Πρόστιμα μη τήρησης λογιστικών αρχείων και μη διαφύλαξης Φ.Η.Μ. (Α’ Μέρος)

α) Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 54Ε του Ν.4987/2022 (Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας) επιβάλλονται πρόστιμα για παραβάσεις μη τήρησης λογιστικών αρχείων και μη διαφύλαξης φορολογικών ηλεκτρονικών μηχανισμών (Φ.Η.Μ.) και φορολογικών μνημών και αρχείων που δημιουργούν οι Φ.Η.Μ. Με το άρθρο 54Ε του Ν.4987/2022 κωδικοποιήθηκε το άρθρο 54Ε του Ν.4174/2013, το οποίο είχε προστεθεί με την παράγραφο 2 του άρθρου 101 του Ν.4714/2020 και είχε τροποποιηθεί με τις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 90 του Ν.4864/2021, με την επισήμανση ότι στην παράγραφο 1 των κωδικοποιούμενων διατάξεων έγιναν αναδιατυπώσεις εναρμόνισης της χρησιμοποιούμενης ορολογίας του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας και αντί της αναφοράς σε απλογραφικά και διπλογραφικά βιβλία γίνεται αναφορά σε απλογραφικό και διπλογραφικό λογιστικό σύστημα, ώστε αυτή να είναι ενιαία και συμβατή με την ορολογία του Ν.4308/2014 (Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα).

β) Οι διατάξεις του άρθρου 54Ε του Ν.4987/2022 εφαρμόζονται σε φυσικά πρόσωπα που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα και σε νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες, στα πλαίσια φορολογικού ελέγχου.

γ) Για την ορθή και ομοιόμορφη εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 54 του Ν.4987/2022 εκδόθηκε η εγκύκλιος Ε.2028/2023. Η εγκύκλιος αυτή παρέχει διευκρινίσεις σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 54Ε του Ν.4987/2022 αναφορικά με τα πρόστιμα για παραβάσεις που διαπιστώνονται μετά από έλεγχο για :

αα) Μη τήρηση λογιστικών αρχείων (βιβλίων) και

ββ) Μη διαφύλαξη ή μη προσκόμιση, κατόπιν πρόσκλησης, φορολογικών ηλεκτρονικών μηχανισμών (Φ.Η.Μ.) και φορολογικών μνημών και αρχείων που δημιουργούν οι Φ.Η.Μ.

Ταμειακές μηχανές: Πρόστιμα από 10.000 έως και 50.000 ευρώ σε όσους «κρύβουν» τα αρχεία αποδείξεων

1. Γενικά

α) Οι διατάξεις του άρθρου 54Ε του Ν.4987/2022 εφαρμόζονται στο πλαίσιο διενέργειας φορολογικού ελέγχου. Την ιδιότητα του ελεγχόμενου έχει το πρόσωπο ή η οντότητα στα οποία, κατά τον κρίσιμο χρόνο διαπίστωσης των προβλεπόμενων στο άρθρο αυτό παραβάσεων έχει κοινοποιηθεί :

αα) Σχετική εντολή ελέγχου του άρθρου 25 του Ν.4987/2022, ή

ββ) Πρόσκληση του άρθρου 14 του Ν.4987/2022 στο πλαίσιο εκτέλεσης εντολής διενέργειας μερικού επιτόπιου ελέγχου πρόληψης.

β) Οι διατάξεις του παρόντος άρθρου εφαρμόζονται σε εξαιρετικές περιπτώσεις και ιδίως όταν ο ελεγχόμενος δεν ανταποκρίνεται στην πρόσκληση της Φορολογικής Διοίκησης για την προσκόμιση λογιστικών αρχείων του και είναι εξαιρετικά δυσχερής ο προσδιορισμός της έκτασης της συναλλακτικής δράσης αυτού καθώς και των συνθηκών λειτουργίας του.

