Με ξαδέλφια μιας μεγάλης οικογένειας που τη διαιρεί και την αποξενώνει μια βαθιά κρίση ιδεών και αξιών – εν προκειμένω ένας πόλεμος – έμοιαζαν οι ηγέτες των χωρών του Βίζεγκραντ στη συνάντησή τους την Τετάρτη στην Ουγγαρία. Υπονομευμένη από τις ιδεολογικοπολιτικές διαιρέσεις και τις γεωστρατηγικές διαφορές που τη χωρίζουν σε δύο στρατόπεδα, η λέσχη των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης που ιδρύθηκε το 1991 αμέσως μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την κατάρρευση του λεγόμενου Ανατολικού μπλοκ κινδυνεύει να πάψει να υφίσταται, παρά τα βαθύτερα κοινά συμφέροντα που εξακολουθούν να έχουν.
Η ατμόσφαιρα στη σύνοδο κορυφής της Ομάδας του Βίζεγκραντ (Πολωνία, Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία και Σλοβακία) ήταν τεταμένη όσο ποτέ άλλοτε, γράφει στη «Les Echos» ο Φιλίπ Μεγιέρ. Απόδειξη της βαθειάς διαίρεσης του μπλοκ αποτελεί η ακύρωση της συνάντησης του πολωνού προέδρου Κάρολ Ναβρότσκι και του Ούγγρου ομολόγου του Βίκτορ Όρμπαν, που είχε προγραμματιστεί να γίνει στη Βουδαπέστη την επόμενη ημέρα της συνόδου (την Πέμπτη δηλαδή).
«Ο λόγος για αυτήν την αλλαγή σχεδίων εκ μέρους της Πολωνίας είναι σαφής. Πηγάζει από την πρόσφατη, συμφιλιωτική επίσκεψη του Ούγγρου πρωθυπουργού στη Μόσχα», γράφει ο Μεγιέρ. «Αυτή η κίνηση παραμένει ακατανόητη για τη Βαρσοβία, που στηρίζει θερμά το Κίεβο απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα», εξηγεί ο Γάλλος ρεπόρτερ, σημειώνοντας ότι «αυτές οι διαφωνίες στο ουκρανικό ωθούν την Πολωνία να εξετάσει άλλες συμμαχίες και να στραφεί προς τους βόρειους γείτονές της».
Ο Φιλίπ Μεγιέρ εννοεί τις χώρες της Βαλτικής αλλά και τους Φινλανδούς, που έχουν ιστορικές διαφορές με τους Ρώσους. Εσχάτως και τους πρώην ανεξάρτητους και «φιλειρηνικούς» Σουηδούς, που τρομοκρατημένοι από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έσπευσαν ασθμαίνοντες να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.
Ανάλογα – αν όχι και πιο έντονα – αντιρωσικά αισθήματα με αυτά των Πολωνών έτρεφε έως πρόσφατα και η κυβέρνηση της Πράγας. Αλλά η επανεκλογή του λαϊκιστή Αντρέι Μπάμπις αλλάζει την ισορροπία «φιλορώσων-ρωσοφάγων» μετατοπίζοντας την Τσεχία και πάλι προς την πλευρά της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας.
Οι γείτονες των Ρώσων
«Οι κύριες προκλήσεις στην περιοχή σχετίζονται με την ασφάλεια και από αυτή την άποψη η Βαλτική Θάλασσα έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία, ειδικά από τότε που η Σουηδία και η Φινλανδία εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ. Όσον αφορά την Ουκρανία, οι Σκανδιναβικές χώρες και η Πολωνία μιλούν με μία φωνή», εξηγεί ο Κριστόφ Ντεμπίτσκι, ειδικευμένος σε θέματα Κεντρικής Ευρώπης αναλυτής του εδρεύοντος στη Βαρσοβία Κέντρου Ανατολικών Σπουδών (OSW).
Τα τελευταία χρόνια, έπειτα από μια μακρά περίοδο ευρωσκεπτικιστικών πολωνικών κυβερνήσεων την περίοδο των αδελφών Κατσίνσκι, «η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τουσκ συνεργάζεται με τις σκανδιναβικές χώρες για την ενίσχυση της άμυνας της χώρας. Έτσι, από το 2024 η Πολωνία μετέχει στην Ομάδα των Οκτώ Σκανδιναβικών και Βαλτικών κρατών (τέσσερις Σκανδιναβικές, τρεις Βαλτικές και η Πολωνία δηλαδή).
«Την περασμένη εβδομάδα η Πολωνία εξέπληξε πολλούς επιλέγοντας τη Σουηδία για την αγορά νέων υποβρυχίων. Αυτή η απόφαση εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από την επιθυμία της Βαρσοβίας να ενισχύσει τους δεσμούς της με τη Στοκχόλμη», εξηγεί ο Φιλίπ Μεγιέρ.
Η μοναξιά των Πολωνών
Αυτή η «στροφή στη Βαλτική» αφορά μόνο την Πολωνία και όχι τα τρία άλλα μέλη της Ομάδας του Βίζεγκραντ, «τα οποία παραμένουν χώρες χωρίς περίκλειστες περιοχές όπου η ρωσική απειλή δεν γίνεται αντιληπτή με τον ίδιο τρόπο», σημειώνει ο ρεπόρτερ της «Les Echos».
