FLASHBACK – 12 Οκτωβρίου 1985 – Η πρώτη μεταπολεμική λεηλασία οικονομίας και νοικοκυριών…

Σήμερα, στις 12 Οκτωβρίου, λοιπόν, συμπληρώθηκαν 36 χρόνια από το βράδυ εκείνο  του 1985, όταν ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου και ο τότε υπουργός Εθνικής Οικονομίας και μετέπειτα πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης ανακοίνωσαν, από την τηλεόραση, το πιο σκληρό πακέτο οικονομικών μέτρων που είχε εφαρμοσθεί έως τότε στη χώρα μας και που, δυστυχώς, κι αυτό δεν πέτυχε τους στόχους του. Σημειώνεται ότι, όπως και τα τελευταία μνημονιακά χρόνια, τα μέτρα αυτά ανακοινώθηκαν ύστερα από πιέσεις της τότε ΕΟΚ για να δοθεί η δεύτερη δόση του κοινοτικού δανείου που είχε υποσχεθεί στην τότε  ελληνική κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει σοβαρά μακροοικονομικά προβλήματα και διαρθρωτικές αδυναμίες.

Ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου ανακοινώσει από την τηλεόραση της ΕΡΤ το σκληρό πακέτο μέτρων (αρχείο Οικονομικού Ταχυδρόμου», 17 Οκτωβρίου 1985)

Η ιστορία επαναλαμβάνεται ως τραγωδία, όπως τα τελευταία χρόνια με τα Μνημόνια και τους σκληρούς ελέγχους της τρόικας, δηλαδή όπως θα έκανε ο καθένας αν ήμασταν… δανειστές!  Όπως και τα τελευταία μνημονιακά χρόνια και, φυσικά, όλα τα προηγούμενα 46 χρόνια, καμία σχεδόν ελληνική κυβέρνηση δεν υλοποίησε καμία σχεδόν από τις δεσμεύσεις που ανελάμβανε για να παίρνει… «τις δόσεις» λόγω του πολιτικού κόστους που συνεπαγόταν ακόμη και η πιο δειλή διαρθρωτική αλλαγή!

Κι έτσι καταγγελλόταν συνεχώς η χώρα μας, επισήμως, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπως θα αναφέρουμε πιο κάτω, ως αφερέγγυα και αναξιόπιστη, αφού πήγε χαμένο και το δάνειο αυτό, όπως και το 2,1 περίπου τρισ. ευρώ που εισέρευσαν στα δημόσια ταμεία, με τη μορφή κοινοτικών πόρων, δανείων και φόρων, μετά το 1981!

Τα μέτρα του 1985

Mε την ευκαιρία της επετείου αυτής, παραθέτω στη συνέχεια μερικά από τα μέτρα που περιείχε το πακέτο αυτό του Οκτωβρίου του 1985:

• Εφάπαξ υποτίμηση της δραχμής κατά 15% (εννοείται ότι σήμερα που το νόμισμα είναι το ευρώ και όχι η δραχμή δεν μπορεί να γίνει υποτίμηση).
• Τροποποίηση του συστήματος της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ) από την 1^η Ιανουαρίου 1986 ως εξής: Πρώτον, αναπροσαρμογή ονομαστικών αμοιβών με βάση την προβλεπόμενη εξέλιξη των τιμών στο επόμενο τετράμηνο (και όχι με βάση τον πληθωρισμό που σημειώθηκε το προηγούμενο τετράμηνο). Δεύτερον, αφαίρεση από την αναμενόμενη αύξηση του δείκτη τιμών καταναλωτή της επίπτωσης του εισαγόμενου πληθωρισμού.
• Καθιέρωση με νόμο για το 1986 και το 1987 κανόνα ότι το ανώτατο ποσοστό αύξησης των αποδοχών για τους μισθωτούς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα θα είναι εκείνο που προκύπτει από την τροποποιημένη ΑΤΑ.
• Στους μισθωτούς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα των οποίων οι συνολικές ακαθάριστες μηνιαίες αποδοχές είναι στις 31 Δεκεμβρίου 1985 μεγαλύτερες από 150.000 δεν θα χορηγηθεί ΑΤΑ την 1^η Ιανουαρίου 1986.
• Η αύξηση των αγροτικών τιμών θα είναι μικρότερη από τον επιδιωκόμενο πληθωρισμό.
• Έκτακτη εφάπαξ εισφορά επί των κερδών των επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών.
• Καθιέρωση προσωρινά για ένα ευρύ φάσμα εισαγωγών της υποχρεωτικής κατάθεσης προκαταβολών στην Τράπεζα της Ελλάδος.