2. Πρόστιμο μη τήρησης λογιστικών αρχείων (περίπτωση α’ της παραγράφου 1 του άρθρου 54Ε του Ν.4987/2022)

Στην περίπτωση α’ της παραγράφου 1 του άρθρου 54Ε του Ν.4987/2022, ορίζονται τα ακόλουθα :

α) Σε περίπτωση που διαπιστώνεται, μετά από το πέρας του οριζόμενου από τις σχετικές διατάξεις του Ν.4308/2014 χρόνου κατάρτισης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων ότι η ελεγχόμενη οντότητα δεν τήρησε τα προβλεπόμενα από τις σχετικές διατάξεις λογιστικά αρχεία (βιβλία), επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το 15% επί των εσόδων της από επιχειρηματική δραστηριότητα για κάθε ελεγχόμενο έτος για το οποίο διαπιστώνονται τα ανωτέρω, όπως αυτά προκύπτουν από τον μέσο όρο των δηλωθέντων εσόδων με τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος των τριών (3) τελευταίων φορολογικών ετών, μη συμπεριλαμβανομένου εκείνου για το οποίο δεν έχει παρέλθει η προθεσμία υποβολής της οικείας δήλωσης φορολογίας εισοδήματος.

Το πρόστιμο αυτό δεν μπορεί να είναι κατώτερο των 10.000,00 ευρώ ανά ελεγχόμενο έτος, εφόσον πρόκειται για υπόχρεο τήρησης απλογραφικού λογιστικού συστήματος ή των 30.000,00 ευρώ ανά ελεγχόμενο έτος, εφόσον πρόκειται για υπόχρεο τήρησης διπλογραφικού λογιστικού συστήματος, ούτε μπορεί να είναι ανώτερο του τριπλάσιου του κατά περίπτωση κατώτερου προστίμου.

β) Σε περίπτωση μη υποβολής έστω και μίας από τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος των τριών (3) τελευταίων φορολογικών ετών παρά την ύπαρξη σχετικής υποχρέωσης, το πρόστιμο υπολογίζεται με βάση τον μέσο όρο των εσόδων των υποβληθεισών δηλώσεων και δεν μπορεί να είναι κατώτερο των 30.000,00 ευρώ ανά ελεγχόμενο έτος, εφόσον πρόκειται για υπόχρεο τήρησης απλογραφικού λογιστικού συστήματος και των 50.000,00 ευρώ ανά ελεγχόμενο έτος, εφόσον πρόκειται για υπόχρεο τήρησης διπλογραφικού λογιστικού συστήματος, ούτε μπορεί να είναι ανώτερο του τριπλάσιου του κατά περίπτωση κατώτερου προστίμου, (σ.σ. 90.000,00 ευρώ ανά ελεγχόμενο έτος, εφόσον πρόκειται για υπόχρεο τήρησης απλογραφικού λογιστικού συστήματος ή των 150.000,00 ευρώ ανά ελεγχόμενο έτος, εφόσον πρόκειται για υπόχρεο τήρησης διπλογραφικού λογιστικού συστήματος).

γ) Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου ως μη τήρηση των λογιστικών αρχείων (βιβλίων) λογίζεται και η μη ενημέρωση των λογιστικών αρχείων (βιβλίων) μετά από το πέρας του οριζόμενου από τις σχετικές διατάξεις του ν. 4308/2014 χρόνου κατάρτισης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων.

δ) Για την εφαρμογή του παρόντος, η μη επίδειξη για οποιονδήποτε λόγο μετά από πρόσκληση του άρθρου 14 του Ν.4987/2022 των λογιστικών αρχείων (βιβλίων) στον φορολογικό έλεγχο εξισώνεται με μη τήρηση αυτών.

ε) Το πρόστιμο της περίπτωσης α’ της παραγράφου 1 του άρθρου 54Ε του Ν.4987/2022 δεν επιβάλλεται, εφόσον η μη τήρηση ή ενημέρωση δεν επηρεάζει τη συμμόρφωση με τις φορολογικές υποχρεώσεις και την υποβολή φορολογικών δηλώσεων ή εφόσον με οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο είναι δυνατός ο προσδιορισμός της φορολογητέας ύλης και των αντίστοιχων φορολογικών υποχρεώσεων.

Γιώργος Α. Κορομηλάς

Φορολογικός σύμβουλος – Συγγραφέας φορολογικών βιβλίων

Διευθυντής Φορολογικού τμήματος Tax Advisors I.K.E.

Πρόεδρος Ινστιτούτου Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών