Προστριβές με τους γείτονες και μέσα προστασίας

Οι εντάσεις και προστριβές μεταξύ των γειτόνων είναι ένα αρκετά σύνηθες φαινόμενο στην πράξη, που πολλές φορές θέτει σε εφαρμογή τα αντανακλαστικά του δικαίου. Πιο συγκεκριμένα, αρκετοί οικοπεδούχοι διαταράσσουν παράνομα μέσω των ενεργειών ή παραλείψεων τους, όπως λχ. μέσω εργασιών κατασκευής τοιχίου και διαφόρων εκσκαφών, την ιδιοκτησία όμορων οικοπεδούχων, γεγονός που οδηγεί σε υποβάθμιση της περιουσίας αυτών.

Το ζήτημα που σε τέτοιες περιπτώσεις ανακύπτει είναι μείζονος σημασίας και το αίτημα αποτελεσματικής προστασίας των ιδιοκτητών – τα δικαιώματα των οποίων τίθενται υπό αμφισβήτηση ενεργοποιεί αξιώσεις οι οποίες είναι δικαστικά επιδιώξιμες. Ποιο είναι όμως το περιεχόμενο της συγκεκριμένης προστασίας;

Σουζάνα Κλημεντίδη

Αρχικά, σε μια σειρά από διατάξεις του ΑΚ (974, 981 εδ. α’, 984) προβλέπεται ότι, όποιος κατέχει τη φυσική εξουσία επί ενός πράγματος, με διάνοια κυρίου, είναι νομέας αυτού, η δε νομή μπορεί να προσβληθεί είτε με διατάραξη είτε με αποβολή του νομέα, εφόσον οι συγκεκριμένες προσβολές λάβουν χώρα παρανόμως και χωρίς τη θέληση του, και κατά τούτο η προστασία κατοχυρώνεται μέσω των προβλεπόμενων αγωγών στα άρθρα 989 και 984 ΑΚ περί διαταράξεως της νομής και περί αποβολής από αυτήν.

Προς την ίδια κατεύθυνση, σύμφωνα με το άρθρο 989 ΑΚ, ο νομέας ο οποίος διαταράχθηκε παράνομα έχει δικαίωμα να αξιώσει την παύση της διατάραξης, όπως και την παράλειψη αυτής στο μέλλον. Έχει ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι η διατάραξη συνίσταται στην παρεμπόδιση ή παρακώληση της φυσικής εξουσίας πάνω στο πράγμα, με διαρκή ή παροδικό χαρακτήρα, η οποία, αν και δεν οδηγεί σε αποβολή, παρακωλύει εντούτοις το νομέα από την αξιοποίηση κάποιων επιμέρους πτυχών της.

Γίνεται πάγια δεκτό από νομολογία και θεωρία ότι, θετικά εκδηλώνεται η διατάραξη, είτε με πράξη του προσβολέα στο πράγμα (λχ. αφαιρώντας ή και κόβοντας ή και καταστρέφοντας αντικείμενα από ξένη ιδιοκτησία), είτε με παρεμπόδιση πράξης του νομέα (δυσχεραίνει το νομέα να εισέλθει στην ιδιοκτησία του με την τοποθέτηση αντικειμένων που φράζουν ή παρεμποδίζουν ή παρακωλύουν την είσοδο και έξοδο από αυτήν), ενώ αρνητικά, με παράλειψη, όταν ο προσβολέας δεν προβαίνει στην επιβαλλόμενη ενέργεια προς αποτροπή ή παύση της διατάραξης, όπως συμβαίνει και όταν αυτός (προσβολέας) παραλείπει να άρει διαταρακτικό κατασκεύασμα ή αντικείμενο που συνεπάγεται διαρκή και εξακολουθητική παρενόχληση του νομέα στην άσκηση της νομής του.

Υπό τα παραπάνω δεδομένα, πρακτικό ενδιαφέρον για πάρα πολλούς ιδιοκτήτες ακινήτων παρουσιάζει μια εξαιρετικά πρόσφατη απόφαση (ΜΠρΠατρών 126/2023) στο πλαίσιο της οποίας το δικαστήριο έκανε δεκτό ότι, η τοποθέτηση ικριωμάτων εκ μέρους του εναγομένου καθώς και οι εργασίες κατασκευής τοιχίου αντιστήριξης και εκσκαφές στο ακίνητο ιδιοκτησίας του, προσέβαλαν τη νομή της ενάγουσας, επειδή παρεμποδιζόταν η θέα της οικίας της λόγω του ύψους τους, παράλληλα υπήρχε πρόκληση φθορών στα επιχρίσματα του τοίχου της οικίας της, καθώς και έντονος θόρυβος όταν εφάπτονταν στην οικία της λόγω ανέμων.

Στην πραγματικότητα, η σκέψη του δικαστηρίου ήταν ότι παράνομη διατάραξη της νομής υφίσταται όταν σε γειτονικό ακίνητο κατασκευάζονται ή διατηρούνται εγκαταστάσεις από την ύπαρξη ή χρήση των οποίων προβλέπονται με βεβαιότητα παράνομες επενέργειες στο ακίνητο, δηλαδή πράξεις, που επιχειρούνται εκτός του πράγματος και αποτελούν έμμεσες επενέργειες στο πράγμα και παρενοχλούν την άσκηση της νομής σε αυτό (ΑΠ 1408/2019, ΔΣΑ «ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ»).

Τούτων δοθέντων, τα υφιστάμενα μέσα προστασίας έναντι τέτοιων βλαπτικών για τη νομή συνθηκών είναι αποτελεσματικά, δεδομένου ότι σε ανάλογες περιπτώσεις όσοι προσβάλουν τα δικαιώματα νομής θα υποχρεωθούν στην άρση της προσβολής επί του ένδικου ακινήτου, στην παράλειψη αυτής για το μέλλον, καθώς και σε απειλές προς καταβολή χρηματικής ποινής αλλά και επιβολής προσωρινής κράτησης για κάθε επικείμενη παράβαση.

H Σουζάνα Κλημεντίδη είναι δικηγόρος