Την ώρα που οι βόμβες πέφτουν στην Ουκρανία και η Δύση επιβάλλει κύμα κυρώσεων, κάτι παράδοξο συμβαίνει στη Ρωσία: οι δισεκατομμυριούχοι αυξάνονται.
Πιο πλούσιοι, αλλά πολιτικά ακίνητοι. Πιο ισχυροί οικονομικά, αλλά απολύτως σιωπηλοί. Για τον Βλαντίμιρ Πούτιν, αυτό δεν είναι αντίφαση. Είναι στρατηγική. Ένα σύστημα όπου το χρήμα επιτρέπεται να ανθίζει, αρκεί να μην αμφισβητεί την εξουσία.
Ρωσία: Από τους «βασιλιάδες» της δεκαετίας του ’90 στη σιωπή
Όπως αναφέρει ρεπορτάζ του BBC, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, μια μικρή ομάδα Ρώσων απέκτησε τεράστιο πλούτο, ελέγχοντας πρώην κρατικούς κολοσσούς. Οι ολιγάρχες της δεκαετίας του ’90 δεν ήταν απλώς επιχειρηματίες· ήταν πολιτικοί παίκτες. Επηρέαζαν κυβερνήσεις, έστηναν προέδρους, διαπραγματεύονταν εξουσία.
Χαρακτηριστική φιγούρα αυτής της εποχής ήταν ο Μπόρις Μπερεζόφσκι, που αργότερα παραδέχτηκε πως βοήθησε τον Πούτιν να φτάσει στην προεδρία.
Χρόνια μετά, μιλούσε για «τύραννο» και «σφετεριστή της ελευθερίας». Όταν βρέθηκε νεκρός στην εξορία στο Ηνωμένο Βασίλειο, η εποχή των πολιτικά ισχυρών ολιγαρχών είχε ήδη τελειώσει.
Το νέο μήνυμα του Κρεμλίνου: πλούτος χωρίς αντιρρήσεις
Ο Πούτιν ξεκαθάρισε νωρίς τους κανόνες: μπορείτε να γίνετε πλούσιοι, αλλά όχι ανεξάρτητοι. Όποιος παραβίασε αυτή την άγραφη συμφωνία πλήρωσε βαρύ τίμημα.
Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, άλλοτε ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας, πέρασε μια δεκαετία στη φυλακή μετά τη χρηματοδότηση φιλοδημοκρατικών πρωτοβουλιών.
Το μήνυμα ήταν σαφές και διαχρονικό.
Η υπόθεση Τίνκοφ: το καρότο και το μαστίγιο
Ο Ολέγκ Τίνκοφ, τραπεζίτης και δισεκατομμυριούχος, το έμαθε με τον πιο ωμό τρόπο. Όταν χαρακτήρισε δημόσια τον πόλεμο «τρελό», το Κρεμλίνο αντέδρασε αστραπιαία. Στελέχη της τράπεζάς του ενημερώθηκαν πως αν δεν κοπούν όλοι οι δεσμοί μαζί του, η επιχείρηση θα εθνικοποιηθεί.
Μέσα σε λίγες ημέρες, η τράπεζα πουλήθηκε σε εταιρεία συνδεδεμένη με τον Βλαντίμιρ Ποτάνιν – έναν από τους ισχυρότερους επιχειρηματίες της χώρας – σε εξευτελιστική τιμή.
Μέσα σε λίγες ημέρες, η τράπεζα πουλήθηκε σε εξευτελιστική τιμή
Ο Τίνκοφ έχασε δισεκατομμύρια και εγκατέλειψε τη Ρωσία. Το μήνυμα προς τους υπόλοιπους ήταν εκκωφαντικό.
Πόλεμος, κυρώσεις και… νέα άνθηση
Πριν και αμέσως μετά την εισβολή του 2022, οι απώλειες για τη ρωσική ελίτ ήταν τεράστιες. Δισεκατομμύρια εξαφανίστηκαν, το ρούβλι υποχώρησε, οι κυρώσεις πάγωσαν περιουσίες. Όμως η συνέχεια ανέτρεψε τις προβλέψεις.
Η πολεμική οικονομία έφερε ανάπτυξη άνω του 4% τα επόμενα χρόνια.
Κρατικές δαπάνες, εξοπλιστικά προγράμματα και η αποχώρηση δυτικών εταιρειών δημιούργησαν ευκαιρίες-χρυσάφι. Το κενό καλύφθηκε από επιχειρηματίες φιλικούς προς το Κρεμλίνο, που απέκτησαν πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία σε χαμηλό κόστος.
Οι κυρώσεις που έδεσαν, αντί να διασπάσουν
Η Δύση στόχευσε τους δισεκατομμυριούχους θεωρώντας πως θα στραφούν κατά του Πούτιν. Το αποτέλεσμα ήταν το αντίθετο. Με δεσμευμένα ακίνητα, παγωμένους λογαριασμούς και κλειστές πόρτες στη Δύση, η «φυγή» έγινε αδύνατη. Όπως παραδέχονται αναλυτές, οι κυρώσεις ουσιαστικά ώθησαν την ελίτ να συσπειρωθεί γύρω από το Κρεμλίνο.
Πλούσιοι: Απαραίτητοι και απόλυτα ελεγχόμενοι
Σήμερα, η Ρωσία μετρά αριθμό-ρεκόρ δισεκατομμυριούχων. Πολλοί συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τον στρατό και την πολεμική βιομηχανία. Άλλοι απλώς γνωρίζουν ότι η επιβίωσή τους εξαρτάται από τη σωστή σχέση με την εξουσία.
Ο Πούτιν κατάφερε κάτι μοναδικό: μια οικονομική ελίτ πλούσια όσο ποτέ, αλλά χωρίς φωνή, χωρίς πολιτικές φιλοδοξίες και χωρίς εναλλακτική. Ένα σύστημα όπου η σιωπή δεν είναι επιλογή, αλλά προϋπόθεση επιβίωσης.
