Η 3η Παγκοσμιοποίηση: Γεωπολιτική των Πόρων

Οι περισσότεροι οικονομικοί επιστήμονες συμφωνούν: η τρίτη παγκοσμιοποίηση είναι πρώτα και κύρια μια οικονομική διαδικασία, η οποία οδηγεί σε επιτάχυνση των ροών κεφαλαίων και σε μια θεαματική κίνηση αλλαγής τόπου των επιχειρήσεων, μια «έκρηξη» πολυεθνικών που δημιουργούν πολυάριθμες θυγατρικές, ιδιαίτερα στις αναδυόμενες οικονομίες. Για παράδειγμα, δεν είναι δυνατόν να ξεχασθεί η δύναμη της χρηματοοικονομικής παγκοσμιοποίησης και την όλο και πιο ορατή αυτονομία της χρηματοοικονομικής σφαίρας και της αποσύνδεσης της από την παραγωγική σφαίρα. Και οι επιστήμονες της γεωγραφίας μπόρεσαν επίσης να μας πληροφορήσουν, μετρώντας τις χωρικές επιπτώσεις αυτής της τρίτης παγκοσμιοποίησης: παράκτια εξάπλωση, ναυτιλία, μητροπόλεις, πόλωση εδαφών και ανάδυση τόπων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η πρώτη παγκοσμιοποίηση αφορούσε την ανταλλαγή αγαθών και μετά υπηρεσιών. Εμφανίστηκε στην Ελληνική Αρχαιότητα. Αυτή η παγκοσμιοποίηση αναπτύχθηκε περισσότερο μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν δημιουργήθηκε μια συναίνεση υπέρ του ελεύθερου εμπορίου. Με την ενθάρρυνση του ΠΟΕ (Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου), οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου μείωση των τελωνιακών δασμών στις περισσότερες χώρες.

Η δεύτερη παγκοσμιοποίηση αφορούσε την οργάνωση των αλυσίδων αξίας. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, χάρη στην τεχνολογική πρόοδο, μεγάλες επιχειρήσεις οργανώθηκαν γεωγραφικά σε διεθνή βάση: έρευνα και ανάπτυξη σε πλούσιες χώρες, παραγωγή σε χώρες με χαμηλό κόστος εργασίας, διανομή σε χώρες με δυναμική ανάπτυξη.

Γεωπολιτική της παγκοσμιοποίησης

Ενώ οι δύο πρώτες παγκοσμιοποιήσεις καθοδηγούνται από την οικονομική αποτελεσματικότητα, αυτή δημιουργεί μια αντιστροφή: η οικονομία (διεθνές εμπόριο, τιμές, επιτόκια) γίνεται η μεταβλητή προσαρμογής της γεωπολιτικής.

Παράδειγμα: Η Ταιβάν παράγει το 70% των τσιπ. Μια εισβολή στο νησί από την Κίνα θα στερούσε σε όλο τον κόσμο τη διακίνηση των ημιαγωγών. Ο λόγος για τον οποίο η αμερικανική κυβέρνηση συνεισφέρει στη χρηματοδότηση της κατασκευής γιγα-εργοστασίων στην Αριζόνα, στο Τέξας ή στο Οχάιο. Οι Αμερικανοί περιορίζουν τις εξαγωγές τους, γεγονός που υποχρεώνει την Ευρωπαική Ένωση να εφαρμόσει τη δική της πολιτική επιδοτήσεων για να αναδυθεί ένας ευρωπαικός τομέας ημιαγωγών.

Συμπερασματικά, η Τρίτη παγκοσμιοποίηση ωφελεί τις επιχειρήσεις αφού το δημόσιο βοηθά άμεσα τους παραγωγούς. Από την άλλη πλευρά, τιμωρεί τον καταναλωτή που πρέπει να πληρώσει υψηλότερες τιμές.

Αυτό το τίμημα, είναι το κόστος της κυριαρχίας της γεωπολιτικής στις ζωές μας.

* Ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, είναι Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France, CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece