Οικονομική δραστηριότητα και εργασιακή Κατάσταση των τουριστών – Έρευνα στην Κρήτη

Ο τουρισμός προέρχεται από τη γαλλική λέξη tourisme (tour=γύρος). Πρόκειται για τη μετακίνηση/περιήγηση των τουριστών από μια περιοχή σε μια άλλη περιοχή της ίδιας χώρας (εσωτερικός τουρισμός) και από μια χώρα σε μια διαφορετική χώρα (εξωτερικός τουρισμός). Στον Τουρισμό υπάρχουν διάφορες υπηρεσίες και φορείς που δραστηριοποιούνται δυναμικά για την προσέλκυση και εξυπηρέτηση των τουριστών.

Ο τουρισμός (εξωτερικός) αποτελεί τη μεγαλύτερη βιομηχανία και τη σημαντικότατη πηγή εσόδων για τις τουριστικές χώρες, μεταξύ των οποίων είναι και η Ελλάδα. Συγκεκριμένα, είναι πολύ σημαντικός για την οικονομία, καθώς εξασφαλίζει την ελεύθερη διακίνηση συναλλάγματος. Ο τουρισμός συμβάλει στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη. Από την οικονομική πλευρά αναπτύσσεται το εμπόριο, η βιοτεχνία, η βιομηχανία, αυξάνεται η ζήτηση των καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών, βελτιώνεται το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων κλπ. Από την πολιτιστική πλευρά μέσα από την πραγματοποίηση φεστιβάλ, θεατρικών παραστάσεων, συνεδρίων κλπ επιτυγχάνεται η συνεργασία των λαών,  η διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων, η εδραίωση της ιδέας της ειρήνης, της φιλίας και της κατανόησης ανάμεσα στους λαούς όλου του κόσμου. Συνεπώς, ο Τουρισμός συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη, στην ειρήνη, στη τήρηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ελευθεριών δίχως διακρίσεις στο φύλο, στη φυλή στην γλώσσα ή θρησκεία (Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, 1999).

Ο Τουρισμός (εσωτερικός και εξωτερικός) πραγματοποιείται κυρίως για λόγους ψυχαγωγικούς και εκπαιδευτικούς. Αναλυτικότερα, οι σημαντικότεροι λόγοι επίσκεψης των τουριστών είναι για διακοπές, διασκέδαση, περιοδεία, ταξίδι αναψυχής, εκδρομή, ξενάγηση, περιήγηση, επαγγελματικοί λόγοι, σπουδές, συμμετοχή σε συνέδρια, θρησκευτικούς λόγους, άθληση, επίσκεψη σε φίλους ή συγγενείς κλπ.

Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή ο Τουρισμός παρουσιάστηκε από τα αρχαία χρόνια στην Ελλάδα. Από τους σπουδαιότερους περιηγητές ήταν ο Ηρόδοτος, ο Σόλων, ο Λυκούργος, ο Πυθαγόρας, ο Πλάτων και ο Παυσανίας. Οι προαναφερθέντες ταξίδευαν για να έρθουν σε επικοινωνία με άλλους  λαούς, να γνωρίσουν την ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα, την κουλτούρα  και τον πολιτισμό τους.  Ο τουρισμός με τη σημερινή του μορφή άρχισε να παρουσιάζεται αρχές του 20^ου αιώνα και αναπτύχθηκε, αφού είχε λήξει ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος.

Στόχος του παρόντος άρθρου είναι ο αλλοδαπός Τουρισμός στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο νησί της Κρήτης. Η Κρήτη αποτελεί πόλο έλξης πολλών τουριστών από όλες τις χώρες του κόσμου, οι οποίοι έρχονται να απολαύσουν το εύκρατο και ήπιο κλίμα της, τα αρχαιολογικά της μνημεία, τα αξιοθέατα, τις θάλασσες, και την πατροπαράδοτη φιλοξενία της.