Στη Μπρατισλάβα, εξηγεί ο Μεγιέρ, ο πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο εκφράζει όλο και συχνότερα διαφωνίες με τον ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Στην Πράγα ο Αντρέι Μπάμπις, ο λαϊκιστής δισεκατομμυριούχος που πρόκειται να αναλάβει τα ηνία της χώρας, απειλεί να αναστείλει τις παραδόσεις τσεχικών πυρομαχικών στο Κίεβο. Το χάσμα διευρύνεται έτσι διευρύνεται στους κόλπους του Βίζεγκραντ.
Η ακύρωση του ταξιδιού του Πολωνού προέδρου στη Βουδαπέστη είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή εξέλιξη, δεδομένου ότι δεν πρόκειται για έναν πρόεδρο φιλελεύθερο και φιλοευρωπαίο σαν τον Τουσκ, αλλά για έναν πολιτικό που ανήκει στο εθνικιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), με θέσεις που ουσιαστικά ταυτίζονται με το Fidesz του Ούγγρου Όρμπαν.
«Ηγετικές προσωπικότητες του PiS δραπετεύουν συχνά στη Βουδαπέστη από τις διώξεις από τότε που έχασε το Κόμμα την εξουσία το 2023», γράφει ο Φιλίπ Μεγιέρ, θυμίζοντας ότι τις τελευταίες εβδομάδες, ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης της Πολωνίας, Ζμπίγκνιου Ζιόμπρο, έχει καταφύγει στην ουγγρική πρωτεύουσα για να αποφύγει τη σύλληψη μετά την άρση της βουλευτική του ασυλίας προκειμένου να διερευνηθούν κατηγορίες για οικονομικές απάτες.
Αυτά τα «πολιτικά άσυλα» που προσφέρει στους πολιτικούς της φίλους η ουγγρική κυβέρνηση, καταγγέλλονται τακτικά από την πολωνική κυβέρνηση του φιλελεύθερου Τουσκ, εξηγεί ο Γάλλος ρεπόρτερ.
Βαθύτερα συμφέροντα
«Η Ομάδα Βίζεγκραντ ιδρύθηκε για να εργαστεί για την ένταξη των μελών της στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Από τότε που επιτεύχθηκαν αυτοί οι στόχοι (το 2004), η άτυπη αυτή ένωση κρατών έχει χάσει θεωρητικά τον λόγο ύπαρξής της», δηλώνει στη «Les Echos» ο Κριστόφ Ντεμπίτσκι. Ωστόσο, κοινά συμφέροντα εξακολουθούν να υπάρχουν, παρατηρεί ο ρεπόρτερ της εφημερίδας.
Στις αρχές Νοεμβρίου οι τέσσερις χώρες ήταν οι μόνες που αντιτάχθηκαν στον νέο ευρωπαϊκό στόχο για το Κλίμα με ορίζοντα το έτος 2040. Η Ομάδα Βίζεγκραντ απορρίπτει επίσης τη νέα έκδοση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS2). «Σε επίπεδο πρωθυπουργών, οι διαφωνίες είναι πολύ έντονες. Όμως σε άλλα, πιο συγκεκριμένα θέματα πολιτικής, η ομάδα μπορεί να συνεχίσει να βρίσκει κοινό έδαφος και λόγο ύπαρξης», εξηγεί ο Ντεμπίτσκι.
«Αυτό που θα μπορούσε πραγματικά να αναζωογονήσει την ομάδα Βίσεγκραντ είναι μια αλλαγή εξουσίας στην Ουγγαρία», προσθέτει ο Πολωνός πολιτικός επιστήμονας. Διότι πέντε μήνες πριν από τις εκλογές του Απριλίου 2026, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα του Όρμπαν θα χάσει την εξουσία.
Η ουγγρική περίπτωση
«Οι σκληροπυρηνικές θέσεις του Όρμπαν για την Ευρώπη και τη Ρωσία έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ευρύτερη περιοχή. Η πτώση του μετά από δεκαπέντε χρόνια αδιάλειπτης εξουσίας θα άλλαζε εντελώς το πρόσωπο της Κεντρικής Ευρώπης. Αλλά θα μπορούσε να θεραπεύσει τις βαθιές διαιρέσεις της;», αναρωτιέται ο ρεπόρτερ της «Les Echos».
Όντως! Θα θύμιζε κανείς τις έντονες αντιρρήσεις της Βουδαπέστης για την απόφαση της ΕΕ να κλείσουν οι στρόφιγγες των αγωγών που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο το 2027. Παρεμπιπτόντως, μιλάμε για πέντε χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και αφού πιθανότατα μέχρι τότε θα έχει επιτευχθεί κάποια ειρήνευση στην περιοχή και θα έχουν αρχίσει να αποκαθίστανται οι σχέσεις Ρωσίας-Ευρώπης.
Πιθανότατα δεν θα εφαρμοστεί η απόφαση. Αλλά εν πάση περιπτώσει, η Ουγγαρία διαμαρτύρεται έντονα για την προοπτική να σταματήσει να εισάγει ρωσικό πετρέλαιο θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο «υπονομεύει την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας». Η Βουδαπέστη φέρεται έτοιμη να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της απόφασης της ΕΕ και σύμφωνα με πληροφορίες δεν θα προσφύγει μόνη της, αλλά από κοινού με τη Σλοβακία.
Άραγε αν επαληθευθούν οι Ούγγροι δημοσκόποι και ο Όρμπαν χάσει τις εκλογές του Απριλίου, η φιλοευρωπαϊκή (συγκριτικά) ηγεσία που θα τον διαδεχθεί θα συνταχθεί ομόθυμα με την ευρωπαϊκή γραμμή χάνοντας έτσι την ευκαιρία να συνεχίσει να λειτουργεί η Ουγγαρία με φθηνή ρωσική ενέργεια;
