Προϋπολογισμός EE: Η μετατόπιση της Ευρώπης από τα χωράφια… στα όπλα

Ο νέος πολυετής προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης βάζει, μεταξύ άλλων, στο επίκεντρο την άμυνα, την τεχνολογία, αλλά και την υποστήριξη της Ουκρανίας και των γειτονικών χωρών, αφήνοντας σε δεύτερο πλάνο την χρηματοδότηση του πρωτογενούς τομέα. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ)  υπέστη σημαντική περικοπή των κονδυλίων της, με την Ένωση να βάζει πλέον στο επίκεντρο τις γεωπολιτικές αναταράξεις.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το μερίδιο της γεωργίας στον προτεινόμενο προϋπολογισμό της περιόδου 2028-2034 υποχωρεί σε ιστορικά χαμηλά.

Η μείωση φτάνει στο 30% των συνολικών δαπανών, έναντι 37% πριν από μια δεκαετία και σχεδόν 70% στα πρώτα χρόνια της ΕΟΚ. Αντίθετα, οι δαπάνες για άμυνα, τεχνολογική έρευνα και εξωτερική πολιτική αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς.

Η μείωση αυτή δεν αποτελεί μια απλή αλλαγή των προτεραιοτήτων της Ε.Ε. Οι αλλαγές θα έχουν άμεσες συνέπειες σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου η ΚΑΠ συνιστά βασικό πυλώνα του αγροτικού εισοδήματος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το 44% των αγροτών στην Ελλάδα εξαρτάται άμεσα από τις άμεσες ενισχύσεις της ΚΑΠ.

Το ποσοστό αυτό αγγίζει ή και ξεπερνά το 60% σε περιοχές όπως η Θεσσαλία, η Ανατολική Μακεδονία και η Κεντρική Ελλάδα, με τη γεωργία παρά τα πολλά εμπόδια να αποτελεί ακόμη βασικό πυλώνα της τοπικής οικονομίας.

Πλήγμα για την Ελλάδα

Στην Ελλάδα ο πρωτογενής τομέας απασχολεί περίπου 360.000 άτομα — το 7,5% του εργατικού δυναμικού της χώρας — ποσοστό υπερδιπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου (περίπου 3%). Αν και η συνεισφορά του πρωτογενούς τομέα στο ελληνικό ΑΕΠ παραμένει μικρή σε απόλυτους αριθμούς αγγίζοντας το 4%, το κοινωνικό και παραγωγικό του αποτύπωμα είναι πολλαπλάσιο.

Για παράδειγμα, η γεωργία και η κτηνοτροφία στηρίζουν έμμεσα το 20% της ελληνικής βιομηχανίας (τρόφιμα, μεταποίηση, logistics), ενώ αποτελεί βασικός παράγοντας προκειμένου να μείνουν ζωντανές οι ορεινές περιοχές της χώρας.

Παρότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαβεβαιώνει ότι η ΚΑΠ «παραμένει προστατευμένη», η πραγματικότητα στους αριθμούς είναι λιγότερο καθησυχαστική. Σε σταθερές τιμές, οι άμεσες ενισχύσεις στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 6% στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο (2023–2027), ενώ οι δαπάνες για αγροτική ανάπτυξη συρρικνώθηκαν κατά 13%.

Οι αναμενόμενες περικοπές της επόμενης περιόδου, όπως προκύπτουν από το προσχέδιο προϋπολογισμού της Επιτροπής, ενδέχεται να ξεπεράσουν συνολικά το 15% σε σχέση με το 2021.

Αντίστροφη ωστόσο είναι η πορεία του αμυντικού προϋπολογισμού της Ε.Ε. Το προσχέδιο αποκαλύπτει ότι σχεδόν πενταπλασιάζεται από 26 δισ. ευρώ στην τρέχουσα περίοδο, στα 131 δισ. ευρώ. Εάν επιβεβαιωθεί το συγκεκριμένο ποσό, για πρώτη φορά πλησιάζει τις δαπάνες της ΚΑΠ για την αγροτική ανάπτυξη.

Η άμυνα σε βάρος της γεωργίας

Στο νέο προϋπολογισμό είναι σαφές ότι πλέον με το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, οι επιδοτήσεις στην ευρωπαϊκή στρατιωτική βιομηχανία και η ενίσχυση υποδομών απορροφούν αυξανόμενο μερίδιο κοινοτικών πόρων, περιορίζοντας τη χρηματοδοτική ικανότητα άλλων, περισσότερο «παραδοσιακών» πυλώνων.

Οι πρώτες εκτιμήσεις αναφέρουν τι το τίμημα αυτής της μεταβολής το πληρώνουν  περισσότερο όσοι βρίσκονται πιο μακριά από τα κέντρα λήψης αποφάσεων, όπως είναι οι αγρότες της περιφέρειας, οι μικρομεσαίοι παραγωγοί ή οι οικογένειες που συντηρούνται από μια μικρή αγροτική μονάδα.

Η απουσία συγκροτημένου μετώπου υπεράσπισης των αγροτικών επιδοτήσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα έχει ως αποτέλεσμα ο περιορισμός των επιδοτήσεων να προκαλέσει τεράστια προβλήματα στους αγρότες και τους συνεταιρισμούς.