Νοτιοανατολική Ευρώπη: Μεγαλύτερες οι απειλές για την ενεργειακή ασφάλεια

Η κατανάλωση ενέργειας στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στη Νοτιοανατολική Ευρώπη προβλέπεται αμετάβλητη έως το 2040, με σημαντική μείωση του άνθρακα, ενώ η κατανάλωση στις χώρες εκτός ΕΕ και στην Τουρκία θα αυξηθεί κατά 40% και 50% αντίστοιχα, αλλά η χρήση του άνθρακα προβλέπεται να παραμείνει η ίδια. Και οι δύο ομάδες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες απειλές για την ενεργειακή ασφάλεια από ό,τι η υπόλοιπη Ευρώπη, σύμφωνα με την έκθεση South East Europe Energy Outlook 2021/2022, που εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο Ενέργειας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (IENE).

Η έκδοση περιλαμβάνει στοιχεία για 15 χώρες: Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Ελλάδα, Κόσοβο*, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβενία, Τουρκία, καθώς και το Ισραήλ και την Ουγγαρία, οι οποίες δεν είχαν συμπεριληφθεί στην έκθεση του 2017, αναφέρει σχετικό σημείωμα της ελληνικής Πρεσβείας στο Βελιγράδι.

Περιφερειακή προσέγγιση

Το ΙΕΝΕ εφάρμοσε μια περιφερειακή προσέγγιση επειδή η Νοτιοανατολική Ευρώπη, λόγω της ιστορίας της, του πολιτιστικού της υπόβαθρου και του σημερινού αστικού και βιομηχανικού της περιβάλλοντος, αποτελεί μια ενιαία περιοχή, τόσο γεωγραφικά όσο και γεωπολιτικά, και έχει ισχυρό αντίκτυπο στην υπόλοιπη Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο, σύμφωνα με τον Κωστή Σταμπολή, πρόεδρο και εκτελεστικό διευθυντή του ΙΕΝΕ.

Ο κ. Σταμπολής είπε ότι οι τρεις πυλώνες της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ είναι η ανταγωνιστικότητα, η βιωσιμότητα και η ασφάλεια του εφοδιασμού, αλλά σημείωσε ότι η τελευταίος έχει παραμεληθεί από τους ιθύνοντες, καθιστώντας την ΕΕ πλήρως εξαρτημένη από τη Ρωσία.

Στρατηγική σημασία

Λόγω της γεωγραφίας της, της εγγύτητάς της σε ζώνες συγκρούσεων υψηλού κινδύνου (π.χ. Συρία, Ιράκ, Ουκρανία), της ροής προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική και της θέσης ορισμένων χωρών της (π.χ. Τουρκία, Ελλάδα, Ρουμανία) σε ζωτικής σημασίας σημεία εισόδου του ενεργειακού εφοδιασμού, η περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης αντιμετωπίζει μεγαλύτερες απειλές για την ενεργειακή ασφάλεια από ό,τι η υπόλοιπη Ευρώπη.

Βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες λύσεις για την επίτευξη της ενεργειακής ασφάλειας είναι η ενίσχυση των μηχανισμών έκτακτης ανάγκης και αλληλεγγύης και η διατήρηση επαρκών αποθεμάτων πετρελαίου, άνθρακα και φυσικού αερίου. Η επίτευξη ενός ισορροπημένου ενεργειακού μείγματος αποτελεί την καλύτερη μακροπρόθεσμη επιλογή τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.

Σταθεροποίηση ως το 2040

Οι ενεργειακές προοπτικές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης 2021/2022 προβλέπουν ότι η ακαθάριστη εσωτερική κατανάλωση στα κράτη μέλη της ΕΕ της ΝΑ Ευρώπης – Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Ελλάδα, Ρουμανία και Σλοβενία – θα σταθεροποιηθεί έως το 2040.

Η μείωση της χρήσης άνθρακα είναι εμφανής και οδεύει προς την επίτευξη ενός ελάχιστου επιπέδου έως το 2040, ενώ το μερίδιο των πετρελαιοειδών βαίνει μειούμενο. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η πυρηνική ενέργεια προβλέπεται να αυξήσουν το μερίδιό τους, αναφέρεται στην έκθεση.

Οι χώρες αυτές θα παραμείνουν καθαροί εισαγωγείς, αλλά η εξάρτηση από τις εισαγωγές θα μειωθεί μεταξύ 2020 και 2030 και στη συνέχεια θα σταθεροποιηθεί σε επίπεδο κοντά στο 42%. Το αργό πετρέλαιο και τα πετρελαιοειδή αναμένεται να καλύψουν το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών (68% το 2040).

Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί κατά 70% στα Δυτικά Βαλκάνια .

Διαφορετική εικόνα

Ένα εντελώς διαφορετικό αποτέλεσμα προβλέπεται για την κατανάλωση στις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων: Αλβανία, ΒΒΕ, Κόσοβο*, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία, δήλωσε ο κ. Σταμπολής. Αναμένεται να αυξηθεί κατά σχεδόν 40% μεταξύ 2015 και 2040, αλλά θα χρησιμοποιηθεί η ίδια ποσότητα άνθρακα, με μικρή μείωση του μεριδίου του στη συνολική κατανάλωση.

Το φυσικό αέριο είναι ένα αναδυόμενο καύσιμο με συνεχή σταδιακή αύξηση. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προβλέπεται να αυξηθούν κατά 70%, αλλά εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν μόνο το 20% της συνολικής κατανάλωσης.

Δυτικά Βαλκάνια και Τουρκία

Τα Δυτικά Βαλκάνια θα παραμείνουν καθαρός εισαγωγέας ενέργειας, με την εξάρτησή τους από τις εισαγωγές να αυξάνεται στο 42% το 2040, από 33% το 2015. Παρόμοια με τις χώρες της ΕΕ στην περιοχή, το αργό πετρέλαιο και τα προϊόντα πετρελαίου αναμένεται να αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών.

Η κατανάλωση στην Τουρκία αναμένεται να αυξηθεί κατά 50%

Στην Τουρκία, η κατανάλωση προβλέπεται να αυξηθεί κατά περισσότερο από 50% μεταξύ 2020 και 2040. Σύμφωνα με τον κ. Σταμπολή, η αύξηση αυτή οφείλεται στην οικονομική ανάπτυξη και στην αύξηση του πληθυσμού.

Ο ρόλος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά, φθάνοντας το 28% το 2040, ενώ η συμβολή του άνθρακα θα μειωθεί, στο 23% το 2040, και η συμβολή του φυσικού αερίου αναμένεται να μειωθεί στο 17%, αναφέρεται στις προβλέψεις. Ωστόσο, η χώρα δεν αναμένεται να μειώσει την ποσότητα του άνθρακα που καίγεται.