Για την Τουριστική ανάπτυξη και την ύπαρξη ποιοτικού Τουρισμού στην Κρήτη σημαντικό ρόλο παίζουν οι εξής παράγοντες: πρώτον, οι δράσεις των τοπικών φορέων για την ανάπτυξη σωστής τουριστικής πολιτικής που σέβονται τους τουρίστες που τους επισκέπτονται και εκπληρώνουν τις προσδοκίες τους. Δεύτερον, το προφίλ των Τουριστών αλλοδαπών που προσελκύουν. Συγκεκριμένα, η χώρα προέλευσης, ο κλάδος οικονομικής ή βιομηχανικής δραστηριότητας που εργάζονται, η μορφή της απασχόλησής, οι υγιείς εργασιακές σχέσεις, το εκπαιδευτικό υπόβαθρο και το ετήσιο οικογενειακό εισόδημά των τουριστών θα καθορίσουν τη χαμηλή ή υψηλή ζήτηση των καταναλωτικών αγαθών/προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και την διάρκεια παραμονής των αλλοδαπών τουριστών στην Κρήτη.

Μεθοδολογία της Έρευνας

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ερωτηματολόγιων με δομημένες ερωτήσεις κλειστού τύπου. Οι συνεντεύξεις για τη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων πραγματοποιήθηκαν δια ζώσης στο Διεθνές Αεροδρόμιο Χανίων “Ιωάννης Δασκαλογιάννης”. Στόχος ήταν η σκιαγράφηση του προφίλ των αλλοδαπών τουριστών στην Κρήτη. Η έρευνα διήρκησε από τον Ιούνιο-Οκτώβριο του 2022. Τα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν από δείγμα 1978 αλλοδαπών επισκεπτών στην Κρήτη. Τα ερωτηματολόγια μεταφράστηκαν σε 6 γλώσσες. Μια πρώτη δημοσίευση της έρευνας έγινε στις 26/08/2022

Αποτελέσματα Έρευνας

• Χώρα προέλευσης των Τουριστών

Τουρίστες από 36 χώρες επισκέφθηκαν την Κρήτη. Πρωταγωνιστούν Τουρίστες 15 χωρών (κατά φθίνουσα σειρά) που φιλοξενήθηκαν στην Κρήτη το 2022 και έχουν ως εξής:

• Η. Βασίλειο 25,4% (Ν 465)
• Γερμανία 11,5% ( Ν 211)
• Ιταλία 9,6% (Ν 176)
• Νορβηγία 6,8% ( Ν125)
• Δανία 6,4% (Ν 118)
• Ολλανδία 4,8% (Ν 88)
• Σουηδία και Πολωνία 4,4%  (Ν 81)
• Βέλγιο 4,1% (Ν75)
• Γαλλία 4,0% (Ν74)
• Ρουμανία 2,8% (Ν51)
• Φινλανδία 2,7% (Ν50)
• Η.Π.Α 2,0% ( Ν 36)
• Αυστρία 1,7% (Ν 32)
• Ιρλανδία 1,3% (Ν23).

• Φύλο των Τουριστών

Όπως παρατηρείται από την έρευνα οι άνδρες τουρίστες είναι περισσότεροι από τις γυναίκες κατά 0,5%. Ωστόσο και τα δύο φύλα σε υψηλά ποσοστά προτιμούν την Κρήτη για τον τουρισμό τους.

• Άνδρες: Το 49,3% (N 920)
• Γυναίκες: Το 48,8% (N 912)
• Προτιμά να μην απαντήσει: To 1,9% (N 35)

• Οικογενειακή κατάσταση των Τουριστών

Η συντριπτική πλειοψηφία των τουριστών ( 59,4%) είναι παντρεμένοι ενώ το μικρότερο ποσοστό είναι διαζευγμένοι 4,4%. Αναλυτικότερα η οικογενειακή κατάσταση των τουριστών κατά φθίνουσα σειρά έχει ως εξής:

• Το 59,4% (Ν 1098) είναι παντρεμένοι
• Το 35,2% (Ν 651) είναι ελεύθεροι
• Το 4,4% (Ν 82) είναι διαζευγμένοι.

