Εμανουέλ Μακρόν: Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα εμποδίζουν την πράσινη μετάβαση

Η μεταρρύθμιση του «συστήματος του Μπρέτον Γουντς» αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για την επίτευξη του διπλού στόχου που πρέπει να πετύχει ο σύγχρονος κόσμος για να επιβιώσει: της ταυτόχρονης επιτάχυνσης της οικολογικής μετάβασης και της καταπολέμησης της φτώχειας. Η απόφανση ανήκει στον Εμανουέλ Μακρόν και αποτελεί την ουσία άρθρου του γάλλου προέδρου που δημοσίευσε με την ευκαιρία του νέου έτους η «Le Monde».

Από το ξεκίνημα της νέας χρονιάς ο Μακρόν επαναφέρει το ζήτημα της αναθεώρησης του ρόλου και της λειτουργίας των διεθνών χρηματοπιστωτικών θεσμών και ο γαλλικός τύπος βρίσκει την ευκαιρία να συγκεντρώσει και άλλες δημόσιες φωνές με υπερεθνικό κύρος για να υπενθυμίσει το επείγον και να υπογραμμίσει τη σημασία του προβλήματος.
«Πρέπει να αναθεωρήσουμε τη διακυβέρνηση του Μπρέτον Γουντς. Διότι είναι αδύνατο να χρηματοδοτηθεί η οικολογική μετάβαση σε παγκόσμια κλίμακα χωρίς να αναμορφωθούν έτσι ώστε να

εξυπηρετούν τις σύγχρονες ανάγκες η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, δύο διεθνείς θεσμοί που προκύπτουν από τις συμφωνίες του Μπρέτον Γουντς που υπογράφηκαν το 1944», σημειώνει ο Μακρόν.

Εμανουέλ Μακρόν: Σχεδιάζει την προσέλκυση επιχειρήσεων από Βρετανία

80 χρόνια θεσμοί

«Ογδόντα χρόνια μετά τη δημιουργία της, η αρχιτεκτονική αυτή είναι δυσανάλογα μικρή σε σύγκριση με τα μεγέθη και της παγκόσμιας οικονομίας και του πληθυσμού του πλανήτη», παρατηρεί ο γάλλος πρόεδρος. Οι θεσμοί του Μπρέτον Γουντς συνιστούν επίσης μια αρχιτεκτονική «σε μεγάλο βαθμό κατακερματισμένη, που δεν κατάφερε να ανοίξει την πόρτα της σε αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες για να τους αναθέσει ρόλους στη διακυβέρνηση αυτών των ίδιων των θεσμών».

Εξ ου και η ανάγκη «ανακαίνισης της πρόσοψης αυτού του κτιρίου που ανεγέρθηκε ενώ τελείωνε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος», όπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Μακρόν. Διότι «εάν δεν είναι όλοι ισότιμοι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, δεν θα μπορέσουμε να συμφωνήσουμε ούτε για τον στόχο της παγκόσμιας οικολογικής μετάβασης ούτε για τη χρηματοδότηση των μέσων ώστε να πετύχουμε τον στόχο αυτό».

«Ο αρχηγός του κράτους απλώνει το χέρι στις χώρες του Νότου για να τις οδηγήσει στο χορό της πράσινης μετάβασης», συμπεραίνει σε ανάλυσή του ο ρεπόρτερ του επίσης παριζιάνικου «Figaro» Σαρλ Πλαντάντ. Διότι ο Εμανουέλ Μακρόν απευθύνει έκκληση για μια «αμοιβαία συμφωνία αναθεώρησης της διακυβέρνησης του Μπρέτον Γουντ», προκειμένου να ζητηθεί από τις αναδυόμενες χώρες «να αναλάβουν το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί στη χρηματοδότηση των παγκόσμιων δημόσιων αγαθών».

Άνοιγμα στις αναδυόμενες οικονομίες

Ακούγεται παρεξηγήσιμο αυτό, αν αναλογιστεί κανείς τις μεγάλες ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές δυνάμεις του Μεσοπολέμου που υπέγραψαν το 1944 τη συμφωνία στο Μπρέτον Γουντς και βέβαια την αναδυόμενη, τότε, μεταπολεμική υπερδύναμη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, οι οποίες υπήρξαν η διάδοχος κατάσταση της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας υπό την έννοια της διεθνούς επιρροής, σε ό,τι αφορά βέβαια τον δυτικό κόσμο.

Ο Μακρόν εξηγεί όμως ότι εκείνο που προτείνει είναι να βάλει η Δύση (ή ο πλούσιος Βορράς ακριβέστερα) στο παιχνίδι τον εσχάτως αποκαλούμενο «παγκόσμιο Νότο», προκειμένου να τον μετατρέψει από μέρος της δημιουργίας του περιβαλλοντικού προβλήματος σε μέρος της λύσης του. Διότι είναι πλέον φανερό ότι αν οι πλούσιες χώρες λαμβάνουν μέτρα ενημέρωσης και δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, οι «αναδυόμενες» εξακολουθούν να ρυπαίνουν με αμείωτο ρυθμό λόγω έλλειψης πόρων κατά κύριο λόγο, αλλά και ενημέρωσης.

«Με λίγα λόγια, ο πρόεδρος λέει στους εταίρους του ‘κάντε ένα βήμα προς το μέρος των αναδυόμενων οικονομιών ώστε περιμένετε ότι θα κάνουν κι αυτές ένα βήμα για τον πλανήτη», παρατηρεί ο ρεπόρτερ του «Figaro». Εξάλλου, «οι μεγάλες αναδυόμενες δυνάμεις απαιτούν διαρκώς μια μεταρρύθμιση των διεθνών χρηματοπιστωτικών θεσμών, που προέκυψαν από τις οικονομικές συμφωνίες που υπογράφηκαν στο Μπρέτον Γουντς».

Η ιστορική Διάσκεψη

Τον Ιούλιο του 1944 εκπρόσωποι από 44 χώρες που μάχονταν τις δυνάμεις του Άξονα συγκεντρώθηκαν στο Μπρέτον Γουντς του Νιου Χάμσαϊρ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (την Ελλάδα είχε εκπροσωπήσει ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Κυριάκος Βαρβαρέσος) για να χαράξουν το περίγραμμα της μεταπολεμικής διεθνούς χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής. Η διεθνής διάσκεψη διήρκεσε ένα 20ήμερο και ολοκληρώθηκε με την υπογραφή συμφωνιών που γεννούσαν το «σύστημα του Μπρέτον Γουντς».

Η ιστορική περίοδος κατά την οποία το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα οργανώθηκε γύρω από το αμερικανικό δολάριο, το μόνο νόμισμα που μπορούσε να μετατραπεί σε χρυσό, ολοκληρώθηκε το 1971. Τότε λόγω διόγκωσης της παγκόσμιας οικονομίας και έλλειψης των απαραίτητων αποθεμάτων χρυσού καταργήθηκε ο περίφημος «κανόνας χρυσού» και αναβαθμίστηκε ο ρόλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας (τότε Διεθνής Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη ή IBRD).

Κεντρική αποστολή του ΔΝΤ ήταν η παροχή ρευστότητας (υπό μορφή δανείων και εγγυήσεων) σε χώρες που αντιμετωπίζουν μεγάλες οικονομικές δυσκολίες και οδηγούνται σε αλλεπάλληλες υποτιμήσεις του νομίσματός τους. Κεντρική αποστολή της Παγκόσμιας Τράπεζας ήταν η προαγωγή της οικονομικής ανάπτυξης διεθνώς, αποστολή που την τελευταία 50ετία συγκεκριμενοποιήθηκε και εξειδικεύθηκε στον αγώνα για την καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας.

Θεωρία και πράξη

Ογδόντα χρόνια μετά την ιστορική διεθνή διάσκεψη είναι πλέον σαφές ότι «το πρόσωπο του πλανήτη έχει αλλάξει», όπως σημειώνει ο Εμανουέλ Μακρόν, δίχως βέβαια να αναφερθεί καταγγελτικά στον έντονα διαφιλονικούμενο (ως νεοαποικιακό) τρόπο που οι δύο χρηματοπιστωτικοί θεσμοί του Μπρέτον Γουντς (και κυρίως το ΔΝΤ) εκτελούσαν όλα αυτά τα χρόνια τις καταστατικές τους αποστολές εξυπηρετώντας ακόμα και με κραυγαλέο τρόπο, κάποιες φορές, τα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα των πιστωτριών χωρών – των ΗΠΑ ειδικότερα, καθώς ήταν και είναι η μεγαλύτερη πιστώτρια χώρα του ΔΝΤ.

