OT FORUM: Η κυκλική οικονομία «εργαλείο» για τη διάσωση του κλίματος

Η κυκλική οικονομία, η οποία συνδέεται τόσο με το GreenDeal, αλλά και με τους ευρωπαϊκούς στόχους της γαλάζιας οικονομίας, μπορεί να συμβάλει στη …λογιστική για τον περιορισμό των εκπομπών ρύπων, άρα και της προστασίας του κλίματος. Μάλιστα, πληθώρα χρηματοδοτικών εργαλείων μπορούν να ενεργοποιήσουν επενδύσεις στην Ελλάδα, ειδικότερα στον ευαίσθητο _ περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά _ νησιωτικό χώρο.

«Η Κυκλική Οικονομία προτείνει την αντικατάσταση του οικονομικά ασύμφορου και αναποτελεσματικού γραμμικού συστήματος οικονομίας των ανοιχτών κύκλων παραγωγής (παραγωγή-κατανάλωση-απόρριψη) με ένα κλειστό όπου τα απόβλητα ελαχιστοποιούνται καθώς αξιοποιούνται εκ νέου στην παραγωγική διαδικασία ως εισροή (πρώτη ύλη), δημιουργώντας αξία», αναφέρουν σε συνέντευξή τους στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» ο Δρ. Παναγιώτης Βούρος και Κωνσταντίνος Η. Ευαγγελινός από το Εργαστήριο Επιχειρησιακής Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Διαχείρισης του Τμήματος Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Όπως επισημαίνουν, «δύναται να αποτελέσει αναπτυξιακό εργαλείο συμβολής στην αύξηση της παραγωγικότητας, στη βελτιστοποίηση της χρήσης φυσικών και ανθρώπινων πόρων και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας στη διαχείριση των πόρων».

Υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες στον τομέα της κυκλικής οικονομίας;

«Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία ‘European Green Deal’ για το 2050, στόχος είναι η Ευρώπη να αποτελεί την πρώτη ήπειρο στον κόσμο με μηδενικό αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Η μετάβαση αυτή είναι μια ευκαιρία για επέκταση ή και την μετατροπή των υφιστάμενων παραγωγικών δραστηριοτήτων σε νέες περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά βιώσιμες. H κυκλική οικονομία δίνει τη δυνατότητα για επενδύσεις, νέες δραστηριότητες και θέσεις εργασίας συμβάλλοντας καθοριστικά στην επίτευξη του στόχου για το 2050. Η κυκλικότητα δημιούργησε νέες θέσεις εργασίας και επιχειρηματικές ευκαιρίες, ανέδειξε νέα επιχειρηματικά μοντέλα και ανέπτυξε νέες αγορές, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ. Το 2016, οι κυκλικές δραστηριότητες, όπως η επισκευή, η επαναχρησιμοποίηση ή η ανακύκλωση, δημιούργησαν προστιθέμενη αξία περίπου 147 δισ. ευρώ, ενώ η αξία των σχετικών επενδύσεων ανήλθε περίπου στα 17,5 δισ. ευρώ.

Όσον αφορά στην Ελλάδα, οι ιδιαιτερότητες του νησιωτικού χώρου αποτελούν τροχοπέδη για τη βιώσιμη ανάπτυξή τους;

Ο νησιωτικός χώρος διακρίνεται για τις ιδιαιτερότητες του και για τα συγκεκριμένα μόνιμα στοιχεία της «νησιωτικότητας» όπως το μικρό μέγεθος (που συνεπάγεται και μικρή διαθεσιμότητα φυσικών πόρων), το μικρό πληθυσμό (μικρή αγορά), την απομόνωση και περιφερειακότητα και το μοναδικό αλλά εύθραυστο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον.

Αυτά τα στοιχεία επηρεάζουν αρνητικά καθώς υποδηλώνουν δυσκολία φυσικής πρόσβασης, έλλειψη και δυσκολία πρόσβασης σε υπηρεσίες και υποδομές, έλλειψη ποιότητας υπηρεσιών και περιορισμένη ύπαρξη (ίσων) ευκαιριών απασχόλησης-τα οποία αποτελούν τους βασικούς άξονες μη ελκυστικότητας των νησιών. Υπό τους συγκεκριμένους περιορισμούς η «νησιωτικότητα» επηρεάζει – καθορίζει το μοντέλο ανάπτυξης που μπορούν να υιοθετήσουν τα νησιά ώστε να έχουν ανταγωνιστικές δράσεις καθώς δεν επιτρέπει οικονομίες κλίμακας και συγκέντρωσης και υψηλή προσπελασιμότητα, προκαλώντας υψηλό κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων, λειτουργίας του κράτους και διαβίωσης των κατοίκων.

Υπάρχουν «εργαλεία» ώστε η κυκλική οικονομία να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης για τα νησιά;