• Ηλικία των Τουριστών

Το 73,2% των τουριστών κυμαίνεται μεταξύ 25-45 ετών. Αναλυτικότερα, το ποσοστό των τουριστών κατά φθίνουσα σειρά για τις ηλικιακές κατηγορίες τους έχουν ως εξής:

• Το 29,9% (N 546) είναι 25-34 ετών
• Το 22,2% ( N 406) είναι 45-54 ετών
• Το 21,1% ( N380) είναι 35-44 ετών
• Το 13,0% (N 237) είναι 16-24 ετών
• Το 11,8% (N 215) είναι 55-64 ετών
• Το 1,9% ( Ν34) είναι 65-74 ετών.

• Μορφωτικό επίπεδο των Τουριστών

Το 74,6% των τουριστών είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (α’ & β’ κύκλου). Το υψηλό μορφωτικό επίπεδο επιφέρει και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Μόνο το 24,7% είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσιο & Λύκειο). Αναλυτικότερα, το μορφωτικό επίπεδο των τουριστών κατά φθίνουσα σειρά έχει ως εξής:

• Το 38,8 % (Ν 717) είναι απόφοιτοι πτυχίου
• Το 30,7% (Ν567) είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού
• Το 19,7% (Ν 363) είναι απόφοιτοι Λυκείου
• Το 5,1% (Ν 94) είναι κάτοχοι διδακτορικού.
• Το 5,0 (Ν 92) είναι απόφοιτοι γυμνασίου

• Τομείς Βιομηχανικής ή Οικονομικής δραστηριότητας των Τουριστών

Το 77,1% δηλαδή,  η συντριπτική πλειοψηφία των Τουριστών  απασχολείται στον Τριτογενή τομέα. Ο Τριτογενής τομέας αποτελείται κυρίως από θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης και παρέχει υψηλά εισοδήματα στους εργαζόμενους.   Το μικρότερο ποσοστό το 2,3% απασχολείται στον πρωτογενή τομέα. Συγκεκριμένα:

• Το 77,1% (Ν 1157) απασχολείται στον Τριτογενή Τομέα (εμπόριο, υπηρεσίες, διοίκηση).
• Το 20,6% (Ν 309) στον δευτερογενή τομέα (μεταποίηση, βιομηχανία).
• Το 2,3% (Ν 34) στον πρωτογενή τομέα (γεωργία, αλιεία, κτηνοτροφία).

• Εργασιακή Κατάσταση των Τουριστών

Η συντριπτική πλειοψηφία των τουριστών (66,2%) απασχολείται με πλήρη απασχόληση είτε με σύμβαση αορίστου είτε ορισμένου χρόνου. Αξιοσημείωτο είναι και το 12,6% των τουριστών που απασχολείται με μερική απασχόληση (εργαζόμενοι & φοιτητές). Συγκεκριμένα:

• Το 66,2% (Ν 1218) απασχολείται με πλήρη απασχόληση (σύμβαση αορίστου είτε ορισμένου χρόνου).
• Το 11, 4% (Ν 210) είναι αυτοαπασχολούμενοι
• Το 6,3% (Ν 116) απασχολείται με μερική απασχόληση
• Το 6,3% (Ν 116) είναι φοιτητές και απασχολούνται με μερική απασχόληση
• Το 4,1% (Ν 75) είναι φοιτητές και μη εργαζόμενοι
• Το 3,0% (Ν 56) είναι συνταξιούχοι

Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών σε πολλούς χώρους εργασίας διεύρυνε τον κύκλο των εργασιακών δραστηριοτήτων και επηρέασε την ίδια την δομή της απασχόλησης. Συγκεκριμένα, οι νέες τεχνολογίες αναδιάρθρωσαν τη διαδικασία της παραγωγής και τις εργασιακές σχέσεις. Οι αλλαγές αυτές στην οργανωτική δομή της εργασίας γέννησαν τις ευέλικτες ή άτυπες μορφές απασχόλησης. Οι ευέλικτες ή άτυπες μορφές απασχόλησης εμφανίζονται τη δεκαετία του 1980.