Υπενθυμίζω ότι μόλις  τέσσερις μήνες νωρίτερα, κατά την προεκλογική περίοδο του Ιουνίου 1985, το ΠΑΣΟΚ με αφίσες υποσχόταν «για ακόμα καλύτερες μέρες». Φυσικά, το ίδιος υπόσχονταν προεκλογικά όλες οι κυβερνήσεις μετά τη μεταπολίτευση!!!

Το πλήρωσαν ακριβά οι εργαζόμενοι

Αυτό το βαρύ πακέτο μέτρων πλήρωσαν ακριβά οι εργαζόμενοι και οι φορολογούμενοι κατά τη διετία 1986 – 1987 εφαρμογής του Προγράμματος Σταθερότητας. Συγκεκριμένα, το 1986 και το 1987 ο πραγματικός μισθός μειώθηκε κατά -8,9% και -4,4% αντίστοιχα. Επίσης, οι άμεσοι φόροι, ως ποσοστό του ΑΕΠ, αυξήθηκαν το 1986 και το 1987 στο 5,8% και 5,8% αντίστοιχα, από 5,4% το 1985, ενώ οι έμμεσοι φόροι αυξήθηκαν στο14,5% και 15,3% αντίστοιχα από 12,9% το 1985.

Κι επειδή πολλοί καμάρωναν στη συνέχεια για το Πρόγραμμα αυτό (όπως και για τα τρία Μνημόνια ότι θα μας βγάλουν από την κρίση… γρήγορα!) υπογραμμίζω ότι δεν επέτυχε το στόχο για τον οποίο εφαρμόστηκε, δηλαδή τη σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το ΑΕΠ από 2,5% που είχε αυξηθεί το 1985, κατά τα δύο χρόνια εφαρμογής του Προγράμματος, συρρικνώθηκε στο 0,5% και -2,3%! Επίσης, ο πληθωρισμός από 19,3% το 1985 διαμορφώθηκε στο 23% το 1986 και στο 16,4% το 1987. Ακόμα, το έλλειμμα, ως ποσοστό του ΑΕΠ, διαμορφώθηκε σε υψηλότερα επίπεδα από τα αντίστοιχα του 1981, του 1982, του 1983 και του 1984. Ανήλθε στο 9,5% και 9,2% του ΑΕΠ το 1986 και το 1987, σημειώνοντας απλώς μια μικρή συρρίκνωση σε σχέση με το 1985 (11,7% του ΑΕΠ). Όσον αφορά στο δημόσιο χρέος επισημαίνεται ότι κι αυτό, αντί συρρίκνωσης, παρουσίασε… αύξηση στο 54,5% του ΑΕΠ και στο 55,7% του ΑΕΠ το 1986 και το 1987 αντίστοιχα από 53,7% του ΑΕΠ που ήταν το 1985.

