Χάρης Δούκας: Κλιματική αλλαγή και ενεργειακή κρίση

Η πρόσφατα δημοσιευμένη έκθεση του ΟΗΕ για το περιβάλλον (UNEP Emissions Gap Report 2022) παρουσίαζε το μεγάλο χάσμα μεταξύ της μείωσης ρύπων CO2 που υποσχέθηκαν οι χώρες και της μείωσης που απαιτείται για να περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1.5 0C, του διεθνώς συμφωνημένου στόχου. Η πρόοδος είναι «θλιβερά ανεπαρκής», σημείωνε η έκθεση.

Με βάση τα αναλυτικά δεδομένα, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σήμερα είναι υψηλότερες από ό,τι ήταν όταν περισσότερα από 190 Κράτη ενέκριναν τη Συμφωνία του Παρισιού το 2015, που αφορούσε τη συγκράτηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1.5 oC σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο. Τα επίπεδα των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα έχουν ήδη ανακάμψει από την προσωρινή πτώση τους στην αρχή της πανδημίας του COVID-19.

ΦΑΚΕΛΟΣ COP27: Mπορεί να σωθεί ο πλανήτης;

Για να περιοριστούν οι χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, ο «ταχύς μετασχηματισμός των κοινωνιών» αποτελεί τη μόνη «αξιόπιστη διαδρομή για τον στόχο του 1.5 C», ανέφερε χαρακτηριστικά η υπηρεσία περιβάλλοντος του ΟΗΕ.

Πώς όμως οδηγούμαστε σε έναν ταχύτερο κοινωνικό μετασχηματισμό;

Οι αναγκαίοι κοινωνικοί μετασχηματισμοί απαιτούν ένα διαφορετικό τρόπο προσέγγισης των θεμάτων που αφορούν στην δράση για τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης. Σε αντίθεση με το παραδοσιακό και αναποτελεσματικό μοντέλο που λειτουργεί μέχρι τώρα και προτείνει λύσεις, εν είδει καθοδήγησης από «πάνω προς τα κάτω», οι προτεινόμενες πολιτικές προϋποθέτουν άλλες προσεγγίσεις.

Μια από αυτές τις προσεγγίσεις είναι ο Διάλογος «Talanoa». Ο όρος Talanoa εισήχθη για πρώτη φορά από τα μέρη της Σύμβασης – Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή στην 23η Σύνοδο (Conference of Parties – COP 23), στην Βόννη, Γερμανία, υπό την Προεδρία της Δημοκρατίας των Φίτζι.

Αποτελεί παραδοσιακή πρακτική συμμετοχικού και διαφανούς διαλόγου, χωρίς αποκλεισμούς, που χρησιμοποιείται στα νησιά Τόνγκα, Σαμόα και Φίτζι. Σαν διαδικασία έχει ως βάση την αφήγηση, επιτρέπει στους συμμετέχοντες να μοιράζονται τις ιστορίες τους σε ένα ανοιχτό και χωρίς αποκλεισμούς περιβάλλον, με σκοπό την οικοδόμηση συναίνεσης στη λήψη αποφάσεων.

Ο κλιματικός διάλογος Talanoa σχεδιάστηκε με βάση τρία κεντρικά ερωτήματα: Πού βρισκόμαστε όσον αφορά τη δράση για το κλίμα; Πού θέλουμε να πάμε; Πώς φτάνουμε εκεί; Σκοπός ήταν οι αρχές του διαλόγου Talanoa να συνοδεύουν τις προτάσεις κατάρτισης σχεδίων δράσης και πολιτικών σε κάθε χώρα που διαμορφώνει κλιματικούς στόχους.

Σε αυτήν την κατεύθυνση, τον Ιανουάριο 2020, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PARIS REINFORCE, διοργανώθηκε το 1ο Συνέδριο «Κλιματική Αλλαγή, Ενέργεια, και Ελληνικό Περιβάλλον: Ποιες οι Επιλογές;». Αποτέλεσε μία πρώτη προσπάθεια στη χώρα μας υποστήριξης της διαμόρφωσης συνθηκών ενός ειλικρινούς διαλόγου μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων για τις μεγάλες προκλήσεις της πράσινης μετάβασης και των ενεργειακών επιλογών που βρίσκονται μπροστά μας. Στην εκδήλωση τότε συμμετείχαν πάνω από 400 πολίτες, μεταξύ των οποίων και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, επιστημονικών φορέων, επιχειρήσεων, τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς και της Κεντρικής Διοίκησης, οι οποίοι εξέφρασαν την γνώμη τους, συμφώνησαν, διαφώνησαν, αλλά και πρότειναν πολιτικές και μέτρα για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής.

Μετά από δύο χρόνια αλλεπάλληλων προκλήσεων (πανδημία, πόλεμος, ενεργειακή κρίση), βρισκόμαστε ξανά μπροστά σε κρίσιμα διακυβεύματα. Ενόψει της Συνόδου για το Κλίμα που ξεκινά στην Αίγυπτο (στο τουριστικό θέρετρο Σαρμ ελ-Σέιχ), της αναθεώρησης της κλιματικής φιλοδοξίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και του σχεδίου της για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, η κλιματική δράση και οι αναγκαίες πολιτικές προώθησης της πράσινης μετάβασης της χώρας είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο να αναδιατυπωθούν και να συζητηθούν σε νέα βάση. Σε αυτή την βάση, διοργανώνεται το 2ο Συνέδριο «Κλιματική Αλλαγή, Ενεργειακή Κρίση και Πράσινη Μετάβαση: Ποιες οι επιλογές;», την Τρίτη 8 Νοεμβρίου 2022 στο Μουσείο της Ακρόπολης, δίνοντας τη δυνατότητα σε φορείς της οικονομίας, της ερευνητικής κοινότητας, του δημοσίου και των πολιτών να ακούσουν και να ακουστούν.

Η προσπάθεια για έναν ουσιαστικό, συμπεριληπτικό διάλογο που να βασίζεται στην εν συναίσθηση και την αμοιβαία κατανόηση – βασικά χαρακτηριστικά των διαλόγων Talanoa – πρέπει να είναι συνεχής και αταλάντευτη όλο το επόμενο διάστημα. Διαφορετικά, οι διακηρύξεις μηδενικών εκπομπών σε επίπεδο αρχηγών κρατών και διευθυνόντων συμβούλων μεγάλων εταιριών σε τουριστικά θέρετρα, θα παραμένουν μηδενικού αποτελέσματος.

Η «από κοινού» οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ φορέων και πολιτών στην χώρα μας είναι βασική και αναγκαία συνθήκη, ώστε οι τελευταίοι να αποτελέσουν τους πραγματικούς συνιδιοκτήτες της ελληνικής πράσινης μετάβασης.

Χάρης Δούκας, Αν. Καθηγητής ΕΜΠ