Ωστόσο, αυτές αυξάνονται την περίοδο της οξείας οικονομικής κρίσης και της πρόσφατης πανδημίας του κορονοϊού που ξέσπασαν αντίστοιχα τα έτη 2007 και 2019 στις Η.Π.Α και στην Ευρώπη. Οι ευέλικτες ή άτυπες μορφές απασχόλησης εφαρμόζονται από τους εργοδότες πρώτον για ευελικτοποίηση των εργασιακών σχέσεων που επιφέρει τη μείωση του εργασιακού κόστους και δεύτερον για αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητάς των επιχειρήσεων.

Στα είδη των ευέλικτων μορφών απασχόλησης εντάσσονται οι : α) σύμβαση ορισμένου χρόνου (προσωρινή απασχόληση, εποχική απασχόληση) β) σύμβαση έργου γ) τηλεργασία δ) μερική απασχόληση ε) εκ περιτροπής εργασία ζ) σύμβαση με «Επιχείρηση Προσωρινής Απασχόλησης» (Ε.Π.Α) ή προσωρινή απασχόληση ή κατά κόσμον όρος φαινόμενο “ενοικίασης” εργαζομένων η) σύμβαση με Επιχειρήσεις Παροχής υπηρεσιών θ) με το φασόν ή με το κομμάτι ι) σύμβαση δοκιμής κ) σύμβαση μαθητείας, κλπ.

Αξίζει να ειπωθεί ότι οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης έχουν διαφορετικό αντίκτυπο στην κάθε χώρα σε διεθνές επίπεδο. Την περίοδο της οξείας οικονομικής κρίσης και της πρόσφατης πανδημίας κορονοϊού οι ευέλικτες μορφές εργασίας δέχονται διάφορες αυξομειώσεις. Οι αυξομειώσεις αυτές οφείλονται κυρίως: α) στο πόσο οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης ήταν διαδομένες προ κρίσεων β) στην δομή-σύνθεση της απασχόλησης της κάθε χώρας γ) στις στρατηγικές των επιχειρήσεων από  διαφορετικές χώρες για την αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων τους.

• Πιθανότητα για Τηλεργασία των Τουριστών

Η τηλεργασία είναι μια μορφή εργασίας που εκτελείται με τη χρήση νέων τεχνολογιών της πληροφορίας και επικοινωνίας και εκτός του παραδοσιακού εργατικού χώρου. Συγκεκριμένα, ο εργαζόμενος έχει ως βασικό εξοπλισμό κυρίως έναν υπολογιστή και απασχολείται σε όποιο μέρος επιθυμεί αρκεί να είναι εκτός των εγκαταστάσεων του εργοδότη. Ειδικότερα, η τηλεργασία είναι μια ευέλικτη μορφή απασχόλησης, η οποία επεκτάθηκε ραγδαίως στην Ελλάδα την περίοδο της πανδημίας.

Σχετικά με την ερώτηση που  τέθηκε στους εργαζόμενους τουρίστες, εάν θα παρέμεναν στη  Κρήτη εάν υπήρχε η πιθανότητα να εργάζονται εξ αποστάσεως για τον ίδιο εργοδότη που απασχολούνται στη χώρα προέλευσής τους οι απαντήσεις είναι οι εξής: To 32,7% (N 496) απαντάει θετικά ότι θα επιθυμούσε να εργάζεται εξ αποστάσεως παραμένοντας στην Κρήτη, γεγονός που αποδεικνύει την ικανοποίησή του από τις παροχές που προσφέρει το νησί. Το 32,8% (Ν497) δεν γνωρίζει/δεν έχει σκεφτεί.

• Καθαρό ετήσιο οικογενειακό εισόδημα των Τουριστών

Το 4,1 % λαμβάνει χαμηλό εισόδημα δηλ. κάτω από 10,000 ενώ το 5,8% λαμβάνει αρκετά υψηλό εισόδημα δηλαδή, 200.001 και άνω. Ωστόσο, ο μέσος όρος του καθαρού ετήσιου εισοδήματος των τουριστών κυμαίνεται από μέτριο προς υψηλό εισόδημα.