Διεθνείς εκθέσεις – καταπέλτες

Αλλά, πέρα από τα ντοκουμέντα αυτά, η αποτυχία του Προγράμματος Σταθερότητας του 1985 καταδεικνύεται και από εκθέσεις – καταπέλτες διεθνών οργανισμών. Συγκεκριμένα, στην έκθεσή του για την ελληνική οικονομία, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα το Δεκέμβριο του 1989, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) επισημαίνει μεταξύ των άλλων τα εξής: «Το σταθεροποιητικό πρόγραμμα της διετίας 1986 – 1987 δεν δημιούργησε συνθήκες για ταχύτερη εξελισσόμενη ανάπτυξη, αφού μετά τη λήξη του προγράμματος οι ανισορροπίες ήταν ακόμη μεγάλες και δεν αντιμετωπίστηκαν επαρκώς τα δομικά μακροοικονομικά θέματα…».

Δραματική είναι και η πολυσέλιδη επιστολή – κόλαφος που έστειλε στις 19 Μαρτίου 1990 προς τον τότε πρωθυπουργό «αθώο του αίματος» αείμνηστο Ξενοφώντα Ζολώτα ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και θερμός φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου Ζακ Ντελόρ, ο οποίος υπενθύμισε και το δάνειο που είχε χορηγήσει η Κοινότητα (πρώτη δόση το 1985 και δεύτερη δόση το 1986) για να στηρίξει, όπως τονίζει, «πρόγραμμα οικονομικής σταθεροποίησης, που είχε ως στόχο τη μείωση του υπερβολικού ελλείμματος του δημόσιου τομέα και τη βελτίωση των αποτελεσμάτων στους τομείς του πληθωρισμού και του ισοζυγίου πληρωμών».

Και αναφερόμενος στο κοινοτικό δάνειο αφήνει και το «καρφί»: «όσο για την Επιτροπή, θα βρισκόταν στη δύσκολη θέση να έχει συμμετάσχει και συνδέσει την ίδια την αξιοπιστία της σε απόφαση δανείου του οποίου οι όροι δεν τηρήθηκαν από τον οφειλέτη…»! Το ίδιο καρφί πέταξε ο Ντελόρ και κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα για να συμμετάσχει στη γενική συνέλευση του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών στις 26 Μαϊου 1992. Είπε: «Η ελληνική οικονομία απετέλεσε, με τον πλέον σαφή τρόπο, την εξαίρεση καθώς δεν συμμετείχε (από το 1985) στη γενική ευρωπαϊκή πορεία, ούτε σε ό,τι αφορά τη μακροοικονομική πορεία, ούτε σε ό,τι αφορά τη διαρθρωτική προσέγγιση. Και η αποτυχία αυτή καταγράφηκε παρά τη συνεχή υποστήριξή της από τους κοινοτικούς πόρους»!

Έτσι, αφού η χώρα μας πήρε και τη δεύτερη δόση του κοινοτικού δανείου, το περιβόητο αυτό Πρόγραμμα Σταθερότητας ανετράπη βίαια με δηλώσεις του στη Βουλή από τον ίδιο τον τότε πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου στις 26 Νοεμβρίου 1987, εξαναγκάζοντας σε παραίτηση τον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας Κώστα Σημίτη. Μάλιστα, η ανατροπή αυτή έγινε την ίδια ώρα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε έκθεσή της υπεδείκνυε τη μείωση των ελλειμμάτων (ναι, από τότε!) , την αναδιοργάνωση των συντάξεων (ναι, από τότε!), την απαγόρευση προσλήψεων στο δημόσιο τομέα (ναι, από τότε!)  και τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης (ναι, από τότε!)…

Το σκίτσο του Κώστα Μητρόπουλου δημοσιεύθηκε στα Νέα» και αναδημοσιεύθηκε στον «Οικονομικός Ταχυδρόμο» την 1η Φεβρουαρίου του 1990. Δηλαδή πέρασαν από τότε πάνω από  … τριάντα χρόνια, αλλά η ελληνική οικονομία ούτε… φύλλο… συκής φόρεσε ποτέ! Μόνο… φέσια από δάνεια που έχουν φτάσει το δημόσιο χρέος 350 δις. ευρώ ως το… 2070…