Παρά την εκτεταμένη ψηφιοποίηση των συναλλαγών, τη διασύνδεση των ταμειακών με τα POS και τη λειτουργία των ηλεκτρονικών συστημάτων της ΑΑΔΕ, η Ελλάδα εξακολουθεί να χάνει δισεκατομμύρια από τη φοροδιαφυγή.
Μπορεί οι δείκτες να δείχνουν ότι το φαινόμενο περιορίζεται και τα κρατικά έσοδα να αυξάνονται, ωστόσο η φοροδιαφυγή εξακολουθεί να υπονομεύει την ανάπτυξη, να αλλοιώνει τον ανταγωνισμό και να συρρικνώνει τον δημοσιονομικό χώρο για κοινωνικές δαπάνες και επενδυτική πολιτική.
Το VAT gap, δηλαδή η διαφορά μεταξύ των αναμενόμενων και των πραγματικών εσόδων ΦΠΑ, υπολογίζεται στο 13,7% των δυνητικών εισπράξεων, ποσό που πλησιάζει τα 3 δισ. ευρώ. Ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ωστόσο, δεν ξεπερνά το 7%, γεγονός που τοποθετεί τη χώρα στις τελευταίες θέσεις της ΕΕ. Παρά την αισθητή βελτίωση σε σχέση με το 25% του 2018, το κενό παραμένει διπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Η απόκλιση αυτη είναι ένδειξη μιας βαθύτερης παθογένειας που επιβιώνει εξαιτίας του κατακερματισμένου παραγωγικού ιστού, των αργών αλλαγών στη διοίκησης και ενός μηχανισμού που διαχρονικά δυσκολεύεται να εισπράξει όσα ήδη έχει βεβαιώσει, παρά τις σημαντικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις.
Γραφειοκρατία η ασπίδα της παραοικονομίας
Η ΑΑΔΕ διαπιστώνει κάθε χρόνο εκατοντάδες υποθέσεις φοροδιαφυγής. Μόνο στο πρώτο οκτάμηνο του 2025, περισσότερες από 1.100 υποθέσεις στάλθηκαν στην Αρχή για το Ξέπλυμα, με βεβαιωμένη φοροδιαφυγή 2,6 δισ. ευρώ. Κι όμως, το μεγαλύτερο μέρος των ποσών αυτών παραμένει ανείσπρακτο. Οι ενστάσεις, οι δικαστικές προσφυγές και η βραδύτητα των διοικητικών διαδικασιών μετατρέπουν τις βεβαιώσεις σε χρονοβόρες υποθέσεις δεκαετιών.
Η ελληνική φορολογική γραφειοκρατία λειτουργεί συχνά ως σύστημα καθυστέρησης, όχι επιβολής του νομου. Η ΑΑΔΕ έχει ενισχυθεί θεσμικά, όμως οι έλεγχοι χρειάζονται χρόνια για να τελεσιδικήσουν. Υπό αυτές τις συνθήκες η αποτρεπτικότητα των προστίμων περιορίζεται δραστικά και ο φορολογούμενος νιώθει ότι έχει κάθε λόγο να ρισκάρει, όταν γνωρίζει ότι θα χρειαστούν δέκα χρόνια για να κριθεί η υπόθεσή του.
Αυτό το «θεσμικό έλλειμμα» δεν είναι μόνο πρόβλημα απονομής δικαιοσύνης, αλλά είναι παράγοντας στρέβλωσης του ανταγωνισμού. Όσο οι συνεπείς φορολογούμενοι επωμίζονται το πλήρες βάρος των φόρων, οι ασυνεπείς απολαμβάνουν πρόσκαιρο πλεονέκτημα, δημιουργώντας μια νόμιμη αγορά με όλες τις δυσκολίες της συμμόρφωσης στη νομοθεσία και μία ανεπίσημη, πιο ευέλικτη, που δημιουργεί προκριμα τους φοροφυγάδες.
Η ψηφιοποίηση προχωρά, αλλά δεν αρκεί
Η Ελλάδα έχει πραγματοποιήσει ουσιαστικά βήματα όπως το myDATA που καλύπτει σχεδόν το σύνολο των επιχειρήσεων, τα e-τιμολόγια που καθιερώνονται και τη διασύνδεση POS–ταμειακών που έχει ολοκληρωθεί. Παρά ταύτα, το πρόβλημα δεν εξαλείφεται.