Το ποσοστό των τουριστών κατά φθίνουσα σειρά για το καθαρό ετήσιο εισόδημά τους έχει ως εξής:

• Το 9,7% (Ν 150) κυμαίνεται από 20,000-30,000 €
• Το 9,3% (Ν 144) κυμαίνεται από 30,001-40,000 €
• Το 9,2% (Ν 142) κυμαίνεται από 40,001-50,000€
• Το 9,0% (Ν 140) κυμαίνεται από 50,001-60,000€
• Το 7,6% (Ν 118) κυμαίνεται από 100.001-120.000€
• Το 7,4% (Ν 114) κυμαίνεται από 120.001-150.000€
• Το 7,0% (Ν 109) κυμαίνεται από 60,001-70,000€
• Το 6,7% (Ν 103) κυμαίνεται από 10,001-20,000€
• Το 6,5% (Ν 100) κυμαίνεται από 90,001-100.000€
• Το 6,1% (Ν 94) κυμαίνεται από 70,001-80.000€
• Το 5,8% (Ν 90) κυμαίνεται από 200.001€- και άνω
• Το 5,2% (Ν 80) κυμαίνεται από 80,001-90,001€
• Το 4,1% (Ν 63) κυμαίνεται από κάτω από 10,000€
• Το 1,9% (Ν 27) κυμαίνεται από 180,001-200.000€

Συμπεράσματα

Ο τουρισμός στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Κρήτη που διεξήχθη η έρευνα από τον Ιούνιο-Οκτώβριο του 2022 έχει θετική επίδραση στην ελληνική οικονομία και τον πολιτισμό. Αναμφισβήτητα, στο αποτέλεσμα αυτό συνέβαλε το προφίλ των αλλοδαπών τουριστών. Συγκεκριμένα, όσον αφορά το προφίλ των τουριστών αυτών η συντριπτική πλειοψηφία προέρχεται από το Η. Βασίλειο, τη Γερμανία, τη Νορβηγία, και τη Δανία, χώρες με υψηλή οικονομική ανάπτυξη.

Μεγάλο είναι το ποσοστό τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών τουριστών που επισκέπτονται την Κρήτη. Οι περισσότεροι είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, παντρεμένοι και η ηλικία  των τουριστών κυμαίνεται μεταξύ 25-45 ετών. Απασχολούνται κυρίως σε θέσεις εργασίας του τριτογενή τομέα που χαρακτηρίζεται από εξειδίκευση και υψηλές αμοιβές των εργαζομένων. Το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζομένων τουριστών απασχολείται με πλήρη απασχόληση είτε αορίστου είτε ορισμένου χρόνου, ωστόσο δεν λείπουν και οι εργαζόμενοι που απασχολούνται με μερική απασχόληση γεγονός που επιβεβαιώνει την είσοδο των ευέλικτων μορφών απασχόλησης σε διεθνές επίπεδο.

Το ετήσιο εισόδημά τους είναι μέτριο προς υψηλό γεγονός που δίνει την δυνατότητα στους τουρίστες για υψηλή κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών και με μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής τους στην Κρήτη. Αναμφισβήτητα, αυτό συμβάλει  στην ικανοποίηση και στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της Κρήτης. Τέλος, ένα υψηλό ποσοστό των αλλοδαπών τουριστών εργαζομένων, εάν του δινόταν η ευκαιρία θα επιθυμούσε να εργάζεται εξ αποστάσεως στην Κρήτη αλλά για τον ίδιο εργοδότη και με τις ίδιες υγιείς εργασιακές συνθήκες της χώρας προέλευσή τους. Το ενδεχόμενο για εξ αποστάσεως εργασία στην Κρήτη επιβεβαιώνει την ικανοποίηση των τουριστών από τις υπηρεσίες που παρέχει το νησί και την πλήρη εκπλήρωση των προσδοκιών τους.

Δρ. Ελένη Ρομποτή

Διδάσκουσα στη Σχολή Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης

Πολυτεχνείο Κρήτης

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός

Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών

Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων

Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ

Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France

CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece

Δρ. Γεώργιος Μπαουράκης

Διευθυντής του Μεσογειακού Ινστιτούτου Χανίων