμα συνετούς και αποτελεσματικής διαχείρισης προς τους εταίρους, τους διεθνείς θεσμούς και τις αγορές κεφαλαίου.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο ίδιος από την άλλη η κριτική που ασκείται σχετικά με το ύψος του πλεονάσματος έχει βάση, όταν συσχετίζεται με τους ρυθμούς ανάπτυξης, την κατάσταση του κοινωνικού κράτους και την επιδείνωση των κοινωνικών ανισοτήτων».
Ακόμη, ο κ. Λιάκος προσθέτει πως «σε θεωρητικό επίπεδο η ασκούμενη οικονομική πολιτική θα οφειλε να είχε ενσωματώσει στους μηχανισμούς της διαδικασίες και εργαλεία αναδιανομής. Κάτι το οποίο σήμερα απουσιάζει».
Και καταλήγει: «Η επιτυχία της οικονομικής πολιτικής κρίνεται πέραν από την επίτευξη των ποσοτικων στόχων (δημοσιονομικών και μακκροικονομικών) στόχων, από τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης για και τη διάχυση των θετικών αποτελεσμάτων στο σύνολο του πληθυσμού. Στο δεύτερο υστερούμε, και θα έλεγα αρκετά».