Ο γάλλος πρόεδρος σημειώνει την εμφάνιση νέων οικονομικών κολοσσών, όπως η Ινδία και η Κίνα, που μετέτρεψαν τον διπολικό κόσμο του Ψυχρού Πολέμου σε πολυπολικό. Και δεν αρνείται την κριτική που ασκούν οι δύο μεγάλες αναδυόμενες δυνάμεις (Κίνα και Ινδία) και οι αναπτυσσόμενες χώρες στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Δεν είναι εύκολο εξάλλου να αγνοήσει κανείς την διαρκώς κλιμακούμενη πίεση των αναπτυσσόμενων χωρών προς τη διεθνή κοινότητα για την ανάγκη αλλαγής του status quo σε ό,τι αφορά τους διεθνείς θεσμούς.

«Η απουσία αποτελεσματικών μεταρρυθμίσεων των παραδοσιακών χρηματοπιστωτικών θεσμών έχει περιορίσει τον όγκο και την έκταση των δανείων που χορηγούν», είχε παρατηρήσει ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα τον περασμένο Απρίλιο.

Ως η φωνή των αρχικών BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) και από την 1η Ιανουαρίου 2024 των διευρυμένων με την ένταξη της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Ιράν, της Αιγύπτου και της Αιθιοπίας, ο βραζιλιάνος πρόεδρος επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία την ανάγκη για «αποτελεσματική μεταρρύθμιση του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας αλλά κι αυτών ακόμη των Ηνωμένων Εθνών, ενός επίσης μεταπολεμικού θεσμού οι επιδόσεις του οποίου σε ό,τι αφορά την επιτέλεση της αποστολής του είναι επιεικώς θλιβερές.

Έχουν όλοι επίγνωση

Ακόμα και οι ηγέτες και οι επικεφαλής των διεθνών θεσμών που προέκυψαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αναγνωρίζουν την ανάγκη αναθεώρησής τους. «Χρειαζόμαστε ένα νέο Μπρέτον Γουντς», είπε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής για ένα Νέο Παγκόσμιο Οικονομικό Σύμφωνο που διοργάνωσε ο Μακρόν τον περασμένο Ιούνιο.

«Η αρχιτεκτονική του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος σχεδιάστηκε μεσούντος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και οικοδομήθηκε μετά τη λήξη του. Τα τρία τέταρτα των χωρών που υπάρχουν σήμερα δεν είχαν συγκροτηθεί ακόμη ως κρατικές οντότητες. Ογδόντα χρόνια μετά, το σύστημα είναι ξεπερασμένο, δυσλειτουργικό και βαθιά άδικο, καθώς διαιωνίζει τις ανισότητες στον πλανήτη», τόνισε ο γενικός γραμματέας.

Στο Σύμφωνο του Παρισιού για τους Ανθρώπους και τον Πλανήτη που προέκυψε από τη Σύνοδο Κορυφής που είχε προ εξαμήνου διοργανώσει ο Εμανουέλ Μακρόν αναφέρεται συγκεκριμένα:

«Για να αποτρέψουμε τον κατακερματισμό της διεθνούς κοινότητας, θα μεταμορφώσουμε τη διακυβέρνηση της διεθνούς χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής προκειμένου να την καταστήσουμε πιο αποτελεσματική, πιο δίκαιη και πιο καλά προσαρμοσμένη στον σύγχρονο κόσμο».

Ο γαλλικός τύπος παίρνει την σκυτάλη από τον πρόεδρο Μακρόν για να επηρεάσει όσο μπορεί για την πολυπόθητη αλλαγή. «Αν πρέπει να μπει βαθιά το νυστέρι στο σύστημα των ποσοστώσεων που καθορίζει τον τρόπο διακυβέρνησης και λειτουργίας του ΔΝΤ, μένει ακόμα να οριστούν νέοι κανόνες και να καθοριστούν σύγχρονες πρακτικές λειτουργίας και του Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αλλά για όλα αυτά θα πρέπει να δώσουν το πράσινο φως οι Ηνωμένες Πολιτείες», γράφει ο αναλυτής του «Figaro» Σαρλ Πλαντάντ.