Σε ότι αφορά τη νησιωτική πολιτική, η κυκλική οικονομία πρέπει να αποτελέσει βασικό στόχο ανάπτυξης των νησιών και νησιωτικών περιοχών συμβάλλοντας στην επίτευξη μίας ισόρροπης ανάπτυξης που θα καταστήσει τα νησιά βιώσιμα για όλες τις μέρες του χρόνου παρά τις ιδιαιτερότητες. Προτεραιότητες πολιτικής, μέτρα, δράσεις και χρηματοδοτικά εργαλεία αυτών έχουν ενσωματωθεί στους Τομείς Παρέμβασης του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (Τομεακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΥΝΑΝΠ (ΤΠΑ) 2021-2025 στο πλαίσιο της εξειδίκευσης της Εθνικής Στρατηγικής για την Κυκλική Οικονομία και του αντίστοιχου Νέου Σχεδίου Δράσης της χώρας. Συγκεκριμένα σε ότι αφορά τη λιμενική πολιτική οι αρχές και οι στόχοι της κυκλικής οικονομίας (μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος βελτιστοποίηση της παραγωγής και μεγιστοποίηση της χρηστικής αξίας των παραγόμενων προϊόντων, ελαχιστοποίηση αποβλήτων, χρήση/επανάχρηση υλικών, κ.ά.) κρίνεται αναγκαίο να ενσωματωθούν στο σχεδιασμό, τη λειτουργία και ανάπτυξη των λιμένων. Αντίστοιχα σε ότι αφορά τη νησιωτική πολιτική, προσβασιμότητα και ανάπτυξη, η Στρατηγική για την Κυκλική Οικονομία του Υπουργείου λαμβάνει υπόψη οριζόντια τη διάσταση της νησιωτικότητας, τις ιδιαίτερες συνθήκες, και τις δυνατότητες και ευκαιρίες που διανοίγονται για το νησιωτικό χώρο, με δήλωση για κατάρτιση χρηματοδότησης για τη νησιωτική επιχειρηματικότητα στον τομέα της Κυκλικής Οικονομίας.

Αντίστοιχες προβλέψεις υποστήριξης της ανάπτυξης δράσεων κυκλικής οικονομίας και χρηματοδότησης ενίσχυσης τους για τις νησιωτικές περιοχές του Αιγαίου έχουν ενσωματωθεί στο Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης 2021 – 2027. Συγκεκριμένα γίνεται αναφορά στην ενίσχυση της απασχόλησης μέσα από υποστήριξη δράσεων κατάρτισης εξειδίκευσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων στον τομέα της κυκλικής οικονομίας, υποστήριξης της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία με επενδύσεις για την ίδρυση κοινωνικών επιχειρήσεων και την ενσωμάτωσή τους στις αντίστοιχες αλυσίδες παραγωγής (π.χ. κυκλική οικονομία).

Μπορείτε να δώσετε ορισμένα καλά παραδείγματα εφαρμογής της κυκλικής οικονομίας στα νησιά;

Η Κυκλική Οικονομία ως εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης για το νησιωτικό χώρο βρίσκει εφαρμογή ήδη σε οικονομικές δραστηριότητες όπως ο Τουρισμός και ο μεταποιητικός κλάδος των τροφίμων, καθώς και στο επίπεδο συνολικά ενός δήμου, ειδικά σε ότι αφορά την ενεργειακή αυτονομία, τη διαχείριση των στερεών και υγρών αποβλήτων και των υδάτων. Ως ενδεικτικά παραδείγματα εφαρμογής καλών πρακτικών και αρχών της κυκλικής οικονομίας μπορούμε να αναφέρουμε τη χρηματοδότηση από το ΥΝΑΝΠ του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, για την εκπόνηση ερευνητικού προγράμματος ανάπτυξης πρότυπου μοντέλου Κυκλικής Οικονομίας στο νησί της Μήλου, με σκοπό την μετατροπή του σε πρότυπο νησί Κυκλικής Οικονομίας. Επίσης την αξιοποίηση κατόπιν διαχείρισης τους των υγρών αποβλήτων της τυροκομικής, οινοποιητικής και αντίστοιχης μονάδας ελαιοτριβείου του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πάρου για την παραγωγή πέραν του compost νέων προϊόντων προστιθέμενης αξίας όπως καθαριστικά, εδαφοβελτιωτικά, και ειδών υγιεινής. Αντίστοιχες δράσεις υλοποιούνται σε νησιωτικές περιοχές στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE-IP CEI-Greece «Εφαρμογή της Κυκλικής Οικονομίας στην Ελλάδα», ενώ πρόγραμμα κυκλικής οικονομίας με έμφαση στη μείωση των αποβλήτων και την επαναχρησιμοποίηση τους αποτελεί το commonseas με υλοποίηση στη Πάρο. Τέλος μεμονωμένα τουριστικές μονάδες πέραν των θεσμικών υποχρεώσεων για την διαχείριση των αποβλήτων τους (ΕΣΔΑ, Νόμος για την ανακύκλωση) έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες για μηδενικά απόβλητα (zero waste) και μηδενικές εκπομπές (zeroemissions) μέσω προγραμμάτων ή μη, σε συνεργασία με εκπαιδευτικά ιδρύματα (Τμήμα Περιβάλλοντος Παν. Αιγαίου) και Ινστιτούτα (ΕΚΕΤΑ). Όλα αυτά προσδιορίζουν μία θετική προδιάθεση των ενδιαφερόμενων ομάδων _ κρατικές δομές, τοπική αυτοδιοίκηση, επιχειρήσεις, πολίτες _ ως προς τη μετάβαση σε μία κυκλική οικονομία. Η μετάβαση όμως προς μια πιο κυκλική οικονομία απαιτεί την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στην αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων καθώς και ανάπτυξη επιπλέον πολιτικών, μέτρων, κινήτρων και δράσεων.

Σημείωση:  

«Ο Κόσμος που Αλλάζει»: 

Oι τεκτονικές αλλαγές που συντελούνται στις μέρες μας στο επίκεντρο του πρώτου OT FORUM του Οικονομικού Ταχυδρόμου.

Στις 29-30 Μαρτίου στο Παλαιό Χρηματιστήριο (Σοφοκλέους 10)