Η ηλεκτρονική εποπτεία περιορίζει τις ευκαιρίες φοροδιαφυγής σε οργανωμένες επιχειρήσεις, αλλά δεν αγγίζει το πλήθος των μικρών δραστηριοτήτων με συναλλαγές
μετρητών, ούτε τις περιπτώσεις διασυνοριακής απάτης τύπου «carousel» στον ΦΠΑ, που παραμένουν δύσκολο να εντοπιστούν. Επίσης, η πολυπλοκότητα του φορολογικού πλαισίου, με δεκάδες μειωμένους συντελεστές και εξαιρέσεις, αφήνει περιθώρια για λάθη, παρερμηνείες ή συνειδητή καταστρατήγηση.
Το αποτέλεσμα είναι ότι, ενώ η συμμόρφωση βελτιώνεται, η φοροδιαφυγή μετασχηματίζεται και γίνεται πιο τεχνική, επιμελώς σχεδιασμένη και συχνά πιο δύσκολη να αποδειχθεί.
Βαρύ τίμημα
Η φοροδιαφυγή δεν είναι απλώς απώλεια εσόδων. Είναι βαθύς κόφτης για την ανάπτυξη, αφού κάθε ευρώ που χάνεται από τα δημόσια ταμεία είναι λιγότερα χρήματα για υποδομές, εκπαίδευση ή έρευνα, δηλαδή για τους πυλώνες που αυξάνουν τη μακροπρόθεσμη παραγωγικότητα. Ο ΟΟΣΑ έχει επισημάνει ότι η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερες δημόσιες επενδύσεις και λιγότερες φοροαπαλλαγές. Όμως, όσο το φορολογικό κενό παραμένει υψηλό, το κράτος στερείται τον απαραίτητο δημοσιονομικό χώρο να ενισχύσει την ανάπτυξη χωρίς να αυξήσει τα βάρη στους συνεπείς.
Στο μικροοικονομικό επίπεδο, η παραοικονομία διαβρώνει την ανταγωνιστικότητα. Επιχειρήσεις που φοροδιαφεύγουν μπορούν να προσφέρουν χαμηλότερες τιμές ή υψηλότερους μισθούς, πιέζοντας τις νόμιμες επιχειρήσεις να περιορίσουν τις επενδύσεις και το προσωπικό.
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι χώρες με υψηλή παραοικονομία έχουν χαμηλότερες ροές άμεσων ξένων επενδύσεων. Οι επενδυτές αποφεύγουν αγορές με ασταθές φορολογικό περιβάλλον και άνιση εφαρμογή των κανόνων. Έτσι, η φοροδιαφυγή δεν είναι μόνο ένα εσωτερικό πρόβλημα για τον ανταγωνισμό, αλλά και παράγοντας αποεπένδυσης, που μειώνει την ελκυστικότητα της χώρας σε μακροπρόθεσμη βάση.
Βαθιές ρίζες
Παρά τη βελτίωση των ελεγκτικών μηχανισμών, η φοροδιαφυγή παραμένει δομικό ζήτημα. Η υψηλή αυτοαπασχόληση, η χαμηλή εμπιστοσύνη στους θεσμούς, η πολυπλοκότητα του φορολογικού πλαισίου και η βραδύτητα της δικαιοσύνης συνθέτουν ένα περιβάλλον όπου η «φορολογική συμμόρφωση» δεν είναι αυτονόητη, αλλά υπό διαπραγμάτευση.
Η ψηφιοποίηση δημιουργεί μηχανισμούς παρακολούθησης, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ανάγκη για συνέπεια, διαφάνεια και ταχύτητα στη λειτουργία του κράτους. Όσο η διαδικασία από την βεβαίωση της παράβασης έως την είσπραξη του πρόστιμου παραμένει αργόσυρτη, η αποτροπή μένει στα χαρτιά.
Στην πράξη, η Ελλάδα δεν φοροδιαφεύγει επειδή δεν έχει εργαλεία. Φοροδιαφεύγει γιατί το σύστημά της ανέχεται καθυστερήσεις και γιατί η επιβολή της νομιμότητας, αργεί σχεδόν πάντα σε σχέση με την παρανομία.
OT FORUM - Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ
6 και 7 Νοεμβρίου 2025 | Μικρό Χρηματιστήριο
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΟΜΙΛΗΤΕΣ
